Architektura starożytnej Grecji

Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim liczne świątynie budowane na cześć różnych bóstw. Mimo, że były one rozległe i okazałe, to jednak celli, czyli pomieszczenia kultowe były bardzo wąskie. Uzasadniono to tym, że świątynia spełniała rolę domu bóstwa, a nie jak w chrześcijaństwie miejsca, w którym gromadzili się wierni, aby uczestniczyć w nabożeństwie. Były one miejscami kultu, gdzie składano ofiary (dobra materialne, jedzenie, zwierzęta, a czasami ofiarą stawał się człowiek). Składano je na ołtarzu przed świątynią. Gdy dary były kosztowniejsze to zawieszano je na ścianach celli lub składano do skarbca.

Od VII w.p.n.e. budowano w Grecji świątynie z kamienia, przeważnie był nim wapień, dopiero potem posiadany w obfitości marmur. Kamień łączono w sposób zbliżony do wiązań ciesielskich, bez użycia zaprawy. Dachy kryto gontami, dachówką, a czasem płytami marmurowymi. Świątynie ozdabiano polichromią z przewagą czerwieni i błękitu. Konstrukcje greckie polegały na dźwiganiu poziomych belek stropu przez pionowe słupy kolumn. Podobnie jak w Egipcie stropy były ograniczone długością belek kamiennych, co uniemożliwiało budowanie wnętrz większych i przestrzennych.

W VII w.p.n.e. wykształcił się ostatecznie obowiązujący typ świątyni. Na planie prostokątnym wznosił się prosty blok, nakryty niskim, dwuspadowym dachem. Budowla ta przypominała by zwykły barak, gdyby nie kolumnada otaczająca całą świątynię lub jej krótsze ściany. Grecy wierzyli, że pewne kształty i proporcje są miłe bogom. Istnieją trzy główne porządki architektoniczne, które różnią się od siebie ornementyką i proporcjami kolumn, głowic (kapiteli) i belkowania, czyli konstrukcji opierającej się na głowicach. Wspaniałość greckiej architektury nie polega na wysokim poziomie techniki, lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomości perspektywy. Przykładem może być zwyczaj podrubiania środkowych części kolumn po to, by oglądane z pewnej odległości nie sprawiały wrażenia wklęsłych.

Najstarszy jest dorycki styl architektoniczny, ukształtowany w okresie dojrzałego archaizmu (VII w.p.n.e.) w związku z przejściem od architektury gliniano-drewnianej do monumentalnej kamiennej. Kolumna (trzon wraz z głowicą) wsparta była bezpośrednio (bez bazy) na styloblacie. Trzon, zwężający się ku górze, posiadał w połowie lub 2/3 wybrzuszenie oraz pokryty był równoległymi żłobkami (kanelurami). Głowica przybierała kształt poduszki, w górnej części posiadała płytę (abacus). Na kolumnach spoczywało belkowanie (architraw i fryz składający się tryglifów i metop). Porządek dorycki odznaczał się monumentalną prostotą i logiką. Jest charakterystyczny przede wszystkim dla Peloponezu i greckich kolonii w Italii i na Sycylii. Stosowany przeważnie w budowlach sakralnych (np. Partenon w Atenach). Proporcje średnicy do wysokości kolumny wynoszą 1:6.

Joński porządek architektoniczny odznacza się lekkością i smukłością proporcji oraz dużą liczbą elementów zdobniczych. kolumny mają profilowaną bazę, gęsto kanelowany trzon z nieznaczną entasis oraz głowicę z kimationem i wolutami (ślimaczycami). Belkowanie, którego części oddziela kimation z estragalem, składa się z trójdzielnego architrawu, fryzu z płaskorzeźbioną dekoracją i silnie wysuniętego gzymsu, pod którym znajduje się rząd ząbków. Proporcje kolumn wynoszą 1:8.

Koryncki porządek architektoniczny ukształtował się najpóźniej i różnił się od jońskiego proporcją kolumny (smuklejsza) i dekoracją głowicy. Głowica koryncka składa się z trzonu kalatosu (\"koszyk\") okolonego dwoma rzędami liści akantu. O górną część kalatosu opierały się 4 woluty na których spoczywał abakus. Między dużymi wolutami znajdowały się mniejsze, a z nich wyrastała palmeta. Najstarsze zachowane głowice korynckie są na pomniku Lizykratesa w Atenach (334 r.p.n.e.). W okresie hellenistycznym styl ten był szczególnie lubiany i często spotykany. Bardzo smukła kolumna o wymiarach 1:9,5.

Przykłady architektury starożytnej Grecji:
- świątynia Artemidy w Efezie
- świątynia Apolla w Koryncie
- świątynia w Senialicie na Sycylii
- świątynia Posejdona w Paestum
- świątynia Zeusa w Olimpii
- świątynia Partenon na Akropolu
- świątynia Ikinosa Kalikratesa
- świątynia Nike Apteros

Akropol - górujące nad Atenami wapienne wzgórze, wys. 157 m., pow. ok. 3 ha, znajdują się na nim liczne świątynie i rzeźby w większości poświęcone Atenie, patronce miasta Ateny.