Rola wystawy Arsenał 55 jako przełom sztuki socrealistycznej

21 lipca w 1955 roku w warszawskim Arsenale została otwarta Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki pod hasłem „przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”. Galeria została utworzona w dawnym arsenale Władysława IV. Wystawa została zorganizowana z okazji V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów.

Udział w tej wystawie wzięło 244 twórców, między innymi: Andrzej Wróblewski, Waldemar Cwenarski, Izaak Celnikier, Marek Oberlaender, Stefan Gierowski, Jan Lebenstein, Jan Dziędziora, Jacek Sienicki, Jan Lenica, Jan Tarasin, Franciszek Starowieyski, Jerzy Tchórzewski, Alina Szapocznikow, Rajmund Ziemski, Maria Pinińska-Bereś.

Wystawa dzielił się na trzy działy: malarstwo, rzeźba i grafika. W sumie było pokazanych 486 prac. Twórczość tych artystów można zaliczyć do sztuki zaangażowanej. Buntowali się przeciwko etycznie dwuznacznej twórczości ich nauczycieli. Przedkładali treść nad formę dzieła sztuki i dążyli do rozszerzenia sztywnych formuł artystycznych narzuconych przez socrealistyczną propagandę. Bardzo wiele prac było zainspirowanych przez wojnę i okupację (np. Marka Oberlaendera „Napiętnowani”).

Wystawa „Arsenał 55” była pierwszym zamanifestowanym odejściem od realizowania postulatów realizmu socrealistycznego. Dzięki niej nastąpiła „odwilż” w sztuce i zostały wywołane w prasie dyskusje o roli i sensie sztuki doprowadzając do różnych rozbieżności poglądów w śród artystów i krytyków. W dzisiejszych czasach pomimo wielkiego znaczenia tych dzieł zarzuca się im niedojrzałość i brak odwagi kolorystycznej. Wystawie tej nadano przełomowego wydarzenia w przemianach polskiej plastyki w tym okresie.

Realizm socrealistyczny w sztuce ukazywał świat, jakim być powinien (idealny) i przekazywał treści socjalistyczne w narodowej formie. Heroizacja pracy została dokonana dzięki figuralnego i schematycznego malarstwa oraz monumentalnej rzeźby.