Porównanie Konstytucji Marcowej, Majowej i Kwietniowej pod kątem uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej, okoliczności politycznych, prawa obywatelskiego oraz zasady trójpodziału władzy

Po śmierci Augusta III Sasa na Sejmie Konwokacyjnym przeprowadzone zostały, przy poparciu Czartoryskich i Katarzyny II, następujące reformy:
- ustalono, że głosowanie w sprawach skarbowych i wojskowych odbywać się będzie większością głosów
- wprowadzono cła generalne
- zakazano przysięgi na instrukcje sejmikowe
- przedłużono na czas nieokreślony konfederację, podczas której decyzje były podejmowane większością głosów

W 1764 r. Na tron polski został wybrany Stanisław August Poniatowski, który był związany z Rosją. W okresie jego panowania miały miejsce m.in. konfederacja barska (28.02.1768) zwołana w obronie wiary i wolności. Efektem tego była detronizacja króla. W 1772 r. Prusy, Austria i Rosja podpisały w Petersburgu traktat rozbiorowy Polski, a zebrany w kwietniu 1773 r. Sejm rozbiorowy zatwierdził rozbiór. Powołana została Rada Nieustająca, złożona z 18 senatorów i 18 posłów. Rada miała kierować administrowaniem państwa. Utworzono 18-to tysięczną armię oraz odnowiono ustawę o prawach kardynalnych. Chodziło o wolną elekcję, liberum veto, prawo do rokoszu, wyłączne prawo szlachty do urzędów, ziemi i władzy nad chłopem. Okres rządów od 1773 r. Do Sejmu Czteroletniego nazywany jest okresem rządów królewsko-ambasadorskich. Były to rządy monarchy Stanisława Augusta Poniatowskiego z ambasadorem rosyjskim w Warszawie Otto von Stackelbergiem. Króla wspierał brat, prymas Michał Jerzy Poniatowski. Szansą na przeprowadzenie reform stało się zwołanie, za zgodą Katarzyny II, sejmu.

Sejm Czteroletni zwany także Wielkim obradował w latach 1788-1792. Do jego zwołania doszło w 1787 r. Za zgodą carycy Rosji, udzieloną na zjeździe w Kaniowie.Powodem, dla którego sejm zwołano, była potrzeba powiększenia polskiej armii. Do zawiązania sejmu doszło jesienią 1788r. Pod laską Stanisława Małachowskiego (Korona) i Kazimierza Nestora Sapiehy (Litwa).

W czasie jego trwania ukształtowały się trzy podstawowe stronnictwa:
1). Dworskie, pod przewodnictwem króla St. A. Poniatowskiego
2). Hetmańskie, pod przewodnictwem Franciszka Ksawerego Branickiego, Seweryna Rzewuskiego i Szczęsnego Potockiego.
3). Patriotyczne, pod przewodnictwem Stanisława i Ignacego Potockich.

Do największych reform Sejmu Wielkiego należą:
=> Reforma wojskowa polegająca na:
- utworzeniu w 1788r. Zwiększonej liczby wojska do 100 tyś., którą ostatecznie zmniejszono z braku funduszy do 65 tyś.
- uzupełnienie zaciągu ochotniczego zaciągiem przymusowym
- zapewnienie wolności osobistej każdemu żołnierzowi, który za zezwoleniem dziedzica przesłuży w wojsku 12 lat

=> Reformy skarbowe, polegające na:
· przeznaczeniu na wojsko „ofiary dziesiątego grosza”
· uchwalenie dla szlachty „ ofiary wieczystej”, czyli podatku dochodowego od stałego i pewnego dochodu, w wymiarze 10% dochodu, a dla duchowieństwa 20%
· podwyższeniu podatków od dóbr królewskich dzierżawionych przez szlachtę
· podwyższeniu podatków od miast
· podwyższeniu podatku pobieranego od Żydów (tzw. pogłowie)

=> Reforma sądowa polegała na:
- utworzeniu sądów ziemskich
- zreformowaniu sądu sejmowego, który decydował o odpowiedzialności konstytucyjnej
- zreformowanie sądów miejskich, w których powstały piony cywilne i karne
- ustanowienie jako sądów drugiej instancji trybunałów dla Małopolski, z siedzibą w Lublinie i dla Wielkopolski, z siedzibą w Piotrkowie Trybunalskim
- zreorganizowanie sądu asesorskiego, osobno dla Litwy i Korony, jako najwyższego dla miast i mieszczaństwa.

W listopadzie 1790r. Przeprowadzono ponowne wybory do sejmu, a nowo obrani posłowie, przystąpili do konfederacji i obradowali razem z dawnymi. Tuż po wyborach w grudniu 1790 doszło do porozumienia między królem St. Augustem, a przywódcą stronnictwa patriotycznego, Ignacym Potockim. W wyniku tego doszło do prac nad nową konstytucją. Prace te zostały przyśpieszone wiosną 1791r. Ułożony tekst konstytucji był dziełem króla i Potockiego, pomiędzy którymi pośredniczył ksiądz Scipioni Piattoli oraz pomagali Hugo Kołątaj i Stanisław Małachowski.

Konstytucja 3 Maja była ustawą zasadniczą i kompromisem ze stronnictwem królewskim. Była wynikiem dążenia do naprawy stosunków wewnętrznych w Rzeczypospolitej po I rozbiorze, a także ustalała podstawy nowożytnego ustroju w Polsce. Była to pierwsza w Europie konstytucja oparta na monteskiuszowskiej koncepcji podziału władz na:
=> Ustawodawczą
Należała ona do Sejmu, który składał się z Izby Poselskiej i Senatu. Izba Poselska składała się z 204 posłów, wybieranych na sejmikach oraz 26 pełnomocników miast, którzy posiadali głos doradczy. Senat składał się ze 132 senatorów. Byli to wojewodowie, kasztelani, biskupi diecezjalni i ministrowie. Posiadał on prawo veta zawieszającego. Sejm Konstytucyjny miał się zbierać, co 25 lat i tylko on mógł zmienić prawo fundamentalne.

Do cech Sejmu możemy zaliczyć:
- posiadał władzę ustawodawczą
- kadencja jego trwała 2 lata
- podejmował uchwały większością głosów
- zniesione zostało liberum veto i konfederacje

=> Wykonawczą
Była ona w rękach króla i Straży Praw (rządu), mianowanej przez króla i odpowiedzialnej przed Sejmem.
Straż Praw składała się z: króla(przewodniczył jej), prymasa, marszałka sejmu, przewodniczącego Komisji Edukacji Narodowej i pięciu ministrów. Zajmowała się ona administracją, podlegały jej komisje (Policji, Spraw Wewnętrznych, Interesów Zagranicznych, Wojny i Skarbu). Tron miał być dziedziczny w dynastii saskiej Wettingów.

=> Sądowniczą
Obejmowała ona sądy:
- sejmowy
- sądy ziemskie
- Trybunał Koronny
- sądy miejskie
Polska stała się monarchią konstytucyjną opartą o zasady: zwierzchnictwa narodu, podziału władzy i głosowaniu większością głosów. Jej wstępnym etapem było prawo o sejmikach z 24 marca oraz prawo o miastach(królewskich) z 18 kwietnia. Pozostawiła ustrój, z drobnymi zmianami: znacznie uszczuplono wpływy magnaterii na elekcję, senat i rząd kraju, wyłączając z sejmików szlachtę nieposesjonatów, stanowiącą najgorliwszą klientelę magnatów.

W kwestii wyznaniowej konstytucja podkreślała więź łączącą religię katolicką z panującą klasą feudalną. „Religią narodową panującą jest i będzie wiara święta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami. Przejście od wiary panującej do jakiegokolwiek wyznania jest zabronione pod karami apostazji”. Jednocześnie konstytucja głosiła wolność innych obrzędów i obiecywała im opiekę prawa.

Sejm składał się z dwóch izb: Izby Poselskiej i Senatu. Pozostał on całkowicie szlachecki. Po zreformowaniu sejmików oraz instrukcji stał się ogólnokrajową reprezentacją klasową właścicieli ziemskich. Prawo wyborcze nie obejmowało szlachty bezrolnej i drobnorolnej, w związku, z czym władza w kraju przesunęła się z rąk magnatów do rąk szlachty średniej zainteresowanej wzmocnieniem państwa.

W sprawie chłopskiej konstytucja ograniczała się do ogólnej obietnicy „opieki prawa”. Nie obiecywała wyraźnie ingerencji w stosunki pomiędzy panem a chłopem. W efekcie dobrowolna umowa między panem i poddanym w polskich warunkach poddańczo-pańszczyżnianych bez nadzoru państwa była fikcją.

Bardziej postępowa niż w kwestiach społecznych i wyznaniowych była konstytucja w dziedzinie organizacji władz państwowych. Wprowadzając dziedziczność tronu i głosowanie większością głosów znosiła elekcje, konfederacje, a także liberum veto.

Konstytucja likwidowała odrębność Litwy znosząc pozostałości unii-dualizm ustrojowy-i tworząc jednolite instytucje dla obu krajów, a więc wspólny rząd, skarb i wojsko. Z niebezpieczeństwa politycznego grożącego Polsce, oraz potrzeb gospodarczych i politycznych wynikała potrzeba wzmocnienia państwowości narodowej. Była ona wynikiem sojuszu politycznego postępowej szlachty ziemiańskiej i burżuazji. Konstytucja była ważnym etapem w szeregu wysiłków mających na celu uratowanie bytu państwowego, zachowanie całości i niepodzielności ziem polskich.
Z inicjatywy władz rosyjskich magnaci przebywający w Petersburgu (Potocki, Rzewuski, Branicki) 27 kwietnia 1792r. Zawiązali konfederację w miasteczku Targowica. Konfederacja targowicka znosiła Konstytucję 3 Maja przywracając stare prawa kardynalne z 1768r. i protekcję rosyjską. Wtedy to w granice Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie. Przeciwko nim stanęła 70-cio tyś. armia polska słabo uzbrojona i źle dowodzona przez księcia Józefa Poniatowskiego, a także wojska litewskie pod wodzą nieudolnego Ludwika Wirtemberskiego. Po klęsce litewskich wojsk pod Mirem, Rosjanie zajęli Litwę. Zwycięstwa pod Zieleńcami i Dubienką nie zmieniły niekorzystnego obrotu wojny. Kres działaniom wojennym położyło przystąpienie króla do Targowicy 24 lipca 1792r. 23 stycznia 1793r. w Petersburgu został podpisany drugi rozbiór Polski przez Prusy i Rosję.

W wyniku II rozbioru kraj został pozbawiony szans na zachowanie samodzielności. Reformy się nie powiodły, trwało rozbrajanie wojska i wcielanie żołnierzy do armii zaborców, zawiązywały się spiski patriotyczne. Wszystko to doprowadziło do powstania kościuszkowskiego. 24 marca 1794r. Tadeusz Kościuszko złożył na rynku krakowskim przysięgę jako Naczelnik powstania. Powstanie rozpoczęło się od zwycięskiej bitwy pod Racławicami 4 kwietnia 1794r. Wywołane zostały także insurekcje w Warszawie i w Wilnie. W celu spowodowania ogólnonarodowego charakteru powstania Tadeusz Kościuszko 7 maja 1794r. wydał Uniwersał Połaniecki.

Mówił w nim o:
- zniesieniu poddaństwa chłopów
- ograniczeniu pańszczyzny

6 czerwca 1794r. Tadeusz Kościuszko przegrał bitwę z wojskami rosyjskimi i pruskimi
pod Szczekocinami. Po klęsce pod Maciejowicami ranny Kościuszko dostał się do niewoli generała Fersena. 4 listopada 1794r. wojska rosyjskie dokonały szturmu na Warszawę-Praga i rzezi jej obrońców. Aktem końcowym był III rozbiór Polski podpisany 24 października 1795r. w Petersburgu. Stanisław August Poniatowski abdykował 25 listopada 1795r. i zmarł w 1797r. w Petersburgu.

Na upadek państwa polskiego, którego finałem był III rozbiór Polski z 1795r. wpłynęło szereg czynników.

Możemy tu wyróżnić czynniki:
=> wewnętrzne
- słaby system ustrojowy, w którym dominowały anarchia i samowola
- słabość gospodarcza i militarna państwa
=> zewnętrzne
- silni i dążący do ekspansji sąsiedzi Polski, czyli Austria, Rosja i Prusy.
Wtedy to Polska na 123 lata straciła swoją niepodległość.

Do przyczyn wybuchu I wojny światowej należy zaliczyć:
=> dążenie Niemiec do zbudowania mocarstwa o znaczeniu europejskim i światowym
=> dążenie Austro-Węgier do opanowania Bałkanów
=> dążenie Rosji do dominacji na Bałkanach oraz otwarcia cieśnin tureckich dla wyjścia floty rosyjskiej na Morze Śródziemne
=> dążenie Francji do odzyskania utraconych w 1871r. Alzacji i Lotaryngii oraz ograniczenia wpływów Niemiec
=> dążenie Wielkiej Brytanii do utworzenia dominującej pozycji militarnej, gospodarczej i politycznej w świecie oraz rozszerzenie wpływów na Bliskim Wschodzie i w Turcji.

Bezpośrednią przyczyną tego konfliktu było zamordowanie 28 czerwca 1914r. w Sarajewie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda oraz jego małżonki Zofii.
Przed wybuchem I wojny światowej państwa centralne i Ententy nie poruszały sprawy polskiej. W sierpniu 1914r. Wielki Książę Mikołaj Mikołajewicz wydał deklarację, która wzywała naród polski do walki razem z Rosją przeciwko Niemcom. W lipcu 1915r. premier Rosji Iwan Goremykin zapowiedział nadanie Polsce autonomii. Po zajęciu Warszawy w sierpniu 1915r. kanclerz Hollweg oświadczył, że Polska po wyzwoleniu „będzie mogła pielęgnować i rozwijać właściwości narodowego życia”.
5 listopada 1916r. został ogłoszony w Warszawie i Lublinie manifest. Zapowiadał on utworzenie samodzielnego państwa, które miało być monarchią konstytucyjną. Granice Królestwa Polskiego miały być określone później.

14 stycznia 1917r. została powołana Tymczasowa Rada Stanu na czele z Wacławem Niemojewskim. 15 sierpnia 1917r. w Lozannie został powołany Komitet Narodowy Polski, na którego czele stał Roman Dmowski. Od września do listopada 1917r. Komitet Narodowy Polski uważany był za oficjalną reprezentację państwa polskiego. 12 września 1917r. została powołana do życia Rada Regencyjna, której członkami zostali:arcybiskup Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i Józef Ostrowski. Był to organ krytykowany przez społeczeństwo za uległość wobec Niemiec i Austro-Węgier oraz konserwatywne poglądy.

Rząd Rosji Radzieckiej 29 sierpnia 1918r. wydał dekret, w którym anulował traktaty rozbiorowe. Można powiedzieć, że na odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918r. złożyły się:
- dążenia niepodległościowe narodu
- klęska wszystkich państw zaborczych

Po wybuchu I wojny światowej, 6 sierpnia 1914r. J. Piłsudski wyruszył z Krakowa do Kielc na czele oddziałów strzeleckich. Celem tych działań było przebudzenie ludności polskiej z zaboru rosyjskiego do czynnego uczestnictwa w tworzeniu wojska polskiego. Nie odniosły one jednak większego skutku. 16 sierpnia 1914r. w Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy(NKN). Komitet zdecydował o utworzeniu dwóch Legionów 6 Polskich.

Po I wojnie światowej funkcjonowały w Polsce różne koncepcje składu narodowościowego i kształtu kraju. Endecja rzuciła hasło „Polska dla Polaków”. Uważali, że w Polsce powinno mieszkać 60% Polaków, a mniejszości narodowe miały ulec asymilacji. Z kolei Józef Piłsudski popierał federację z Litwą, Białorusią i Ukrainą, aby stworzyć pas ochrony przed rewolucyjną Rosją. Kształt terytorialny państwa został uzyskany dzięki różnego rodzaju akcjom i zrywom zbrojnym.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowały w Polsce dwie ustawy zasadnicze, Mała Konstytucja z 1919 oraz Nowela sierpniowa z 1926r., która zasadniczo wzmocniła władze wykonawcza prezydenta RP. 20 lutego 1919r. Sejm Ustawodawczy uchwalił Małą Konstytucję, która regulowała wzajemne relacje miedzy władzą ustawodawczą a wykonawczą. Naczelnikiem państwa został Józef Piłsudski, który ten urząd sprawował, aż do wejścia Konstytucji marcowej z 1921r. w życie, czyli do 1922r.Józef Piłsudski jako naczelnik państwa był odpowiedzialny przed sejmem. Reprezentował państwo w stosunkach międzynarodowych, kierował administracją cywilna i wojskową, powoływał rząd w porozumieniu z sejmem. Akty prawne przez niego wydawane wymagały kontrasygnaty właściwego ministra i premiera. W Małej Konstytucji Sejm Ustawodawczy był władzą suwerenną w państwie oraz źródłem wszelkiej władzy. Posiadał także wyłączne prawo do uchwalania ustaw. Rząd natomiast był odpowiedzialny przed sejmem. Odpowiadał także za gospodarkę, oświatę, kulturę i zobowiązany był do kontrasygnaty dokumentów, które wypływały z kancelarii Naczelnika państwa.

17 marca 1921r. Sejm Ustawodawczy opracował Konstytucję marcową. Prace nad tekstem tej konstytucji zostały powierzone specjalnej Komisji Konstytucyjnej. Prace komisji trwały 15 miesięcy, nie ustały nawet w okresie wojny z Rosja. Została uchwalona w sposób manifestacyjny, bez liczenia głosów. Wzorem dla Konstytucji marcowej była ustawa zasadnicza francuskiej III Republiki. Konstytucja stwierdzała, że Polska jest republiką, w której władza należy do Narodu. Naród nie sprawuje władzy sam, lecz za pośrednictwem swych przedstawicieli. W zakresie ustawodawstwa był to dwuizbowy parlament, w skład którego wchodził Sejm i Senat. Sejm posiadał następujące prawa:
=> stanowił wszelkie prawa publiczne i prywatne
=> wybierał prezydenta i kontrolował rząd
=> egzekwował odpowiedzialność parlamentarną i konstytucyjną
=> odrzucał poprawki Senatu większością 11/20 głosów

Senat natomiast brał udział w wyborze prezydenta i posiadał możliwość wnoszenia poprawek do ustaw.
Kadencja izb była pięcioletnia, a wybory powszechne, równe, bezpośrednie, tajne i proporcjonalne. Sejm składał się z 444 posłów, a bierne prawo wyborcze posiadali obywatele od 25 roku życia, czynne zaś od 21 lat. Senat składał się ze 111 senatorów, a bierne prawo wyborcze posiadali obywatele od 40 roku życia, czynne zaś od 30.
W zakresie władzy wykonawczej był to prezydent i rząd Rzeczypospolitej, w zakresie wymiaru sprawiedliwości były to niezawisłe sądy.
Prezydent wybierany był przez Zgromadzenie Narodowe na kadencję 7 lat.

Władza sądownicza dzieliła się na 3 części:
=> Sądy powszechne:
- Sąd Najwyższy
- Sąd Apelacyjny
- Sąd Okręgowy
- Sąd Grodzki (od 1928r.)

=> Sądy Szczególne:
- Sąd Wojskowy
- Sąd Pracy (od 1928r.)
- Sąd w zakresie stosunków publiczno-prawnych

=> Najwyższy Trybunał Administracyjny
- Trybunał Kompetencyjny
- Trybunał Stanu

5 listopada 1921r. odbyły się wybory parlamentarne na całym terytorium Rzeczypospolitej.

Konstytucja marcowa znacznie ograniczała władzę prezydenta. Zdecydowała o tym obawa posłów Sejmu Ustawodawczego przed osobą marszałka Piłsudskiego i możliwością jego dyktatorskich rządów prezydenckich. Ostatecznie jednak Marszałek nie stanął do wyborów na prezydenta.

2 sierpnia 1926r. została przyjęta przez Sejm tzw. nowela sierpniowa. Osłabiła ona władzę ustawodawczą, a wzmocniła władzę wykonawczą. Na jej mocy prezydent uzyskał prawo:
- rozwiązania parlamentu
- wydawania dekretów z mocą ustawy, które wymagały zatwierdzenia przez Sejm.

Zachowana została demokratyczna ordynacja wyborcza. Wbrew pozorom nowela sierpniowa nie ograniczała demokracji. Zagrożeniem była praktyka polityczna i system sprawowania władzy przez sanację po 1926r.

Piłsudski doszedł do władzy pod hasłem sanacji, czyli uzdrowienia stosunków politycznych i dlatego cały popierający go obóz nazywano sanacyjnym. W kręgu sanacji podawano w wątpliwość skuteczność i przydatność systemu partyjnego, ośmieszano parlament i wysuwano niesłuszne oskarżenia o korupcję i malwersacje. Wszystkie te działania dyskredytowały system parlamentarny i pozbawiały Sejm autorytetu. Pierwszym naruszeniem demokracji stał się dekret z listopada 1926r., który ograniczał wolność prasy przez wprowadzenie cenzury.
Po roku 1926 charakter polityce wewnętrznej nadawał premier Kazimierz Bartel. Był on zwolennikiem polityki umiarkowanej, opartej na zasadach liberalizmu, pragmatyzmu. Ośrodkiem władzy stały się powołane ponadparlamentarne rządy fachowców. Rząd pracował za pomocą dekretów prezydenckich, co pozwoliło mu omijać procedurę zatwierdzania ustaw przez parlament, oraz tzw. procedensów, które polegały na naruszeniu konstytucji przez jej dosłowną interpretację.

W 1928r. przypadały wybory do Sejmu i Senatu. Piłsudski cieszący się nadal poparciem społeczeństwa, nie dysponował zorganizowanym zapleczem. Obóz sanacyjny utworzył wtedy własną organizację polityczną- Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR). Na jego czele stanął Walery Sławek. Do bloku przystąpiły różne grupy prorządowe, wywodzące się z PPS, partii ludowych, konserwatystów, nacjonalistów i związkowców.

Program polityczny BBWR ograniczał się do idei sanacji oraz wyższości państwa nad społeczeństwem i jednostką. BBWR rozwinął agresywną kampanię przeciw Sejmowi.
4 marca odbyły się wybory. BBWR uzyskało w nich 25% głosów. Wybory zakończyły się wielką klęską endecji i PSL „Piast”. Później obie partie zmieniły program. Endecja zmieniła nazwę na Stronnictwo Narodowe i zdecydowała pracować z młodzieżą nacjonalistyczną. Natomiast PSL „Piast” poszedł w kierunku lewicowym.

W kwietniu 1929r. powołano pierwszy rząd pułkowników, na czele którego stanął Walery Sławek. Do rządu tego należeli m.in.: Aleksander Prystor, Kazimierz Świtalski, Józef Beck, Stanisław Car. Jednocześnie rozpoczęto przekształcanie struktur państwowych. Głównym argumentem propagandowym na rzecz tych zmian była teza o upadku liberalizmu i wolności jednostek wobec państwa. Zaczęto ograniczać swobody i prawa obywatelskie, jak wolność wypowiedzi, krytykowano system partyjny.

System, który wykształcił się w Polsce po 1926r. opierał się na władzy Piłsudskiego i jego najbliższego otoczenia kombatanckiego. W celu jego utrzymania gwałcono konstytucję, naginano prawo itp. Była to dyktatura typu autorytarnego.

Dyktatorskie poczynania Piłsudskiego i pułkowników skłoniły we wrześniu 1929r. opozycyjne stronnictwa sejmowe do zawarcia porozumienia. Tak powstał Centrolew, w skład, którego weszły: PSL „Piast”, Stronnictwo Chłopskie, PSL „Wyzwolenie”, Chrześcijańska Demokracja, Narodowa Partia Robotnicza i PPS. W czerwcu 1930r. Centrolew zorganizował w Krakowie kongres, który miał na celu przywrócenie parlamentaryzmu i usunięcie dyktatury sanacji. W odpowiedzi prezydent Mościcki rozwiązał parlament i bez nakazu sądowego 9 września 1930r. aresztował 19 przedstawicieli opozycji. W październiku 1931r. odbył się proces brzeski, w którym na kary więzienia skazano aresztowanych polityków, a wielu z nich udało się na emigrację.
23 kwietnia weszła w życie konstytucja, opracowana pod wpływem silnej osobowości

J.Piłsudskiego. Uchwalona została przez sanacyjną większość sejmową z naruszeniem przepisów Konstytucji marcowej i przy nieobecności posłów opozycyjnych, bez wymaganego quorum. Konstytucja składała się z 81 artykułów. Dziesięć pierwszych nazywano dekalogiem, gdyż mówiły o celach, organizacji i stosunku państwa do społeczeństwa i jednostki. Konstytucja ta zrywała z podziałem władz parlamentarno-gabinetowym systemem rządów. Na czele państwa stał prezydent odpowiedzialny przed „Bogiem i historią”. Pod zwierzchnictwem głowy państwa pozostały: rząd, Sejm, Senat, wojsko, sądy i organy kontroli państwowej. Silną pozycję posiadał prezydent, gdyż konstytucja była opracowana pod osobę Józefa Piłsudskiego. Prezydent był wybierany przez Zgromadzenie Elektorów na kadencję, która trwała 7 lat, oraz mógł wskazywać swego następcę. Posiadał szereg ważnych uprawnień:
- mianował i odwoływał premiera, ministrów, prezesa Sądu Najwyższego, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sil Zbrojnych
- posiadał prawo wydawania dekretów

Rola Sejmu została ograniczona kosztem wzrostu uprawnień prezydenta. Składał się on z 208 posłów wybieranych w powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich wyborach na kadencję 5 lat. Jego uprawnienia były następujące:
- sprawował funkcję ustawodawczą i kontrolną
- uchwalał budżet i wprowadzał podatki

Czynne prawo wyborcze posiadali obywatele, którzy ukończyli 24 lata, natomiast bierne po ukończeniu 30 lat. Sejm był wyłączony z funkcji rządzenia państwem.
Senat składał się z 96 senatorów z czego 32 było mianowanych przez prezydenta. Senat także został wyłączony z funkcji rządzenia państwem. Czynne prawo wyborcze przysługiwało obywatelowi po ukończeniu 20 lat, natomiast bierne po ukończeniu 40. Rząd mianowany był i odwoływany przez prezydenta. Kierował sprawami nie zastrzeżonymi dla innych organów władzy, realizował ustawy i dekrety, posiadał prawo inicjatywy ustawodawczej. Ponosił także odpowiedzialność polityczną przed prezydentem, parlamentarną przed Sejmem i Senatem i konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.

Sądy dzieliły się na:
- powszechne: najwyższy, apelacyjny, okręgowy i grodzki
- szczególne: wojskowe i pracy
- sądy w zakresie stosunków publiczno-prawnych

12 maja 1935r. zmarł Józef Piłsudski, a E. Rydz-Śmigły został Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. We wrześniu 1935r. odbyły się wybory według zasad Konstytucji kwietniowej. Zostały one zbojkotowane przez opozycję.

Konstytucja 3 Maja miała ogromne znaczenie, ponieważ zniesiono wolną elekcję, a po śmierci Stanisława Augusta tron miał być dziedziczny. Tylko w razie wymarcia rodziny królewskiej szlachta miała wybierać nową dynastię. Poza tym była wielkim osiągnięciem narodu polskiego, który chciał zachować niezależność państwową i zabezpieczyć możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.

Konstytucja kwietniowa była natomiast całkowitym zaprzeczeniem ducha Konstytucji marcowej, gdzie na pierwszy plan wysuwano „naród polski”, który przy pomocy wybranych w oparciu o demokratyczną ordynację wyborczą posłów uchwalił Konstytucję marcową i spełniał władzę najwyższą. Konstytucja kwietniowa na pierwszy plan wysuwała nie naród, lecz państwo. Spośród obywateli wyodrębniła sobie elitę. Czołowe i nadrzędne miejsce w państwie zajmował prezydent skupiający „jednolitą i niepodzielną władzę w państwie”.
Uważam, że silna władza prezydenta tak wtedy, jak i dzisiaj jest Polsce potrzebna, jednak stwierdzenie, że prezydent jest odpowiedzialny przed „Bogiem i historią” jest niebezpieczne.
Dwie polskie konstytucje okresu międzywojennego różni bardzo wiele, ale łączy je jedna rzecz: obie nie były pozbawione poważnych wad. Konstytucja marcowa, choć modelowo demokratyczna, grzeszyła przesadnym wzmocnieniem Sejmu, co uniemożliwiało słabemu rządowi efektywną pracę. Konstytucja kwietniowa z kolei odchodziła od zasady trójpodziału władzy, uważając, że powinna być ona jednolita i skupiać się w urzędzie prezydenta. Mocno zaznaczonej w niej zasadzie dobra wspólnego towarzyszyły brak zainteresowania dla problemu praw jednostki.