Wpływ przemysłu na środowisko. Rejony zagrożenia ekologicznego.

Wraz z rozwojem cywilizacji, naturalne środowisko zostało coraz bardziej przekształcane. Ingerencja człowieka wzrosła znacznie w XIX w. – czasów rewolucji przemysłowej. W Polsce nastąpiło to znacznie później ze względu na zabory, kiedy to przeważało rolnictwo. Ale nie wszędzie. W Galicji większe swobody umożliwiały rozwój przemysłu, kształtował się Górnośląski Okręg Przemysłowy. Na Dolnym Śląsku nawet nie przypuszczano, że tamtejsze tereny będą kiedyś należeć do Polski, więc inwestowano w nie. Obecnie tereny te są najbardziej zdegradowane. Jednakże w wyniku nadmiernego eksploatowania niektórych surowców (węgiel, żelazo) nastąpiły znaczne zmiany w środowisku także w innych rejonach kraju.

1. WPŁYW PRZEMYSŁU NA STAN WÓD:

Główną przyczyną zanieczyszczenia wód są ścieki. Produkowane są one przede wszystkim przez przemysł energetyczny, metalurgiczny i chemiczny. Przemysł wydobywczy odprowadza do wód gruntowych duże ilości bardzo silnie zasolonych wód kopalnianych. Ścieki powstają przy wydobywaniu (wody kopalniane) i uszlachetnianiu surowców, przy wszelkiego rodzaju myciu i oczyszczaniu półproduktów i produktów finalnych, w transporcie hydraulicznym, w trakcie chłodzenia urządzeń, filtracji, destylacji, flotacji i podczas wielu innych zabiegów wykonywanych w różnorakiej produkcji. Zakłady nie posiadają zwykle odpowiedniego sprzętu do filtracji, a zanieczyszczona woda (zawierająca m.in. sole metali ciężkich, związki siarki i azotu) przedostaje się do wód powierzchniowych. Skutkiem tego są zmiany we florze i faunie wód. Organizmy, dla których niemożliwym jest życie w „zatrutej” wodzie, wymierają.
Wpływ na stan organizmów wodnych mają także zanieczyszczenia termiczne. Fabryki lub zakłady wykorzystujące wodę m.in.: do ochładzania urządzeń, oddają ją... podgrzaną. Stałocieplność nie toleruje tej zmiany, kolejne organizmy wymierają.
Najgorzej sytuacja przedstawia się w najbardziej uprzemysłowionych rejonach: Górny i Dolny Śląsk, Warszawski OP, Lubińsko- Głogowski OP, Bydgoszczy i Szczecinie.



2. WPŁYW PRZEMYSŁU NA STAN GLEB

Przemysł ma wielki wpływ na stan czystości, a w konsekwencji na użyteczność gleb. To właśnie on powoduje przedostawanie się do gleby szkodliwych substancji (ołowiu, azotanów). Zanieczyszczenia te ograniczają znacznie jakość

3. WPŁYW PRZEMYSŁU NA POWIETRZE

Podstawowym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Polsce są:
energetyka (elektrownie i elektrociepłownie)
hutnictwo 60-70%
przemysł hutniczy zanieczyszczeń
metalurgia
gospodarka komunalna 20-25%
motoryzacja (transport i komunikacja) 15%
Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą:
 dwutlenek siarki i produkty jego utlenienia mogą być magazynowane z powietrzem na odległość tysięcy kilometrów - wymywane z atmosfery opadami ( kwaśne deszcze) opadają na powierzchnię ziemi powodując zmiany w środowisku
 tlenki azotu mogą być przenoszone na znaczne odległości ( działają drażniąco na drogi oddechowe )
 pyły wyrzucone do powietrza pozostają w nim przez pewien czas
 kadm ( zaliczany do najbardziej toksycznych metali - powoduje zatrucia i działanie rakotwórcze )
Oprócz wymienionych substancji w powietrzu mogą występować inne zanieczyszczenia emitowane w procesach produkcji oraz ze spalania paliw w transporcie oraz inne zanieczyszczenia. Przepisy dotyczące filtracji gazów nie są przestrzegane lub przestrzegane w nikłym stopniu.
Terenami o największej emisji zanieczyszczeń pyłowych są okolice: Katowic, Zabrza, Jeleniej Góry, Krakowa i Konina, zaś emisja zanieczyszczeń gazowych jest największa w dawnych województwach: katowickim, piotrkowskim, krakowskim, jeleniogórskim, legnickim i konińskim.

4. SZKODY GÓRNICZE

Szkody górnicze są to wszelkie niekorzystne dla środowiska naturalnego i człowieka skutki działalności górniczej, np.: leje depresyjne, zapadliska kopalniane, osiadanie gruntu i związane z tym pękanie ścian budynków, skażenie rzek zrzutami wód kopalnianych, itp.
Odkrywkowa metoda wydobywania węgla powoduje ogromne przekształcenia w środowisku: tworzy się duży lej depresyjny, który jest przyczyną zaniku wód gruntowych w strefie przykopalnianej.
Kopalnie przez wydobywanie surowców zwiększają duże hałdy zalegające coraz to nowe obszary. Ginie w tej okolicy całkowicie środowisko naturalne przez zasypywanie obszarów leśnych i nieużytków. Ilość odpadów ciągle wzrasta.
Środowisko naturalne niszczone jest zanim powstanie kopalnia czy huta, gdyż aby je postawić należy wcześniej przygotować teren (np.: wycinając las). Tak było w przypadku budowy Huty Katowice.

5. REJONY ZAGROŻENIA EKOLOGICZNEGO.

W Polsce mamy 3 obszary klęski ekologicznej oraz 27 okręgów zagrożenia.
Do rejonów objętych klęską ekologiczną zalicza się:
• Górnośląski Okręg Przemysłowy
Rejon ten został w takim stopniu przekształcony przez człowieka, iż obecny wygląd tego terenu jest makabryczny. Olbrzymie hałdy zalegają duże obszary. W okręgu brak prawie całkowicie naturalnej szaty roślinnej. Lasy zachowały się na niewielkich obszarach koło Pszczyny,i Tarnowskich gór. Gleba jest totalnie zanieczyszczona przez ścieki z elektrowni, kopalń, zakładów, a emisja trujących pyłów i gazów jest ogromna.
Zanieczyszczenia środowiska odczuwają jego mieszkańcy w postaci : licznych chorób, zanieczyszczeń budynków, zniszczenia krajobrazu i trudności z pozyskiwaniem wody konsumpcyjnej.
• Legnicko- Głogowskie Zagłębie Miedziowe

• Lasy Izerskie w Sudetach
Ekologiczna katastrofa lasów w Sudetach związana była z zanieczyszczeniem powietrza. Proces, który do tego doprowadził rozpoczął się zapewne już XVIII wieku a nasilił się po 1950 roku. Lasy Sudeckie zdominowane zostały przez drzewostan świerkowy (85%). Jest to wynik gospodarki prowadzonej od lat, kiedy to w miejsce drzewostanu jodłowo bukowo - świerkowego wprowadzono monokulturę nie przystosowaną do lokalnych warunków. Zaczął rozwijać się przemysł hutniczy i szklarski, co zwiększyło zapotrzebowanie na drewno. Gospodarka taka doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków roślin oraz do wylesienia nawet najwyższych partii gór. Konsekwencją braku zwartej pokrywy roślinnej były liczne, występujące w końcu XIX wieku, powodzie. Aby nie dopuścić ponownie do takich sytuacji przeprowadzono regulację rzek oraz zaczęto wprowadzać nowe zalesienia. Tu także popełniono błąd. Wprowadzono słabe, płytko korzeniące się świerki, drzewa szybko rosnące, ale nie przystosowane do ostrego klimatu górskiego. Sudety, to rejon w którym często występują duże zmiany temperatury oraz wieją wiatry halne. Dla płytkich korzeni świerka to ogromna przeszkoda. Ponadto na terenie Gór Izerskich i Karkonoszy w końcu lat siedemdziesiątych pojawiła się inwazja szkodliwego owada wskaźnicy modrzwianeczki. W 1984 roku zaatakował kornik drukarz. A ostatnie lata - to przede wszystkim oddziaływanie zanieczyszczonego przez człowieka środowiska na słaby już drzewostan. Dostające się do atmosfery gazowe tlenki oraz produkty ich przekształceń i reakcji z wodą (kwaśne deszcze) oddziałują bezpośrednio na rośliny, zwłaszcza drzewostany iglaste, powodują również zakwaszenie gleb, wymywanie składników pokarmowych oraz uwolnienie toksycznego aluminium (glinu).
Czynniki takie jak: pyły, gazy, kwaśne opady oraz warunki klimatyczne miały swój bezpośredni wpływ na rośliny. Spowodowały bowiem trwałe uszkodzenie aparatu asymilującego, systemów korzeniowych oraz zakłócenia procesów fizjologicznych roślin. Chore igły wyparowują wodę, zamierają i odpadają , a utarta aparatu asymilacyjnego to zamieranie drzew. Przy stałych dopływach zanieczyszczonego powietrza następuje również zanieczyszczenie gleby (zakwaszenie, zanikanie mikroflory, ściółka nie rozkłada się, zubożenie gleby) . Degradacja gleb następuje głównie w wyniku wzrostu kwasowości oraz zwiększenia zawartości glinu wymiennego. Prowadzi to do zmiany strefy lasów w strefę podobną do sawanny, połonin lub bezleśnych hal wysokogórskich. Taki mechanizm spowodował, że w ciągu 20 lat w Górach Izerskich strefa leśna przekształcona została w obszar połonin z bujną roślinnością trawiastą i zielną. Obecnie Góry Izerskie to wylesione obszary pokryte z nowymi nasadzeniami głównie jarzębiny i modrzewia.



W Polsce za obszary zagrożenia ekologicznego, czyli rejony, w których zostały przekroczone dopuszczalne normy dotyczące co najmniej dwóch elementów środowiska lub też nastąpiło wielokrotne przekroczenie jednej z norm, oficjalnie uznano 27 okręgów: bełchatowski, bydgosko-toruński, chełmski, częstochowski, gdański, górnośląski, inowrocławski, jeleniogórski, kielecko-chęciński (Białe Zagłębie), koniński, krakowski, legnicko-głogowski, łódzki, myszkowsko-zawierciański, opolski, płocki, poznański, puławski, rybnicki, szczeciński, tarnobrzeski, tarnowski, tomaszowski, turoszowski, wałbrzyski, włocławski, wrocławski. Zajmują one powierzchnię 35 208 km2, którą zamieszkuje łącznie ok. 13,5 mln mieszkańców (1994).
Obszary zagrożenia ekologicznego wyodrębniane są na podstawie kryterium: gęstości zaludnienia, stopnia uprzemysłowienia i wielkości zatrudnienia w przemyśle, zużycia wody, ilości odprowadzanych ścieków, wielkości emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, struktury użytkowania gruntów, powierzchni gruntów zdegradowanych, a także wielkości produkcji odpadów przemysłowych
Sytuacja polskiego środowiska naturalnego nie jest najlepsza. Mamy dużo zdegradowanych obszarów, ale należy zwrócić uwagę na fakt, iż coraz częściej i coraz więcej osób myśli o przyszłych pokoleniach, które będą tutaj żyły. Aby jednak efekty były lepsze, należy położyć większy nacisk na edukacje ekologiczną, mającą na celu zmianę sposobu myślenia młodych ludzi. To przecież przede wszystkim od nich zależy przyszłość.

Literatura:
• „Polska w Europie”- podręcznik do geografii
• internet
• „Ochrona środwiska przyrodniczego” G. i B. Dobrzyńscy; D. Kiełczewski;
• „Sudety” J. Bartosiek, K. Sembrat, A. Wiktor