STAROŻYTNOŚĆ
Starożytność to okres najstarszych cywilizacji. Okres, w którym rozwinęły się cywilizacje Europy i Bliskiego Wschodu od około 4000 roku p.n.e. W tym okresie powstały cywilizacje starożytnego Egiptu, Mezopotamii, Grecji i Rzymu.
Nasza dzisiejsza cywilizacja bardzo wiele zawdzięcza starożytnej cywilizacji
Mezopotamii, której twórcami są Sumerowie, lud nieznanego pochodzenia. W IV-V wieku p.n.e. nastąpił rozkwit filozofii i niezwykłą harmonię osiągnęła architektura, powstały największe dokonania teatru, zrealizował się niedościgniony ustrój społeczny –demokracja ateńska. Apogeum demokracji przypadło na 462-429 rok p.n.e.
Teatr i Literatura starożytności
„Ojczyzną” teatru jest Grecja, to tam powstały pierwsze amfiteatry. Teatr wywodzi się od Dionizji –świąt na cześć Dionizosa Boga wina i płodnej natury. Ze starożytnej Grecji wywodzi się wiele używanych współcześnie pojęć np. dramat, komedia, tragedia, scena. W około VI i VII wieku p.n.e. powstały wybitne dzieła literackie takie jak „Eneida”, „Iliada” i „Odyseja”.
Igrzyska Olimpijskie - starożytni sportowcy
Pierwsze igrzyska odbyły się w 776 roku p.n.e. w Olimpi. Były tam takie dyscypliny jak biegi, skok w dal, zapasy, rzut oszczepem i dyskiem oraz wyścigi zaprzęgów konnych. Później na długie stulecia o nich zapomniano, aż w 1896 roku w Atenach postanowiono wznowić tradycję. Igrzyska służą i służyły nie tylko celom sportowym, ale również lepszemu poznaniu się ludzi.
Architektura starożytna
W architekturze starożytnej Grecji obowiązywały trzy główne style: dorycki, joński, koryncki. Pięknym przykładem greckiej architektury jest Partenon-świątynia wybudowana na wzgórzu Akropol. Rzymianie również byli dobrymi budowniczymi, dzięki nim powstał Panteon. Budowali olbrzymie dachy o kulistym kształcie zwane kopułami. W czasach nowożytnych wznoszono budowle wzorowane na architekturze starożytnej.
Nauka
Ludom starożytnego Egiptu, Mezopotamii, Chin i Indii zawdzięczamy znajomość medycyny, astronomii, matematyki. Wiele przedmiotów znanych nam współcześnie wywodzi się z Indii i Chin. Z Chin pochodzi jedwab, papier, szkło, proch strzelniczy, porcelana. Za to filozofie znamy dzięki grekom. Ich mędrcy próbowali szukać odpowiedzi na pytania o początek świata i cel życia ludzkiego. Rzymianie zajmowali się prawem. Prawa rzymskie były tak wspaniałe, że przetrwały stulecia, zgromadzono je w kodeksach. Wzorowały się na nich inne kraje, w tym również Polska.
Pismo i język
Ludzie używali pisma już 3000 lat p.n.e. Pierwsze było pismo obrazkowe np. egipskie hieroglify, oraz pismo klinowe używane w starożytnej Mezopotamii. Pismo alfabetyczne udoskonalili Fenicjanie- starożytny lud zamieszkujący wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego. Dzięki Fenińskim kupcom pismo poznali Grecy i utworzyli własny alfabet. Pismo łacińskie wprowadzili Rzymianie wzorując się na alfabecie Greckim. Na podstawie łaciny powstał szereg współczesnych języków romańskich np. francuski, hiszpański, włoski, portugalski, rumuński.
ŚREDNIOWIECZE
Terminem tym określa się epokę historii i kultury europejskiej między czasami starożytnymi a nowożytnymi. Początek średniowiecza wiąże się z 476 rokiem n.e.- upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego, schyłek zaś z 1492 rokiem –odkrycie Ameryki. Ówczesna feudalna Europa tworzyła swoistą jedność, wspólnotę spojoną religią chrześcijańską i nadrzędną władzą kościoła. Powszechnie panował światopogląd religijny, który ukształtował myślenie, odczuwanie, postępowanie i twórczość ludzką. W Europie epoka trwała około 1100 lat, w Polsce tylko 500 ( X-XVw.).
Rola kościoła
Kościół chrześcijański stał się potęgą nie tylko religijną, ale też kulturalną, ekonomiczną i polityczną mającą ogromny wpływ na kulturę średniowieczną.
Najwyższą wartością w tym okresie był Bóg, filozofię tą nazywamy teocentryzmem. Język łaciński stał się językiem szkoły, nauki, liturgii, dyplomacji i prawa. Kościół organizował szkolnictwo, jego program metody nauczania. Tworzone były szkoły kościelne, przyklasztorne. Polska przyjęła chrześcijaństwo w 966 roku.
Władcy Polski
Mieszko I żył w latach 935-92, był potomkiem legendarnego Piasta, pierwszym niekoronowanym władcą Polski. W 966 roku zdecydował się na przyjęcie chrztu za pośrednictwem Czechów i ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą. Mieszko I stał się równy innym władcom chrześcijańskim i umocnił swoją władzę w Polsce.
Bolesław Chrobry żył w latach 967-1026 syn Mieszka I i Dobrawy. Znacznie rozszerzył granicę państwa polskiego. Dopiero u schyłku życia w 1025 roku został koronowany na króla Polski. Chrobry na swego następcę wybrał MieszkaII, Mieszko natychmiast koronował się na króla w 1030r. został wygnany do Czech, a władze objął Bezprym. Mieszko wraca do Polski w 1032r. Po Mieszku II rządy objął Bolesław „Zapomniany”, który z powodu swych niegodziwości został wymazany z pocztu władców Polski. Po nim tron objął Kazimierz I Odnowiciel. W czasie jego panowania nastąpił rozpad monarchii piastowskiej i Polską wstrząsnęło powstanie ludowe. Dzięki przymierzom z królem niemieckim i cesarzem rzymskim Kazimierz odzyskał stracone terytoria i odbudował strukturę państwa. Po jego śmierci tron przejął starszy syn Bolesław Śmiały jego rządy trwały niewiele ponad dwa lata, po wypędzeniu Bolesława na tron Polski został wyniesiony Władysław Herman (1079-1102), brat Bolesława Śmiałego.
Bolesław Krzywousty obronił Polskę przed Niemcami oraz przyłączył Pomorze Zachodnie. Żeby zapobiec walce o tron Bolesław podzielił Polskę pomiędzy swoich synów. Wkrótce po jego śmierci w 1138 roku między braćmi wybuchły walki. Z tego powodu państwo stało się słabsze, więc w XIII wieku książę Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski rycerzy zakonników zwanych Krzyżakami. Wkrótce jednak Krzyżacy zagarnęli Pomorze Gdańskie i zagrozili Polsce. Kraj pustoszyły również najazdy Tatarów. Dopiero Władysław Łokietek (wnuk Konrada Mazowieckiego) dokonał dzieła zjednoczenia ziem polskich. W 1320 roku został koronowany na króla Polski. Po śmierci Łokietka na tronie zasiadł jego syn Kazimierz Wielki. W czasach Kazimierza Wielkiego Polska rozwijała się pomyślnie. Zakładano nowe wsie, miasta rozrastały się. Zaczęto budować murowane domy, o królu Kazimierzu mówi się „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Dobra sytuacja w państwie sprzyjała rozwojowi nauki i kultury. W 1364 roku w Krakowie został założony pierwszy w Polsce uniwersytet. Król uporządkował sprawy skarbca państwowego. Kazimierz Wielki nie pozostawił swojego następcy, po jego śmierci tron objął Kazimierz król Węgier, a potem Jadwiga. Mężem Jadwigi został wielki książę Jagiełło, władca Litwy. Został ochrzczony i przyjął imię Władysław wraz z królem cały jego kraj przyjął chrześcijaństwo. Władysław Jagiełło był pierwszym królem Polski z dynastii Jagiellonów. Dzięki Jagielle Zakon Krzyżacki poniósł największą w swojej historii klęskę w czasie bitwy pod Grunwaldem, która odbyła się 15 lipca 1410 roku była to jedna z największych bitew średniowiecznej Europy.
Społeczeństwo średniowieczne
Średniowieczne społeczeństwo bardzo różniło się od współczesnego. Ludzie ni byli sobie równi, mieli różne prawa i obowiązki. Zależało to od tego, w jakiej grupie społecznej się urodzili. Byli królowie, książęta, duchowieństwo, rycerze, wasale, mieszczaństwo, chłopi. Wasal podlegał seniorowi, musiał służyć mu zbrojnie i radą w zamian, za co otrzymywał lenno. Najwięcej praw posiadało rycerstwo od XIV wieku nazywane szlachtą, posiadali wysokie urzędy w państwie, byli zwolnieni od podatków i danin na rzecz panującego. Podobne przywileje uzyskało później duchowieństwo. Najliczniejszym stanem było chłopstwo.
Życie codzienne
W średniowieczu zamki stanowiły centrum życia politycznego i kulturalnego. Były budowane z kamienia i cegieł, otoczone murami i fosą. W razie zagrożenia chroniła się w ich murach ludność z okolicznych wiosek. Budowano je na wzniesieniach lub trudnodostępnych miejscach. Domy mieszczan pełniły nie tylko rolę mieszkalną. Na parterze znajdowały się sklepy lub warsztaty, a na piętrach mieszkania. Domostwa chłopów składały się zwykle z jednej izby. Były robione z drewna, a dach był pokryty słomą lub trzciną. Bogatsi chłopi budowali domy z kilkoma izbami. Jadłospis ludzi bogatych był bardziej urozmaicony niż u biednych ludzi. Zamożni pili wino, jedli mięso i białe pieczywo. Na stołach przykrytych ozdobnymi obrusami piętrzyły się góry jedzenia. Nie każde uczty były tak obfite, przestrzegano różnych postów np. Wielki Piątek jedzono tylko ryby. Mniej zamożni ludzie jadali chleb razowy z serem, a pili zwykłą wodę źródlaną. Główny posiłek jedzono dopiero wieczorem, po skończonej pracy.
Ubiór podkreślał zamożność i pozycję społeczną. Bogaci ludzie nosili długie stroje, z drogich materiałów, które były bogato zdobione. Kobiece nakrycia głowy były często w formie stożków lub turbanów z welonem. Ubiór chłopski był prosty. W dzień powszedni noszono stroje z grubego, zgrzebnego materiału. Jedynie w dzień świąteczny noszono delikatne, cienkie ubrania. Chodzono boso tylko w dni świąteczne zakładano miękkie wykonane własnoręcznie obuwie. Rozrywki bogatych ludzi różniły się od zabaw ubogich ludzi. Zamożni mężczyźni grywali w karty, szachy, warcaby lub kości. Organizowano turnieje, na których rycerze popisywali się swoją zręcznością i odwagą. Mieszczaństwo grało w piłkę wykonaną ze skóry. Biedni ludzie lubili przesiadywać w karczmie, plotkować, grać w kości.
Praca na roli
Podstawowym zajęciem średniowiecznej ludności była praca na roli. Ludzie zdobywali ziemię pod uprawę karczując i wypalając lasy, powstały w czasie wypalania popiół użyźniał glebę. Po dwóch-trzech latach trzeba było szukać nowych pól i wypalanie rozpoczynać od nowa. Tą metodę uzyskiwania pól nazywano żarową, a miejsca gdzie powstawały pola żarami. Postęp w rolnictwie doprowadził do stosowania metody trójpolowej. Każde pole dzielone było na trzy części na jednej siano zboże ozime, na drugiej jare, a trzecia część leżała odłogiem. W następnym roku sposób zasiewu ulegał zmianie, chroniło to pola przed wyjałowieniem. Ziemię orano radłem ciągniętym przez woły. Orkę udoskonaliło wynalezienie pługu. Wiele czynności wykonywano ręcznie. Uprawiano owies, żyto, jęczmień, proso. W ogrodach sadzono groch, bób, len, konopie, soczewicę, ogórki, koper, chmiel do wyrobu piwa. Hodowano świnie, krowy i woły.
Rzemieślnicy
Mieszkający w miastach rzemieślnicy musieli należeć do cechów, które określały wielkość produkcji, organizowały produkcję i sprzedaż towarów, otaczały opieką swych członków. Droga do tytułu mistrzowskiego była długa. Najpierw należało pobrać nauki, a później pracować w warsztacie jako czeladnik. Jednym z warunków otrzymania tytułu mistrza było wykonanie specjalnej pracy. Najstarszymi rzemiosłami bułom garncarstwo, kowalstwo, szewstwo. Kołodzieje robili i naprawiali koła, bednarze robili beczki, piwowarzy ważyli piwo. Wiele rzemiosł przetrwało, ale wiele też zanikło.
Kupcy
Towary rolne i rzemieślnicze rozprowadzali kupcy przemierzający na wozach i statkach całą Europę. Władcy popierali rozwój handlu, ponieważ czerpali z niego korzyści. Wielkie ożywienie handlu nastąpiło w XII-XIII wieku. Z Indii przywożono pieprz, z Cejlonu cynamon i szafran, z Persji goździki, a z dalekich Chin jedwab. Podróżni byli narażeni na niebezpieczeństwo z powodu rozbójników na drogach i dzikiej zwierzyny. Transakcje kupna i sprzedaży zawierano najczęściej podczas targów i jarmarków. Tradycja organizowania jarmarków przetrwała do czasów współczesnych.