Kwestia wschodnia w polityce europejskiej w XIX wieku.

Kwestia wschodnia, w której głęboko zaangażowane były mocarstwa europejskie, wstrząsnęła podstawami ładu wiedeńskiego i sojuszu świętego przymierza. Dwa kryzysy w latach 1832- 1833 oraz 1839-1841, były preludium do wojny krymskiej, ponieważ wykazały sprzeczność interesów na obszarze coraz słabszego Imperium Osmańskiego.
Bezpośrednie przyczyny obu kryzysów leżały w amibcjach politycznych i podbojach paszy Egiptu Muhammada Alego. Jego działania wywołały łańcuch wydarzeń prowadzących do przewartościowań w europejskich stosunkach międzynarodowych. Gdy wojska egipskie zajęły Syrię, a po pokonaniu wojsk tureckich w grudniu 1832 zmierzały w stronę Konstantynopola, mocarstwa zmuszone zostały do określenia swoich stanowisk.

Rosja uzyskała w pokoju adrianopolskim tak duże korzyścu że zainteresowana była podtrzymaniem słabej Turcji. Przeciwne jej interesom były ewentualne zmiany terytorialno- polityczne na tym obszarze. Dlatego pod koniec 1832 Rosja zaoferowała Turcji zbrojną pomoc przeciw Egiptowi. Ponieważ sytuacja była krytyczna sułtan przyjął ofertę cara, mimo iż obawiał się obecności wojsk rosyjskich na obszarze swego państwa.

Anglia również zainteresowana była w utrzymaniu integralności Turcji, ale nie mogła pozwolić by tylko Rosja przejęła nad nią opiekę w wyciągnęła z tego wszystkie korzyści. Dlatego Anglia dążyć będzie przede wszystkim do wyprowadzenia wojsk rosyjskich z Turcji, co oznaczało ugodę z Egiptem.

Francja od dawna postawiła na Muhammada Alego. Nawiązana jednak z Anglią w latach trzydziestych pierwsza entente cordiale, skłaniała ją do sojuszu z WB, tym bardziej, ze okrętów rosyjskich nad Bosforem także i Francja nie mogła zaakceptować.

Także Austria nie była zadowolona z dominacji Rosji w Turcji, ale w tym czasie bardziej zaniepokojona była wydarzeniami w pn. Włoszech niż w Turcji. Uzyskawszy więc od Rosji wsparcie dla swojej polityki narodowej w Mnchengrtz zachowywał się w trakcie pierwszego kryzysu dość biernie.

Konkretna pomoc rosyjska udzielona sułtanowi ułatwiła zawarcie sojuszu między Turcją a Rosją w konflikcie z paszą Egiptu. Taki układ zawarty został po wycofaniu wojsk rosyjskich z Turcji dnia 8 lipca 1833 w Unkiar-Iskelesi na 8 lat. Mówił o wzajemnej pomocy w razie zagrożenia zew. Lub wew. Oraz o jednostronny zobowiązaniach Rosji w sprawie dostarczenia Turcji wojsk lądowych i morskich na jej prośbę. Najważniejsza była jednak tajna część układu (o której po kilku tygodniach wiedzieli wszyscy), stwierdzająca, że na żądanie Rosji cieśniny Bosforu i Dardaneli zostaną każdorazowo zamknięte. Układ ten wzmocnił więc pozycję i bezpieczeństwo Rosji na Morzu Czarnym.
Drugi kryzys turecko-egipski rozpoczęty wojną 1 839. Potwierdził spadek międzynarodowej pozycji Turcji i wzrost wpływów WB, która zahamowała na pewien czas ofensywę rosyjską na Bliskim Wschodzie. Państwa zachodnie zaczęły działać bardziej zdecydowanie przez co Rosja straciła swobodę poczynań. Rosja próbowała przeciągnąć na swoją stronę Austrię podczas spotkanie w Cieplicach w lipcu 1838. Próba jednak nie powiodła się.
16 sierpnia 1838 Anglia podpisała układ handlowy z Turcją, aby ograniczyć przewagę rosyjską. Poza tym zmierzała do zbiorowego rozwiązania konfliktów wschodnich, co zmniejszyło by znacznie Rosji. Anglia liczyła zwłaszcza na współpracę z Francja.

Tymczasem premier francuski Thiers był zwolennikiem paszy Egiptu, popierając jego plany przyłączenia Syrii do Egiptu, zbiegło się to z opanowaniem przez Francję dużej części Algierii. Palmerston uznał więc, ze Francja zmierza do hegemonii w basenie śródziemnomorskim czemu postanowił się przeciwstawić. Natomiast Thiers oświadczył 7 kwietnia 1839, że Francja nie dopuści do użycia siły przeciw Egiptowi. Kryzys w stosunkach francusko-brytyjskich, który w znacznym stopniu przyczynił się do zerwania pierwszego entente cordiale, odpowiadał Mikołajowi I. Dostrzegł on w tym kryzysie możliwość pognębienia i międzynarodowej izolacji dynastii orleańskiej, niemiłej mu bo wyrosłej z barykad. To był jeden z powodów zaakceptowani tezy o kolektywnym rozwiązaniu problemów tureckich.

15 lipca 1840 w Londynie spotkali się przedstawiciele WB, Rosji, Austrii, Prus i Turcji i podpisali konwencję mówiąca o regulacji konfliktu turecko-egipskiego oraz zakazie wpływania obcych okrętów do cieśnin czarnomorskich.

Już z udziałem Francji rozpoczęła się nowa konferencja w Londynie, której rezultatem było podpisanie konwencji z Turcją w sprawie cieśnin czarnomorskich dnia 13 lipca 1841 – WB, Rosja, Austria, Prusy, Francja. Oznaczało to zakaz wpływu przez te cieśniny okrętów wojennych, dopóki Wysoka Porta znajduje się w sprawie pokoju. Druga konwencja londyńska zniosła więc uprzywilejowaną pozycję jaką zyskała Rosja w skutek traktatu z Unkiar-Iskelesi.