Parafia w Drobinie pod wezwaniem św. Biskupa Męczennika

Drobin ma bardzo ciekawą i bogatą przeszłość historyczną. Pierwsze wzmianki o Drobinie pochodzą z XIV w. Drobnino bo tak brzmiała dawna nazwa Drobina, było własnością szlacheckiego rodu Prawdziców. W 1487 r. Drobin uzyskał prawa miejskie. W epizodach swojej historii kilkakrotnie ocierał się o wydarzenia dla kraju najważniejsze. Król Jagiełło idąc pod Grunwald prowadził swoje wojska przez Drobin. Po upadku powstania styczniowego w ramach represji carskich Drobin utracił prawa miejskie w 1869r. W czasie kampanii wrześniowej 1939r., pod Drobinem w Kozłowie, Niemcy dokonali masakry cofających się z frontu mławskiego żołnierzy, bombardując bezlitośnie biwakujące oddziały.

Drobin prawa miejskie odzyskał ponownie 1 lipca 1994r. Etymologia nazwy Drobin nie jest znana. Nie ma też na ten temat żadnych wzmianek, ani też w tradycji ustnej nie znajduje się wyjaśnienie. W dostępnych dokumentach widoczna jest zmiana formy nazwy Drobin. Pierwotnie nazwę miejscowości zapisywano Drobnin – Drobnino, aż wreszcie po czasy współczesne Drobin.

To bardzo ciekawe miasto sięgające odległych wieków leży w północno – zachodniej części Niziny Mazowieckiej. Powierzchnia gminy wynosi obecnie 143,2 km2, w tym miasto drobin 964 ha. Nie ma tu żadnych zbiorników wodnych. Przez Drobin nie przepływa żadna większa rzeka, a odległość do Wisły wynosi około 35 km. Krajobraz gminy to prawie niczym nie zakłócona równina.

Drobin leży na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków komunikacyjnych: drogi nr 10 łączącej Warszawę z Toruniem i całym Pomorzem Zachodnim oraz drogi nr 60 stanowiącej ważny szlak tranzytowy do krajów Bałtyckich: Litwy, Łotwy i Estonii.

Warunki środowiskowe oraz tradycja wpłynęły na rolniczy charakter gminy. Na terenie gminy Drobin nie występują żadne surowce mineralne i skalne.

Parafia powstała prawdopodobnie już w XIII wieku lub na początku wieku XIV. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1333r. – wzmianka o Hermanie, kanoniku płockim, plebanie drobińskim. Parafia Drobin należała do archidiakonu płockiego, ponieważ ten obejmował ziemie północnego Mazowsza. Archidiakonat płocki od początku XV wieku dzielił się na cztery dekanaty: płocki, czerwiński, zawkrzeński i ciechanowski. Drobin najprawdopodobniej należał do dekanatu płockiego. Bardzo poważne zmiany w sieci dekanalnej wprowadził bp Andrzej Załuski rozporządzeniem z dnia 18 września 1693r. Na mocy tego dokumentu powstał dekanat raciążki, któremu podlegała parafia Drobin. Ta przynależność utrzymała się do 1818r. Po roku 1818 parafia Drobin zmieniła swą przynależność i należała do dekanatu płońskiego. Po powstaniu styczniowym Drobin włączono do dekanatu płockiego. Stało się to za sprawą administracji carskiej, która „nakazała utworzenie siedzib dekanatów w miastach powiatowych”.

W roku 1915 bp Nowowiejski utworzył 11 nowych dekanatów. Wśród nich powstał dekanat w Raciążu, do którego należała omawiana parafia. 28 sierpnia 1998r. parafia św. St. B. M. w Drobinie została dekretem bp płockiego Zygmunta Kamińskiego podniesiona do godności siedziby dekanatu drobińskiego.

Budowę murowanego kościoła rozpoczęto około 1477 roku z fundacji Ninogniewa Kryskiego, wojewody płockiego (zm. 1468r.). Dokończył budowy jego syn Ninogniew Kryski, wojewoda płocki w 1507r. Pierwszym muratorem w 1477 roku, był Jan Zawisza z Bogatego, który zrzekł się prowadzenia pracy przy murowaniu kościoła, nie mogąc nastarczyć wymaganiom Jana z Gradzanowa, kanonika płockiego, z którym zawarł kontrakt o pracę. Następnymi muratorami byli: Piotr z Łowicza i Leonard z Warszawy.

W 1536 roku kościół został zniszczony pożarem i odbudowany staraniem Pawła Kreskiego, wojewodzica mazowieckiego przed 1543r. W 1597r. murowany kościół p. w. św. Marii Magdaleny, Wojciecha i Stanisława był konsekrowany. Posiadał on wówczas sklepioną zakrystię i wieżę, w której mieściło się wejście. Ściany i sufit zostały pokryte malowidłami około 1600 roku. Obok ołtarza głównego z rzeźbą Wniebowzięcia znajdowały się również dwa boczne ołtarze: św. Krzyża i św. Katarzyny, a w nawie kościoła dwa następne: ołtarz św. Mikołaja i św. Anny. W 1609r. we wnętrzu umieszczono pomnik Stanisława Kryskiego, wojewody płockiego, wuja św. Stanisława Kostki. Został on zniszczony w czasie wojen szwedzkich w połowie XVII wieku, następnie odbudowany.

Na początku XVIII wieku kościół był w złym stanie. W 1740 roku był remontowany. Około 1770r. zawalił się dach, a boczne ściany uległy zniszczeniu, w 1775 roku wzmiankowany jako „opuszczony od 24 lat” i określany jako „zwalisko murów” i „bez najmniejszego pokrycia”. Został odbudowany po 1775 roku, prawdopodobnie około roku 1780, przy udziale mistrza murarskiego Wojciecha Szklanowskiego z Włocławka, który dnia 14 listopada 1775 roku podpisując kontrakt podjął się „wyreperowania kościoła w miasteczku Drobinie już zrujnowanego, posesji JO Księcia Imć Michała Czetweryńskiego starosty tuszyńskiego” staraniem i kosztem proboszcza Ignacego Gozdawy Małowieskiego, wówczas rozebrano wieżę. Proboszcz parafii Drobin sprzedawszy dobra po swoich rodzicach, które odziedziczył - Bożeń pod Wyszogrodem – w 1774r. sumy dość pokaźnej użył na wyporządzenie świątyni, której był rządcą. Wtedy też wprowadzono znaczne zmiany w architekturze i nadano kościołowi obecny wygląd. W 1812 roku w kościele biwakowali ułani Wielkiego Cesarza, a nawet odpoczywały tu konie.

Następna informacja dotycząca kościoła pochodzi z aktu wizytacji biskupiej z dnia 19. X. 1888 roku, gdzie czytamy „... według podania odległej sięga starożytności, co też i budowa jego, choć skutkiem zewnętrznych restauracji znacznym uległa przemianom zdaje się potwierdzać. W obecnym stanie swoim, obszerny ten kościół nie przedstawia nic szczególnej uwagi godnego, z wyjątkiem tylko dwu pięknych nagrobków rodziny Kryskich”.

W 1902r. odnowiono i wymalowano wieżę kościelną, ozłocono krzyż. Rok później w 1903 roku zamurowano wieżę i lożę w kościele, jak zapisano w kronice parafialnej „niepotrzebną a powodującą przeciąg wiatru”. W miejscu tym powieszono obraz Opatrzności Bożej, znajdujący się jako główny przez 82 lata w wielkim ołtarzu. Odnowiono również wszystkie ołtarze, ambonę, chrzcielnicę – kosztem dobrowolnych ofiar. W 1904 roku gruntownie odrestaurowano kościół: uformowano szczyty świątyni, kruchtę i kaplicę. Cztery lata później parafia i kościół wzbogaciły się o nową murowaną dzwonnicę i pięć dzwonów, z których trzy na niej powieszono.

Pierwsza wojna nie poczyniła wielkich spustoszeń, a po jej zakończeniu Polska odzyskała niepodległość. Pod koniec lat dwudziestych, pod zarządem ówczesnego proboszcza, księdza W. Suchcickiego odrestaurowano kościół i organistówkę.

Podczas wrześniowych nalotów w 1939 roku ucierpiał dach kościoła od strony południowej, ławki i szyby kościelne, a także dachy na plebani i domu parafialnym. 12 i 13 września 1939r. Niemcy więzili w kościele kilkaset osób. Od 17 września do 17 listopada 1939r. w kościele funkcjonował szpital polowy, a od 10 listopada 1942r. do połowy czerwca 1943 w kościele był magazyn zboża. 4. 04.1940r. ks. Feliks Godlewski wydał władzom niemieckim dwa dzwony, jeden z nich ważył 600 kg., drugi był mniejszy, a oprócz tego Niemcy zarekwirowali lichtarze, puszkę, kielich i bęben procesyjny, rok później kolejne dzwony. Za zgodą władz niemieckich w 1944 roku przesunięto parkan kościelny przy dzwonnicy. W 1945r.został naprawiony dach uszkodzony przez kule karabinowe. Naprawiono też wieżę 25. 04. 1945r.

Na terenie obecnej parafii znajdowały się dwa inne kościoły. Jeden z nich znajdował się na rogatkach drobińskich w stronę Zalesia. W XVw. Powstała prepozytura św. Preksedy. Pod koniec XVI w. był to już dość duży kościół. Prawdopodobnie był on pierwszą świątynią, przy której erygowano parafię. Świątynia była malowana a sufit podtrzymywały cztery kolumny. Ten drewniany kościółek pod wezwaniem św. Preksydy, panny i męczenniczki uległ zniszczeniu na początku XVIII w. Odbudowano go około 1740r. staraniem ks. W. Niskiego, proboszcza drobińskiego. Rozwalającą się budowlę rozebrał w 1824r. ks. Walenty Słupecki ówczesny proboszcz. Świątynia była drewniana, okrągła i budowana z „węgieł, idąc na zachód słońca”. Posiadała dwa wejścia a nabożeństwa parafialne sprawowane były w kaplicy. Były też dwie zakrystie jedna od północy a druga od południa. W prezbiterium, czyli w wyższym chórze podłoga była z tarcic, w kościele czyli w niższym chórze nie było podłogi. Były cztery ołtarze: Najświętszej Panny Różańcowej złożony z kawałków, przeniesiony z kościoła farnego ; św. Antoniego (jak pisano „bardzo mizerny”) ; św. Preksydy (dobry, niemalowany) ; Przemienienia Pańskiego (stary, malowany). Ambona i chrzcielnica stare, malowane i nadrujnowane, przeniesione z kościoła farnego.

Drugi kościół istniał w miejscowości Biskupice. Pierwsza wiadomość o istnieniu tej świątyni pochodzi z 1385r. W 1598r. drewniany kościół był konsekrowany. Świątynia p. w. św. Stanisława i Jakuba posiadała 3 ołtarze. Pod koniec XVI w. bp Wolski przekazał wieś kapitule, dochody z niej służyły utrzymaniu szkoły katedralnej. W 1740r. kościół był już bardzo zniszczony. Resztki kościoła przetrwały do 1775r. Biskup Michał Poniatowski wcielił parafię do Drobina. Do tej parafii powstałej w drugiej połowie XIV w. należało 7 wiosek: „same Biskupice, Kłaki, Witosławice, Maliszewko, Cieszewo, Cieszewko”.

Drobin był i do dziś jest centralnym miejscem, w którym przede wszystkim skupia się życie religijne. Przynależność poszczególnych wiosek należących do parafii nie była stała i ulegała zmianom na przestrzeni lat. Część jej obszaru należała do powiatu raciążkiego. Obecnie w skład parafii wchodzą 24 wioski: Kunklewo, Budkowo, Kłaki, Kuchary, Niemczewo, Nagórki Olszyny, Tupadły, Zalesie, Świerczynek, Siemki, Świerczyn, Nowa Wieś, Bełkowo, Karsy, Dziewanowo, Biskupice, Chabowo Świniary, Milewko, Bęchy, Chabowo Łażewa, Cieśle, Chabowo Stara Wieś oraz Drobin.

Parafia Drobin graniczy z następującymi parafiami : z Raciążem, Rogotwórskiem, Gralewem, Łęgiem, Słupią, Jeżewem i Koziebrodami.
Ustalenie ilości parafian na przestrzeni wieków napotyka na wiele trudności. Brakuje dokładnych spisów parafian i mieszkańców. Na zmiany liczby ludności miał wpływ rozwój przestrzenny parafii. Oto kilka szacunkowych liczb przedstawiających liczbę wiernych w parafii Drobin:
- 1830r. – 1856 ; 1860r. – 1261 ; 1910r. – 3482 ; 1930r. – 3920 ; 1939r. – 4435 ;
1980r. –5150 ; 2000r. – 5250 .

Większość mieszkańców parafii Drobin to rolnicy stanowiący 60% ogólnej liczby ludności. Taki stan wiąże się z położeniem parafii i znaczną odległością od miast przemysłowych. Pozostałe 40% to ludzie pracujący poza rolnictwem i bezrobotni.

Kościół parafialny w Drobinie wybudowany w 1477 roku, choć wielokrotnie zniszczony a następnie odbudowywany zachował – z wyjątkiem wieży – swój pierwotny wygląd. Jest budowlą gotycko – neobarokową. Murowany z cegły, w podmurówce użyte kamienie polne, ma plan wydłużonego prostokąta. Obecne wnętrze zostało ukształtowane ok. 1870 roku. Ściany rozczłonkowane parami pilastrów korynckich, a nad nimi belkowanie i strop. Na zewnętrznych narożach są jednouskokowe szkarpy.

Na szczególną uwagę wewnątrz kościoła zasługują nagrobki Kryskich. Przy południowej ścianie prezbiterium znajduje się szesnastowieczny, późnorenesansowy nagrobek Anny, Pawła i ich syna Wojciecha Kryskich. Jest to prawdziwa perła renesansowej rzeźby przypisana samemu Santi Gucciemu, lub komuś z jego warsztatów. Wykonany z szarego kamienia pińczowskiego przedstawia siedzące we wnękach postacie Anny i Pawła. U ich stóp, na wysuniętym sarkofagu spoczywa odziana w zbroję postać Wojciecha – podkomorzego płockiego i przyjaciela Jana Kochanowskiego. Na licznych tarczach umieszczono herby Prawda – Kryskich i Dołęga – Szreńskich, a na dole sarkofagu inskrypcje z sentencjami Mojżesza, Dawida, Homera Seneki. Po drugiej stronie prezbiterium znajduje się nagrobek Stanisława – wojewody mazowieckiego, jego żony Małgorzaty z Uchańskich i ich syna Piotra. Wykonany w latach 1609- 13 jest uproszczoną i nieco sprymityzowaną kopią poprzedniego nagrobka. Obydwa nagrobki, a zwłaszcza ten starszy, są najwybitniejszymi dziełami XVI – wiecznej rzeźby sepulkralnej nie tylko na terenie Mazowsza, ale i w całej Polsce. Z pozostałych zabytków drobińskiego kościoła należy wyróżnić barokową monstrancję z przełomu XVII i XVIII w., kilka barokowych kielichów i dwa relikwiarze. Na specjalną uwagę zasługują dwa późnogotyckie krucyfiksy z XVI w. i kilka obrazów: Św. Stanisława bpa z sygnaturą Xawerego Pillatiego, Serce Jezusa – Kazimierza Alchamowicza, Św. Praksedy prawdopodobnie Antoniego Jabłońskiego – obraz przeniesiony z nieistniejącego już kościoła, Przemienienie Pańskie – kopia wg Rafaela i Św. Stanisława Kostki – obraz z kaplicy domowej Kryskich.

Staraniem długoletniego proboszcza drobińskiej parafii, ks. prałata Szczepana Soszyńskiego w drugiej połowie lat sześćdziesiątych na chórze zamontowano nowoczesne organy nadające kościelnym śpiewom charakterystyczne, niepowtarzalne brzmienie.

Teren cmentarza przykościelnego w dawnych czasach był miejscem grzebania ciał zmarłych. W XIX wieku powstał cmentarz grzebalny ok. 300 m. od kościoła. Obecnie na terenie cmentarza przykościelnego zasiana jest trawa i nie ma żadnego śladu, który świadczyć mógłby o istnieniu miejsca chowania ciał zmarłych.

Na cmentarzu grzebalnym znajdują się ciekawe zabytki sztuki nagrobkowej. Między innymi Antoniego Kowalskiego zm. W 1865r. przerobiony w końcu XIX w. z krzyżem żeliwnym oplecionym bluszczem, ustawiony na późniejszym cokole, w którego zagłębienie wmontowana jest tabliczka w formie zwoju z napisem; Władysławy z Łukowskich Gołębiowskiej zm. W 1891r., z wapienia, w formie piętrzących się głazów oplecionych paprociami, z rzeźbą siedzącej dziewczynki i krzyżem z piaskowca; Antoniego Rawicz – Radomyskiego zm. W 1931r., o charakterze modernistycznym, ze sztucznego kamienia, z płaskorzeźbą siewcy, wykonany w 1932r. przez Roberta Lovella.

Przedstawiając najbardziej istotne fakty, które dają obraz historii parafii św. Stanisława biskupa męczennika w Drobinie posłużyłem się następującymi pozycjami książkowymi :
-Kronika parafii Drobin;
-Materiały do dziejów ziemi płockiej, t. V, Ziemia płońska, Płock 1989r.
-Katalog zabytków sztuki w Polsce –I. Galicka, H. Sygietyńska;
-Historia Kościoła. Pr. Zb. T. IV;
-Zarys dziejów diecezji płockiej – T. Żebrowski;
-Drobin – H. Ossowski.