Agresja Niemiec na ZSRR w II wojnie światowej

Agresja Niemiec na ZSRR

Plan ataku Niemiec na ZSRR opatrzony był kryptonimem „Fall Barbarossa” (rudobrody). Powodem napaści na Związek Sowiecki była chęć uzyskania dojścia do Morza Kaspijskiego (tereny bogate w ropę naftową) i opanowanie portu Baku. Plan zakładał dotarcie do Moskwy w czasie szybkiego marszu i zmuszenie Stalina do podpisania pokoju na warunkach niemieckich.
Stalin był pewny paktu Ribbentrop-Mołotow z 1939r, jednak w 1941r zdecydował się na zawarcie paktu o nieagresji z Japonią. Pakt ten podpisali premierzy spraw zagranicznych obu państw Matsuoka i Mołotow.
22.VI.1941r, niemal dokładnie w rocznicę wkroczenia do Rosji wojsk napoleońskich, trzymilionowa armia niemiecka uderzyła na Związek Radziecki. Uderzenie nastąpiło w trzech kierunkach. Z terenu Prus Wschodnich grupa armii północ pod dowództwem gen. von Leeba przemieszczała się na Leningrad i miała za cel zdobycie miasta. Grupa armii środek (gen. Bock) uderzyła z terenów Generalnego Gubernatorstwa i ruszyła w kierunku Moskwy. Grupa armii południe (gen. Rundsted) uderzyła z Rumunii i Słowacji, mając za cel dotarcie do Baku.
Od VI do IX trwała ofensywa wojsk niemieckich w głąb Rosji bez większego oporu ze strony Rosjan. Nie odbyła się jako taka wojna graniczna. Stalin był zaskoczony, armia czerwona źle przygotowana, brak dobrej kadry oficerskiej po czystce z 1937r, a część narodów bałtyckich i Ukraińców widziała w zaistniałej sytuacji szansę na uniezależnienie się od Rosji. Armia północ zajęła republiki nadbałtyckie i dotarła do Leningradu lecz nie zdołała zdobyć miasta (oblężenie trwało do I.1944r). Armia środek zdobyła Mińsk, Orszę i została zatrzymana 90km od Moskwy (załamanie się planu „Fall Barbarossa”).
Sojusznikami Niemiec były: Finlandia, Rumunia, Słowacja, Węgry, Włochy oraz formacje ochotnicze z Belgii, Chorwacji, Danii, Francji, Hiszpanii (tzw. błękitna dywizja) i Norwegii. W tym okresie opanowane zostało terytorium, na którym mieszkało 40% ludności ZSRR, a ponad 3 mln żołnierzy radzieckich dostało się do niewoli.
Niemcy nie poparli dążeń niepodległościowych, w tym także Ukraińców, co uważa się za błąd Hitlera, który nie docenił możliwości tego narodu. Przywódca Ukraińców Stepan Bandera został aresztowany. Powstawały jednak oddziały ukraińskie walczące z Niemcami, a także z partyzantką radziecką i polską. Dopiero w 1944r tzw. „banderowcy” i „melnykowcy” stali się Niemcom potrzebni, a ich przywódcy uwolnieni. Część wstępowała do Dywizji SS Galizien. Na terenie republik bałtyckich powstały dywizje: kozacka, a w 1944 – tataro-turkmeńska i kaukaska. Z oddziałów pomocniczych utworzonych w wyniku rekrutacji wśród jeńców radzieckich powstała Rosyjska Armia Wyzwoleńcza (ROA), którą dowodził Andrieji Własow.
Niemcy opracowali tzw. Generalny Plan Wschód, przewidujący, że na terenach rosyjskich zostaną osiedleni Niemcy, a ludność słowiańska będzie siłą roboczą. Jej część miała zostać przesiedlona na wschód, by przygotować tereny pod dalszą kolonizację niemiecką.
14.VIII.1941r miało miejsce spotkanie Roosevelta i Churchila na pancerniku „Prince of Wales”, które zaowocowało podpisaniem Karty Atlantyckiej. Jej celem było stworzenie świata bez rządów totalitarnych. We wrześniu do dokumentu przystąpił Stalin, jednak z zastrzeżeniem, że nie deklaruje się szanować granic sprzed 1939r, na co Anglia i USA przystały. Słynne 4 wolności Roossevelta to: wolność religii, wolność słowa, wolność od nędzy i wolność od strachu.
Kongres amerykański uchwalił ustawę o pomocy i dzierżawie, co oznaczało, że prezydent Roosevelt ma prawo do samodzielnego podejmowania decyzji o pomocy na rzecz państw zachodnich.
Atak Japonii na Pearl Harbor 7.XII.1941r stał się początkiem czynnego udziału Stanów Zjednoczonych w wojnie.
Od XII.1941r trwała kontrofensywa rosyjska, której dowodził gen. Żukow. Wojska niemieckie zostały zmuszone do cofnięcia się o 100-200 km.
Niemcy postawili sobie za nowy cel zajęcie terenów Ukrainy, która była zapleczem rolniczym Związku Radzieckiego, i odcięcie jej od ZSRR. Z terenów Rostowa planowano dotrzeć do rzeki Wołgi i tam rozdzielić się na dwie grupy. Celem pierwszej z nich było dotarcie do Baku (zatrzymani w rejonie Astrachania). Celem drugiej grupy stało się zaatakowanie Moskwy od strony południowej (zatrzymani w rejonie Stalingradu). Oblężenie Stalingradu (VIII.1942) doprowadziło do jego zniszczenia aż w 90%. Częścią armii niemieckiej walczącej pod Stalingradem dowodził gen. von Paulus podniesiony do rangi marszałka tuż przed podpisaniem aktu kapitulacji 2.II.1943r. Jego armia złamała się m.in. pod wpływem ostrej zimy i głodu. W rezultacie 500 tys. żołnierzy niemieckich dostało się do niewoli.
Po przełomie stalingradzkim zaczęły się ciężkie walki na środkowym i południowym odcinku frontu. Od VII do IX toczyła się, największa w czasie II wojny światowej bitwa pancerna o łuk kurski (Kursk, Orzeł, Biełgorod). Plan bitwy obejmowała niemiecka operacja „Cytadela”, która za cel stawiała odzyskanie inicjatywy strategicznej na froncie. Hitler bardzo liczył na nowe czołgi typu „Tiger” i „Panther”. Po stronie Niemiec walczyło ponad 500 tys. żołnierzy lecz zwycięstwo odniosła Armia Czerwona. Niemcy zostali odepchnięci o ponad 300 km, armia radziecka przekroczyła Dniepr i wyzwoliła Kijów. Inicjatywa przeszła w ręce ZSRR od bitwy pod Stalingradem.
W bitwie pod wsią Prochorowka utknęło 1100 czołgów. Sukces odnieśli Rosjanie. Stalin użył nowych dział tzw. katiuszy (gen. Żukow i gen. Wasilewski).