Działalność rzek

Działalność rzeźbotwórcza rzek polega na niszczeniu, transporcie oraz budowaniu (akumulacji). Rzeki zasilane są przez wody podziemne, deszczowe i roztopowe.

Ze względu na czas istnienia dzielimy je na:
- stałe – zasilanie w określonych porach roku, np. w okresie deszczowym, ale płynące cały rok
- okresowe – płynące regularnie w porze deszczowej, wysychające w porze suchej

W obrębie rzek wyróżnić można trzy odcinki:
- górny – jest tu największy, niezrównoważony spadek rzeczny, z tego powodu rzeka może transportować znaczne ilości materiału, pochodzącego ze zboczy i wyerodowanego koryta, w czasie transportu ma miejsce erozja denna, wgłębna, która żłobi dno, prowadząc do powstania wąskich i stromościennych dolin V-kształtnych, w których rzeka często zajmuje całe dno, erozja ta szybciej postępuję w skałach miękkich i luźnych, skały twarde tworzą progi w dnie, a na rzece powstaje bystrzyca lub wodospady, rzeka dążąc do wyrównania spadku niszczy te progi wskutek erozji wstecznej (spadająca z duża energią woda podcina próg u podstawy, a skała powyżej ulega skruszeniu, przez co próg się cofa), erozja wsteczna rozwija się tez wokół źródeł, jeżeli przekroczy dział wodny może doprowadzić do kaptażu rzecznego (zdobycia innej rzeki), materiał niesiony przez rzekę po drodze jest rozkruszany i zaokrąglany, tworząc otoczaki.
- środkowy – spadek maleje, lecz przybywa wody, przeważa działalność transportująca nad erozja wgłębną, dominuje erozja i akumulacja boczna, które powodują poszerzanie koryta, (*wklęsły brzeg jest podcinany i przesuwany przez szybki prąd – najgłębsze miejsce koryta, *a na wypukłą część zostają nanoszone osady (aluwia) – ławica piaszczysta – tutaj prędkość prądu jest znacznie mniejsza i głębokość rzeki mniejsza ), koryto rzeki wygina się raz w jedna, raz w druga stronę, powstają zakola rzeczne zwane meandrami, czasami może dojść do odcięcia zakola i tworzy się starorzecze, z czasem zarastające roślinnością. Może też dojść do powstania terasy, kiedy tzw. baza erozyjna ulegnie zmianie (np. z powodu ruchów skorupy ziemskiej), rzeka znowu wcina się w dno, a resztki dawnego dna pozostają na zboczu tworząc terasę (kształt wielkich schodów wciętych w zbocza doliny). Osady składane w czasie powodzi na terasach tworzą żyzne gleby – mady. Rzeka w środkowym odcinku niesie żwir i piasek.
- dolny – niewielki spadek wody, mała prędkość, rzeka niesie muły, dominuje akumulacja

Ujście rzeki - zależy od ukształtowania dna zbiornika, do którego uchodzi i ruchów wód morskich:
- ujście deltowate – powstaje gdy zbiornik jest płytki i brak w nim silnych prądów i pływów. Materiał rzeczny osadza się przy brzegu, nadbudowuje dno zbiornika, niekiedy do powierzchni wody. Rzeka wydłuża swój bieg, rozdziela się na ramiona, a z osadów na powierzchni buduje stożek napływowy zwany deltą.
- ujście lejkowate – eustaria, fala przypływów wdziera się w koryto rzeki, niszczy je i rozszerza, nadając kształt lejka. Takie ujście powstaje tez wtedy gdy rzeka wpada do głębokiego zbiornika.

Poziom ujścia rzeki wyznacza podstawę erozyjną, czyli poziom, poniżej którego nie może sięgać erozja rzeki.