KOLEJE

Koleje mają w Polsce szczególne duże znaczenie ze względu na niedorozwój innych gałęzi transportu. Większość linii kolejowych na ziemiach polskich zbudowano w XIX i na początku XX w. , a więc w okresie kiedy nie było państwa polskiego. Ponieważ państwa zaborcze prowadziły różną politykę transportową i w odmienny sposób rozbudowały sieć kolejową, spowodowało to duże kontrasty w rozwoju kolei w poszczególnych regionach.





Najdłuższa i najgęstsza sieć linii kolejowych była na ziemiach należących do Prus, a następnie cesarstwa niemieckiego. W zaborze rosyjskim sieć linii kolejowych była znacznie krótsza. Wynikało to głównie z tradycyjnej , wojskowej strategii rosyjskiej, polegającej na obronie własnego terytorium poprzez odgrodzenie się od sąsiadów pasem bezdroży. Najważniejsze linie kolejowe prowadziły do Warszawy. Tereny dawnego zaboru niemieckiego miały sieć kolejową ponad 4-krotnie gęstszą niż b. Królestwa i dwa razy gęstsza niż dawny zabór austriacki.





Sieć kolejowa na terytorium kraju jest nierównomiernie rozwinięta. Największa gęstość linii jest w województwie katowickim (20,8 km na 100 km2) , jeleniogórskim , wałbrzyskim , legnickim i warszawskim, najmniejsza zaś - w województwach wschodnich: łomżyńskim (2,7 km na

100 km2), krośnieńskim, chełmskim i ostrołęckim. Gęstość linii kolejowych zmniejsz się , ale nadal należy

do największych na świecie. Większa gęstość linii kolejowych jest tylko w Szwajcarii, Niemczech, Czechach, Belgii ,

na Węgrzech i w Austrii.





W okresie między wojennym rozwój transportu kolejowego nie był już tak dynamiczny jak w przeszłości. Najważniejszym zadaniem stojącym przed odrodzonym państwem była wówczas integracja ziem należących w przeszłości do różnych zaborców, a także dostosowanie systemu transportowego do potrzeb gospodarki. Główną inwestycją była magistrala węglowa otwarta w 1933. , łącząca Górny Śląsk z nowym portem w Gdyni. Ułatwiała ona wywóz węgla

z Zagłębia Górnośląskiego i eksport za granicę. Nowe inwestycje realizowano głównie w województwach centralnych

i wschodnich. Do najważniejszych linii zbudowanych po II wojnie światowej należy zaliczyć:

-linię Skierniewice-Łuków

-Centralną Magistralę Kolejową (CMK) na trasie Zawiercie-Grodzisk Mazowiecki. Połączenie Warszawy

z Krakowem i Górnym Śląskiem

Polska jest jednym z niewielu państw na świecie, które po 1945 r. rozbudowały tak znacznie swoją sieć kolejową. Rozbudowa miała miejsce głównie we wczesnych latach 50 i 70, natomiast pod koniec lat w latach 60 i od lat 80 przeważała likwidacja. Kolej odegrała istotną rolę w aktywizacji gospodarczej poszczególnych miast i regionów kraju.

Do niedawna wszystkie większe zakłady przemysłowe lokalizowano w Polsce przy liniach kolejowych.





Po II wojnie światowej była modernizacja linii polegająca przede wszystkim na zmianie trakcji parowej na spalinową i elektryczną oraz poprawie organizacji i usług przewozowych . Linie trakcji elektrycznej występują na terenie prawie wszystkich województw, z wyjątkiem zamojskiego. Elektryfikacja kolei miała istotny wpływ na większe wykorzystanie energii lokomotyw i oszczędności węgla , zmianę struktury lokomotyw, skrócenie czasu przejazdu.

Na liniach o mniejszym natężeniu ruchu trakcja parowa była zamieniana na spalinową. Pociągi trakcji elektrycznej były najszybsze, pomimo że były najcięższe.





Transportem kolejowym przewożony jest głównie węgiel kamienny, metale, wyroby z metali, kamienie, rudy , ropa i przetwory naftowe oraz węgiel brunatny i koks.





Ruchem pasażerskim najbardziej obciążone są linie łączące aglomeracje wielkomiejskie oraz podmiejskie odcinki z masowymi dojazdami do pracy. Po 1989 r. nastąpił spadek przewozów kolejowych w Polsce, tak towarowy , jak

i pasażerskich, związany z recesją gospodarczą, wzrostem bezrobocia i spadkiem stopy życiowej ludności. Dużą część przewozów kolejowych przejęły samochody. O obecnym kryzysie kolejnictwa mówią najlepiej tysiące zbędnych wagonów towarowych, stojących na bocznych torach, częściowo przeznaczonych do złomowania, oraz setki niepotrzebnych lokomotyw na stacjach węzłowych.