Idealizm niemiecki w histrorii doktryn prawnych.

IMMANUEL KANT – 1724-1804
 twórca klasycznej szkoły idealizmu filozoficznego
 DZIEŁA: Krytyka czystego rozumu, Krytyka praktycznego rozumu, Krytyka władzy sądzenia
 Stworzył oryginalny wykład etyki. Wychodzi od pojęcia dobrej woli będącej wartością immanentną, samą przez się. Tylko dobra wola (intencja działania) ma znaczenie w etyce.
 Czyn moralny powinien być zgodny z obowiązkiem, i co ważniejsze wykonany z obowiązku
 Obowiązek to poczucie konieczności działania wynikającej z szacunku dla prawa.
 K. wprowadza pojęcie imperatywu kategorycznego – to przymus, jaki wywiera rozum na wolę. Tylko on może być prawem. Są dwie bezwzględne reguły odpowiadające pojęciu imperatywu koniecznego:
1. postępuj tak, aby reguła twego postępowania mogła się stać poprzez twoją wolę prawem powszechnym
2. postępuj tak, abyś traktował ludzkość (bądź we własnej osobie, bądź w osobie bliźniego) jako cel, nigdy jako środek.
 PAŃSTWO – systematyczny związek istot rozumnych połączonych wspólnymi prawami.
 Nie rozwinął w szczególny sposób teorii państwa i prawa. Są one konsekwencją jego założeń etycznych.
 człowiek jest zarazem istotą społeczną – tylko w społeczeństwie może się rozwijać, i aspołeczną – rządzą nim ambicja, rządza posiadania i panowania.
 największym zadaniem ludzi jest utworzenie społeczeństwa obywatelskiego, rządzącego się prawem.
 Państwo powstaje ze stanu zagrożenia przed podbiciem społeczeństwa przez inne państwo. Stan natury pełen jest konfliktów i zagrożenia.
 Państwo powstaje w interesie każdego człowieka, który zrzeka się wolności naturalnej i nieograniczone na rzecz kontrolowanej i ograniczonej prawem.
 Państwo zabezpiecza wolność jednostki, co jest bardziej cenne niż niepewna, nieograniczona wolność stanu naturalnego;
 Państwo powstaje wskutek umowy społecznej.
 Zwolennik monarchii parlamentarnej. Ustrój demokratyczny szybko zmierza ku despotyzmowi.
 Popiera koncepcję podziału władzy – jest ona bliższa idei Locke’a niż Monteskiusza
 Koncepcja państwa prawa: oparte jest ono na:
1. wolności – stosowanie przymusu tylko wobec naruszających prawo
2. równości – wszyscy tak samo podlegają prawu i nie ma uprzywilejowanych
3. obywatelskiej podmiotowości – człowiek podlega tylko tym prawom, w których stanowieniu brał udział jako prawodawca.
 Koncepcja prawa: ma formalistyczny charakter – prawo określa obowiązki zewnętrzne, moralność zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Moralność wyraża się w motywie przestrzegania prawa.
 W stosunku prawnym najważniejsza jest nie jego materialna treść, lecz wola stron wchodzących w ten stosunek.

GEORG HEGEL – 1770-1831
 uważa się, że jego filozofia stanowi podstawowe źródło materializmu dialektycznego Marksa i Engelsa
 DZIEŁA: Fenomenologia ducha, Zasady filozofii prawa
 Istota państwa ma charakter abstrakcyjny i nie może być mieszana z zewnętrznym wyrazem państwa i jego historycznym pochodzeniem.
 Od państwa w ścisłym rozumieniu należy odróżnić także społeczeństwo obywatelskie – pomieszanie oby bytów prowadzi do utożsamiania państwa z interesem jednostki, co jest z założenia błędne.
 PAŃSTWO wg Hegla to etyczna całość, w której jednostka posiada wolność i korzysta z niej w ściśle określonych granicach i w określony sposób.
 Państwo jako byt absolutny i zewnętrzny nie jest totalitarne, bowiem jednostki oprócz tego, że mają obowiązki w stosunku do państwa, mają także prawa.
 Ustrój polityczny państwa jest to świadomość jego wewnętrznych elementów.
 Był przeciwnikiem klasycznego trójpodziału władz, zakładał on bowiem zbyt dużą odrębność władz, co prowadzić miało nieuchronnie do walki między władzą wykonawczą a ustawodawczą.
 Państwo dzieli się na następujące władze (substancje): ustawodawczą, rządową, władzę panującego
 Najważniejsza jest władza panującego – w niej wyraża się suwerenność.
 Suwerenność – jednolita i trwała; w aspekcie:
• wewnętrznym – trwałość i jedność państwa
• zewnętrznym – stosunek pomiędzy jednym państwem a innymi państwami
 Suwerenem w państwie jest monarcha – suwerenność ludu jest suwerennością państwa narodowego.
 Władza rządząca to wykonywanie i stosowanie decyzji wydanych przez panującego.
 Urzędy mają być zorganizowane hierarchicznie, a urzędnicy mają być beznamiętni, uczciwi i łagodni.
 To, co ogólne należy do władzy ustawodawczej, a więc jej zadaniem jest tworzenie abstrakcyjnych, ogólnych określeń prawnych, tj. reguł zachowania.
 PRAWO jest zjawiskiem obiektywnym, musi bowiem zaistnieć w świadomości, oraz musi obowiązywać.
 Prawo ma charakter pozytywny. Obowiązek podporządkowania się prawu zakłada konieczność by prawa były powszechnie znane.
 Wyrok jest subsumcją stanu faktycznego pod ustawę – dzięki niemu świadomość prawna się utrwala.

JOHAN GOTTLIEB FICHTE – 1726-1814
 Próba krytyki wszelkiego objawienia, Mowy do narodu niemieckiego
 W myśli F. można wyróżnić dwa etapy:
1. pozostawał pod wpływem Kanta, był zwolennikiem rewolucji francuskiej
2. stał się przeciwnikiem metod rewolucyjnych
 Jego twórczość można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:
1. dominuje aspekt rygorystyczny i abstrakcyjny
2. jawi się jako filozof społeczny, polityczny i ekonomiczny
 Do podstawowych kategorii, jakimi się posługuje F. należą wolność i własność.
 Wolność można ująć w kategorii etycznej bądź prawnej.
 Własność i wolność prawna ujmowane są dynamicznie, jako prawo właściciela do określonego działania.
 Prawo jest gwarantem wolności.
 Celem działanie ludzi jest zabezpieczanie swoich potrzeb poprzez działania gospodarcze. Nie jest możliwe działanie gospodarcze celowo zbędne. Prawo jest więc podstawowym regulatorem zachowań gospodarczych, podstawowym elementem planowania, wykluczającym nieracjonalne działania gospodar.
 Państwo staje się jedynym, globalnym podmiotem planującym, określającym narzędziami prawnymi rodzaj i zakres poszczególnych rodzajów aktywności gospodarczej.
 Najważniejszy rodzaj działania gospodarczego – produkcja rolna.
 postulował potrzebę edukacji narodowej.