Przemysł drzewno-papierniczy w Polsce

Przemysł drzewno-papierniczy to gałąź przemysłu przetwórczego wykorzystująca jako surowiec do obróbki zasoby określonych gatunków drzew zgromadzone w kompleksach leśnych.

Wyróżnia się:
1) przemysł tartaczny - obejmujący zakłady produkujące drewniane materiały podłogowe oraz tartaki,
2) przemysł przetwórstwa drzewnego - produkujący meble, płyty, sklejki i opakowania drewniane,
3) przemysł zapałczany,
4) przemysł celulozowo-papierniczy.

Do najważniejszych produktów przemysłu drzewno-papierniczego należą:
- grubizna - użytkowe drewno okrągłe, o średnicy nie mniejszej niż 7 cm, mierzonej wraz z korą w cieńszym jego końcu (wg polskiej normy). Niekiedy (w przypadku cenniejszych gatunków drewna) za grubiznę przyjmuje się sortymenty o średnicy nie mniejszej niż 5 cm,
- tarcica - podstawowy półprodukt drzewny otrzymywany przez podłużne piłowanie drewna okrągłego. Tarcica dzieli się na: nieobrzynaną i obrzynaną oraz ogólnego i specjalnego przeznaczenia,
- płyty pilśniowe - płyty otrzymywane ze spilśnionych włókien drzewnych z dodatkiem olejów schnących lub żywic syntetycznych. Rozróżnia się płyty pilśniowe: miękkie (porowate) - nieprasowane, o szorstkiej powierzchni, oraz półtwarde, twarde i bardzo twarde - prasowane o jednej lub dwóch powierzchniach gładkich. Płyty pilśniowe produkowane są także jako płyty perforowane, nacinane i wytłaczane. Powierzchnia płyty pilśniowej może być uszlachetniana przez: jedno- lub dwustronne gruntowanie (farbą do gruntowania lub emulsyjną), lakierowanie (np. emalią termoutwardzalną), laminowanie i oklejanie (np. fornirem, papierem), a w przypadku płyt twardych także przez szlifowanie. Do zalet płyt pilśniowych zalicza się duże wymiary arkuszy, sztywność, lekkość, dobre właściwości ciepłochronne i dźwiękochłonne. Ze względu na zastosowanie rozróżnia się płyty pilśniowe: ogólnego przeznaczenia i specjalnego przeznaczenia (np. wodoodporne, grzyboodporne, trudno zapalne),
- płyty paździerzowe - płyty otrzymywane z paździerzy lnianych, konopnych lub ich mieszaniny przez zmieszanie ich z klejem syntetycznym, utwardzenie na gorąco i prasowanie pod ciśnieniem. W zależności od rodzaju wykończenia rozróżnia się płyty paździerzowe: nieszlifowane, szlifowane jednostronnie, szlifowane dwustronnie oraz o powierzchni uszlachetnionej (przez fornirowanie, laminowanie). Płyty paździerzowe stosuje się jako materiał konstrukcyjny (np. do izolacji akustycznej stropów) oraz w przemyśle meblarskim, okrętowym itp.,
- płyty wiórowe - płyty wykonane z wiórów drzewnych spajanych pod ciśnieniem klejem syntetycznym, o powierzchni naturalnej szlifowanej, oklejonej obłogiem, laminowanej lub lakierowanej. W zależności od struktury przekroju rozróżnia się płyty wiórowe: jedno- i trzywarstwowe oraz frakcjonowane (wielkość cząstek drzewnych zwiększa się od płaszczyzn ku środkowi). Płyty wiórowe służą głównie do produkcji mebli i stałego wyposażenia wnętrz (np. panele boazeryjne). Produkuje się również płyty wiórowo-paździerzowe, z wiórów drzewnych i paździerzy lnianych, konopnych lub ich mieszaniny, spojonych ze sobą klejem syntetycznym, stosowane głównie w produkcji mebli i budownictwie, oraz płyty wiórowo-cementowe.
- celuloza - nadaje sztywność i kształt roślinom, w niemal czystej postaci występuje w bawełnie, włóknach lnu, juty i konopi. W ilości ponad 50% stanowi masę drewna. Ma kolor biały, jest odporna chemicznie i mechanicznie. Rozpuszcza się w amoniakalnym roztworze miedzi ( [Cu(NH3)4](OH)2), chlorowodorkach niektórych soli, stężonym kwasie siarkowym. Stosowana jest do produkcji tkanin, papieru, włókien sztucznych (acetyloceluloza, jedwab octanowy, jedwab wiskozowy, nitroceluloza), lakierów, celuloidu, celofanu, materiałów wybuchowych (bawełna strzelnicza),
- papier - produkt przemysłowy w postaci arkuszy lub wstęg, otrzymywany w wyniku spilśnienia i dalszej obróbki rozdrobnionych i zawieszonych w wodzie włókien, głównie pochodzenia roślinnego (drewno drzew iglastych i liściastych, trzcina, len, konopie, słoma zbożowa itp.), rzadziej pochodzenia zwierzęcego (np. ścinki skór, wełna), z ewentualnym dodatkiem wypełniaczy (np. siarczanu barowego, kredy, talku), substancji klejących (np. parafiny, kalafonii, klejów zwierzęcych), barwników oraz innych środków nadających specjalne własności. Technologia otrzymywania papieru została wprowadzona w Chinach w 105 n.e. Papier pojawił się w centralnej Azji w 751. W XIV w. istniały już w całej Europie liczne manufaktury wytwarzające papier. Pierwszy młyn papierniczy w Polsce powstał w XV w. Pierwsza maszyna do produkcji papieru została skonstruowana w 2. połowie XVIII w. Papiery charakteryzują się składem włóknistym, gramaturą, przeznaczeniem, rodzajem powierzchni i barwą. Zasadniczo rozróżnia się dwie grupy papierów: papiery bezdrzewne (nie zawierające ścieru drzewnego) i papiery drzewne (zawierające ścier drzewny). W zależności od składu włóknistego (rodzaju i zawartości podstawowych surowców) papiery dzieli się na 10 klas (pierwsza klasa odpowiada najwyższej jakości papieru, klasa dziesiąta - najniższej). W zależności od gramatury papiery dzieli się na: bibułkę (do 25 g/m2), papier właściwy (25-160 g/m2), karton (160-315 g/m2) oraz tekturę (powyżej 315 g/m2). W zależności od przeznaczenia papiery dzieli się na grupy (np. papier drukowy, przemysłowo-techniczny, elektrotechniczny, pakowy) oraz rodzaje (zależnie od szczególnej przydatności), np.: papier drukowy gazetowy, elektrotechniczny, do oklejania blach. Ze względu na rodzaj powierzchni rozróżnia się papiery: szorstki, jednostronnie lub dwustronnie gładki, matowy, satynowany, żeberkowany, marszczony, prążkowany, karbowany, tłoczony i in. Papiery mogą być również uszlachetniane przez powlekanie (np. kredowanie, gumowanie, parafinowanie), nasycanie (np. olejem, parafiną), laminowanie (np. papier na opakowania) lub drukowanie (np. tapety).
- sklejki - drewnopochodne tworzywa warstwowe otrzymywane przez sklejanie nieparzystej liczby fornirów, przy czym w przylegających do siebie arkuszach kierunki włókien drzewnych są wzajemnie prostopadłe. Poszczególne warstwy skleja się różnego rodzaju klejami przy użyciu pras ciśnieniowych, często ogrzewanych. W zależności od grubości użytych fornirów rozróżnia się sklejkę: cienkowarstwową (z warstw o grubości poniżej 2 mm) oraz grubowarstwową (z warstw o grubości ponad 2 mm). Produkuje się sklejkę: suchotrwałą, półwodoodporną, wodoodporną i specjalną, np. lotniczą, szkutniczą. Sklejkę wykorzystuje się m.in. w przemyśle lotniczym, stolarskim, meblowym. Potocznie nazywana jest dyktą,
- meble,
- stolarka budowlana.

Grupę krajów o najbardziej rozwiniętym przemyśle drzewno-papierniczym, wykorzystującym własne zasoby drewna, tworzą: USA, Kanada, Niemcy, Chiny, Finlandia, Szwecja, Rosja i Brazylia. W Polsce przemysł drzewno-papierniczy nie jest dostatecznie rozwinięty. Produkuje się głównie grubiznę i tarcicę (Hajnówka, Augustów, Ruciane-Nida, Gołdap i Rzepedź), celulozę, papier i tekturę (Kostrzyń, Ostrołęka, Bydgoszcz, Świecie, Kwidzyn) oraz meble (Swarzędz, Radomsko, Wyszków, Jarocin, Białystok, Zamość).