GENEZA
- kryzys ustroju państwa (monarchia absolutna) – Ludwik XIV, XV, XVI (1774-1792 z żoną Marią Antoniną z rodu Habsburgów)
- kryzys systemu stanowego (stan pierwszy – duchowieństwo, stan drugi – szlachta miała pełnię władz urzędniczych cenzus pochodzenia, stan trzeci – reszta ludności (97%)) wewnętrzne zróżnicowanie pod względem majątkowym
- kryzys finansów publicznych
- kryzys gospodarczy (nieurodzaje 1788)
- kryzys autorytetu monarchii (wysokie koszty prowadzenia dworu – 10% budżetu)
- upowszechnienie idei Oświecenia (pobudzały do walki o zniesienie przestarzałego systemu politycznego)
masoneria – wolnomularstwo – ruch prawdopodobnie wywodzący się z zakonu templariuszy zlikwidowanego w XIV w. Przez króla Francji Filipa Pięknego, a także ze średniowiecznych bractw cechowych, zrzeszających budowniczych – murarzy; związki masońskie – organizacje tajne, posługujące się skomplikowanym rytuałem zachować, przyjmowania nowych członków i uzyskiwania kolejnych stopni wtajemniczenia; kult deizmu, natury, rozumu (sporo przyszłych działaczy Wielkiej Rewolucji było członkami masonerii)
POCZĄTEK
- 1789 Ludwik XVI zwołuje Stany Generalne (zmusiła go do tego sytuacja polityczna), reprezentacja 3 stanów (nie zwoływane od 1614) – stan pierwszy 300 osób, stan drugi 300 osób, stan trzeci 600 osób; jednak mieli obradować osobno – stany uprzywilejowane 2 głosy, stan trzeci 1 głos
zeszyty skarg – akcja spisywania skarg i postulatów
- 17 VI 1789 stan trzeci ogłasza się Zgromadzeniem Narodowym, nie zostali wpuszczeni dna posiedzenie, w Sali do Gry w Piłkę złożyli sobie przysięgę, że nie rozjadą się, póki nie uchwalą konstytucji – tydzień później król zezwolił na połączone obrady 3 stanów
- VII – Zgromadzenie przyjmuje nazwę Konstytuanty
- Król przygotowuje się do oporu
- Organizacja Gwardii Narodowej (na czele stoi markiz de La Fayette)
- 14 VII 1789 – zburzenie Bastylii
- VII – VII – "wielka trwoga" – powstania chłopskie (burzyli domy, dwory, klasztory)
I OKRES REWOLUCJI DO POŁ. 1791 – próba rewolucji prawa
- kolory Francji – czerwony (Paryż), niebieski, biały (kolor Burbonów) przymierze króla z narodem
- VIII 1789 – Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (zmieniała ustrój państwa, źródłem władzy jest naród, a celem państwa zabezpieczenia praw naturalnych człowieka) przestała istnieć monarchia absolutna i społeczeństwo stanowe, otwarto drogę do monarchii konstytucyjnej i społeczeństwa obywateli równych wobec prawa
- Wprowadzono podział na 83 departamenty
- Asygnaty – rodzaj banknotu, pieniądza papierowego, jego sprzedaż i wprowadzenie do obiegi miało uzdrowić finanse państwa
- 1790 - Konstytucja cywilna duchowieństwa – otrzymywało pensję od państwa zamiast dziesięcin od ludu
- hasło liberte, egalite, fraternite (wolność, równość, braterstwo)
KLUBY REWOLUCYJNE
- Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji od 1789 (Klub Jakobinów – nazwa od miejsca zebrań w podominikańskim klasztorze św. Jakuba) – Maximilien de Robespierre
- Towarzystwo Przyjaciół Praw Człowieka od 1790 (Klub Kordelierów – nazwa od klasztoru dominikanów)
- Klub Feuillantów – nazwa od cystersów, w których dawnym klasztorze obradowali (utworzony z części Klubu Jakobinów w 1791)
zapoczątkowały kształtowanie się partii, podstawowych form życia politycznego w ciągu następnych 200 lat
1791 król podjął próbę ucieczki do Niderlandów, zatrzymany w Varennes (upadek autorytetu)
1-sza rocznica zburzenia Bastylii – na Polu Marsowym uroczystość z udziałem Ludwika XVI, po mszy odśpiewano hymn "Ciebie, Boże, chwalimy" (Te Deum laudamus) zgodny z hasłem: "naród z królem, król z narodem"
2-ga rocznica – manifestacja republikańska w Paryżu
IX 1791 – pierwsza konstytucja
- ustrój – monarchia konstytucyjna (król powoływał ministrów, jednak ci odpowiadali przed Zgromadzeniem)
- cenzus majątkowy
Zgromadzenie Narodowe rozwiązało się i wybrano Zgromadzenie Prawodawcze (Legislatywa)
ROK 1792
Żyrondyści – zwolennicy wojny
Zgromadzenie Prawodawcze wypowiedziało wojnę Austrii, do wojny z Francją przystąpiły Prusy
Do armii napływają ochotnicy, przywieźli z Marsylii pieśń wojenną Armii Renu, ułożoną przez Claude’a Rougeta de Liste – Marsylianka (obecnie hymn Francji)
Sankiulioci – drobni kupcy i rzemieślnicy głosząca kult wolności, ale niewiele zyskująca dotychczas na rewolucji (sans-culottes – bez krótkich spodni)
Sankiulioci zmusili króla, aby nałożył czapkę frygijską (symbol rewolucji)
VII – Zgromadzenie uchwala ustawę "Ojczyzna w niebezpieczeństwie", wzywającą do walki
VIII – Komuna Paryska – sankiulioci doprowadzili do rozpędzenia dotychczasowego składu władz komunalnych (czyli miejskich)
Zgromadzenie Prawodawcze zarządziło wybory do Konwencji Narodowej
22 IX – ogłoszenie republiki
REPUBLIKA
Sukcesy na froncie pod Valmy i Jemappages (wsławił się książę Ludwik Filip z linii orleańskiej, późniejszy król Francji, armia pod dowództwem gen. Charlesa Dumourieza); opanowanie tereny Belgii, Nadrenii, Sabaudii.
Układ sił na arenie politycznej:
- "dolina" – żyrondyśli
- "górale" – jakobini (Robespierre)
- "równina" lub "bagno" – obserwatorzy
- sankiuloci
21 I 1793 – ścięcie Ludwika XVI na gilotynie powód utworzenia koalicji państw europejskich do walki z Francją
VI 1793 – VII 1794 – dyktatura jakobinów (terror rewolucyjny, dekret o podejrzanych – podejrzanym stawał się każdy, nowa era, nowy kalendarz od 22 IX 1792, rok 12 miesięcy, każdy po 30 dni, miesiąc ma dekady (10 dni), Katedra Notre Dame – Katedra Rozumu, dążenie do wprowadzenia nowej deistycznej religii – kultu Istoty Najwyższej, Marsylia – Miasto Bezimienne, Lyon – Miasto Wyzwolone, zniesiono zakaz rozwodów, żądano likwidacji celibatu księży, armia rewolucyjna, obywatelska: zasady walki w tyralierze, Komitet Ocalenia Publicznego (Danton) – pełnia władzy
Przeciwnicy jakobinów we własnym obozie ("rewolucja zjada własne dzieci")
- "wściekli" – przywódcy sankiuliotów, domagali się zaostrzenia walk z kościołem i żądali równego podziału własności między drobnych posiadaczy (pozbawieni wolności)
- "pobłażliwi" (Danton) – żądali ograniczenia terroru, zostali oskarżeni o sprzyjanie wrogom rewolucji (egzekucje)
VI 1793 – druga jakobińska konstytucja (republika, powszechne i bezpośrednie prawo wyborcze, powszechne nauczanie)
Konwencja postawiła triumwirat w stan oskarżenia i nakazała aresztowanie jego członków i współpracowników
9 thermidora – ścięcie robespierrystów, upadek władzy jakobinów - przewrót thermidoriański
"biały terror"
DYREKTORIAT I KONSULAT
- IX 1795 – nowa konstytucja – trzecia, tzw. Konstytucja Roku III przywrócono cenzus majątkowy, władza ustawodawcza – Rada Pięciuset i Rada Starszych, władza wykonawcza – 5-osobowy Dyrektoriat
- XI 1799 – przewrót 18 brumaire’a – objęcie władzy przez Napoleona jako pierwszego konsula
- 1799 – czwarta konstytucja (Konstytucja Konsulatu)
- 300 os. Ciało Prawodawcze, 100os Trybunat, 60-80 os. Senat