Charakterystyka etapów ontogenezy człowieka

(1.) Okres noworodkowy i niemowlęcy:
Okres ten trwa do dwunastego miesiąca życia, w tym czasie człowiek jest całkowicie bezradny i uzależniony od opieki rodziców. Dziecko potrafi częściowo zasygnalizować swoje potrzeby i częściowo rozumie i ma kontakt z opiekunami. W trakcie tego etapu ontogenezy u zdrowego noworodka powinny występować wraz z rozwojem charakterystyczne odruchy, do których zalicza się:

- odruch ssania
- odruch Moro
[polegający na tym, że przestraszony noworodek charakterystycznie prostuje ręce i nogi, które po pewnym czasie powracają do pozycji pierwotnej]
- odruch chwytania
- odruch chodzenia
[podtrzymywane dziecko zaczyna poruszać się na kończynach dolnych]
- odruch ssania piersi
[dziecko położone na brzuchu matki potrafi pełzać w kierunku piersi].


Noworodek i niemowlak powinien być jak najdłużej karmiony mlekiem matki, mleko to pozbawione jest bakterii oraz przeciwciał, ma też odpowiedni smak i zapach. Dzieci karmione piersią są bardziej odporne i bardziej zdrowe, niż te karmione butelką. Aktualnie modne jest "karmienie na żądanie".
Rozwój dziecka w tym okresie czasu u każdego przebiega indywidualnie, ale niepokojące objawy pojawiają się, gdy dziecko:

- po pierwszym miesiącu życia nie potrafi ssać i krztusi się przy karmieniu
- nie przybiera na wadze
- w piątym miesiącu życia nie reaguje na dźwięki, nie uśmiecha się, oraz nie wodzi oczkami
- w ósmym miesiącu życia dziecko samo nie potrafi odwracać się na plecy oraz na brzuch


(2.) Dzieciństwo:
Jest okresem, w którym najbardziej wyraźny jest wzrost i rozwój dziecka. W okresie tym wyrównują się proporcje ciała między głową, tułowiem a kończynami. Organizm dziecka pod względem fizjologicznym nie jest jeszcze całkowicie rozwinięty, na przykład układ krwionośny "rośnie" razem z dzieckiem. W tym okresie czasu następują intensywne procesy mielinizacji [pokrywania mieliną wypustek komórek nerwowych]. Pod koniec dzieciństwa [około siódmego roku życia] zaczynają wytwarzać się zęby stałe


(3.) Pokwitanie:
Stanowi bardzo intensywny rozwój młodego organizmu pod względem hormonalnym. Intensywnie w etapie tym pracują hormony przysadki mózgowej. Hormony te wpływają na proces oogenezy i spermatogenezy, oraz pobudzają one gruczoły płciowe [jajniki i jądra] do wytwarzania estrogenów i androgenów. Procesy te przebiegają różnie u chłopców i u dziewcząt:

a) u chłopców:

- powiększenie woreczków mosznowych i jąder
- wyraźne owłosienie spojenia łonowego
- występowanie mutacji, kończącej się z momentem dojrzałości płciowej
- pojawienie się polucji [zmaz nocnych]

b) u dziewcząt:

- powiększenie się brodawek piersiowych i piersi
- wyraźne owłosienie spojenia łonowego
- pod koniec pokwitania piersi uzyskują właściwy kształt
- pojawienie się regularnej miesiączki


W trakcie pokwitania w organizmie występują gwałtowne zmiany hormonalne, w tym czasie mogą również występować zaburzenia psychiczne. Okres dojrzewania ma miejsce między 10 a 14 rokiem życia u dziewcząt, a u chłopców pomiędzy rokiem 12 a 16.


(4.) Okresy młodzieńczy i dojrzałości to okresy, w których powinniśmy osiągnąć wszystkie możliwe dojrzałości, czyli dojrzałość płciową, psychiczną, społeczną, intelektualną oraz emocjonalną.


(5.) Okres przekwitania:
Występuje on między 45. a 55. rokiem życia. Jest to okres, w którym następuje obniżenie potencji seksualnej, a jest to związane przede wszystkim z działalnością hormonów płciowych. Jego przebieg nieco różni się u kobiet i u mężczyzn:

a) u kobiet: nosi on nazwę menopauzy ["klimakterium"] - w okresie tym następuje brak progesteronu, a następnie estrogenów. W wyniku braku tych hormonów kobieta przestaje miesiączkować, jajniki stają się stopniowo nieczynne, mogą pojawiać się zaburzenia w układzie krwionośnym, np. skaczące tętno, wahania ciśnienia, powodujące tak zwane "fale gorąca". Dolegliwości okresu menopauzy można łagodzić tak zwaną hormonalną terapią zastępczą [HTZ], wówczas kobieta przyjmuje w niedużych ilościach hormony syntetyczne.


b) u mężczyzn: etap ten nazywany jest andropauzą, pojawia się on najczęściej około 40. roku życia, związany jest ze spadkiem testosteronu. W okresie tym występują problemy z odbyciem aktu płciowego, mogą występować również zmiany w psychice. Andropauza u mężczyzn jest rozłożona w czasie, ale nie powoduje całkowitego zaprzestania produkcji testosteronu i procesu spermatogenezy.


(6.) Starość:
Jest to jeden z ostatnich etapów ontogenezy człowieka, bardzo często związany z wiekiem emerytalnym. Rozpoczyna się ona głównie około 60-65 roku życia. W okresie tym występuje wyraźne osłabienie zdolności adaptacyjnych i regeneracyjnych organizmu. Zmniejsza się także jego odporność, a zwiększa podatność na choroby. Okres ten przebiega całkowicie indywidualnie dla każdego człowieka.