Jak powstają gatunki?

Zanim zaczniemy się zastanawiać jak powstają różnorodne gatunki organizmów powinniśmy przypomnieć sobie co w ogóle oznacza słowo "gatunek". Jeszcze w liceum poznaliśmy definicję tego słowa. Jak dobrze pamiętam " Gatunek jest zbiorem wszystkich osobników wraz z jego przodkami oraz potomstwem, które mają wspólne pochodzenie i odznaczają się wspólnymi cechami, uznawanymi za gatunkowe". Trzeba jeszcze dodać, że osobniki danego gatunku w warunkach naturalnych mogą się ze sobą swobodnie krzyżować, wydają na świat płodne potomstwo i przekazują mu charakterystyczne dziedziczne cechy. Teraz znając już definicję gatunku możemy zastanowić się w jaki sposób powstają gatunki.
Powstawanie gatunków- zwane także specjacją to proces biologiczny, w wyniku którego powstają nowe gatunki organizmów. Zachodzi ono przez wytworzenie się bariery rozrodczej między podstawowymi populacjami, przez co została uniemożliwiona wymiana genów pomiędzy nimi. Przez tą właśnie barierę, nowo powstałe gatunki mają zmienioną pulę genów w stosunku do starszych gatunków, co prowadzi do tego, że między gatunkami dochodzi do różnic morfologicznych, fizjologicznych i behawioralnych.
Przez lata w świecie zostało wyodrębnionych kilka rodzajów specjacji, czyli dróg powstawania gatunków. Pierwszą drogą powstawania gatunków jest specjacja właściwa. Polega ona na zwiększeniu się liczby gatunków przez wyodrębnienie się jednego lub kilku gatunków z gatunku istniejącego, przy czym ten gatunek istnieje nadal lub zanika. Aby ta specjacja miała miejsce musi dojść do rozrodczej między populacjami lub między grupą osobników a resztą populacji danego gatunku. Wśród specjacji właściwej możemy wyróżnić jeszcze kilka specjacji, które są różne ze względu na sposób powstawania gatunków:
Specjacja skokowa jest nagłą i znaczącą zmianą genetyczną prowadzącą do natychmiastowej izolacji np. w wyniku poliplodyzacji. Taka specjacja została odkryta przez Hugo de Vries'a, który podczas swoich badań nad wiesiołkiem dostrzegł, że osobniki o podwojonej liczbie chromosomów nie krzyżowały się z populacją wyjściową o pojedyńczej liczbie chromosomów.
Specjacja stopniowa polega na stopniowym tworzeniu się różnic pomiędzy populacjami danego gatunku pod działaniem doboru naturalnego. Ze względu na stosunki przestrzenne zachodzące w czasie specjacji stopniowej można wyróżnić specjację allopatyczną i sympatyczną. Specjacja allopatryczna, czyli inaczej specjacja geograficzna dotyczy powstawania gatunków z populacji izolowanych przestrzennie.Barierą geograficzną może być w tym przypadku oderwanie się masy lądowej, w wyniku dryfu kontynentalnego, wypiętrzenia się pasma górskiego lub przypadkowe zasiedlenie njiedostępnej wyspy na morzu. Jest to jeden z najczęstrzych sposobów powstawania gatunków. Przykładem opisującym specjację allopatryczną jest badanie na populacji wójcika w Azji Zachodniej. Wtedy to dwie populacje wójcika w Syberii Środkowej nie krzyżują się, ale są połączone wąskim pasem mieszańców poprzez Wyżynę Tybetańską tworząc w ten sposób tzw, gatunek pierścieniowy. Natomiast specjacja sympatryczna ma miejsce, gdy populacje współwystępują i nie dzieli ich bariera geograficzna. Zachodzi ona pod działaniem doboru różnicującego w obrębie populacji wyjściowej. Specjacja ta została udokumentowana przy okazji badań nad nasionnicą jabłoniową. Nasionnica naturalnie występuje na terenie Ameryki Płn. jako pasożyt głogu. Po wprowadzeniu upraw drzew owocowych przez osadników, niektóre nasionnice zaczęły najpierw atakować jabłonie, z czasem też grusze, wiśnie i róże. Ocecnie ta specjacja jest na tyle posunięta, że występuje częściowa bariera reprodukcyjna pomiędzy tymi formami.
Kolejną drogą powstawania nowych gatunków jest specjacja filetyczna, zwana także ewolucją filetyczną. Polega ona na stopniowym całkowitym przekształceniu się danego gatunku w inny ( A---------->B).
W powstawaniu nowych gatunków można też wyróżnić kolejną specjację. Specjacja introgresyjna występuje rzadko i polega na powstawaniu nowego gatunku, na skutek skrzyżowania się osobników należących do dwóch odrębnych gatunków, które nadal będą istnieć ( A+B----------->C).
Oprócz specjacji mamy też możliwość tworzenia nowych gatunków poprzez aromorfozę i idioadaptację. Aromorfoza są to zasadnicze zmiany ewolucyjne w organizacji i funkcji organizmów, o uniwersalnym znaczeniu przystosowawczym, który prowadzi do podwyższenia poziomu ogólnych procesów życiowych. Termin ten został wprowadzony przez A.N.Siewiercowa. W wyniku tego procesu mogą się wyodrębnić nowe grupy o wysokiej randze taksonomicznej. Przykładem jest powstawanie płuc u kręgowców lub stałocieplność u ssaków i ptaków. Natomiast idioadaptacje to zmiany ewolucyjne, które stanowią przystosowanie do danych warunków życia, ale nie prowadzą do zasadniczych zmian budowy ciała ani do wzmożenia głównych procesów życiowych. Twórcą tego terminu jest również Siewiercow. Przykładem jest zróżnicowanie ewolucyjne budowy kończyn ssaków, umożliwiające spełnianie im różnych funkcji.
Właśnie dzięki tym kilku rodzajom specjacji na świecie istnieje tak wiele gatunków. Także dzięki nim ciągle poznajemy nowe gatunki i opisujemy je, a nasze badania udokumentowujemy. Gatunki będą tak długo powstawać, póki osobniki z populacji będą się między sobą krzyżować.Mimo ogromnej wiedzy nigdy nie da się jednak w pełni określić liczby wszystkich gatunków, które powstały. Wiele z nich "ukrywa się" przed światem i czeka, aż przyjdzie moment, by ktoś je udokumentował.