Podstawy geografii - pojęcia

Geografia to nauka o powłoce ziemskiej (epigeosfera, geosfera), jej przestrzennym zróżnicowaniu pod względem przyrodniczym i społeczno- ekonomicznym oraz o związkach jakie zachodzą między środowiskiem a działalnością człowieka.

Geosfery: atmosfera (powłoka gazowa), hydrosfera (wody), litosfera (warstwa skalna), biosfera (życie), pedosfera (gleba).

Podział geografii: I. G. fizyczna - bada naturalne elem. Ziemi:
1. Atmosfera: klimatologia, meteorologia( zjawisk fizycznych i procesów zachodzących w atmosferze), synoptyka (prognozowanie pogody).
2. Hydrologia: oceanologia, potamologia (n. o rzekach), limnologia (o jeziorach), glacjologia (o lodowcach), krenologia (o źródłach), paludologia (o bagnach), hydrogeologia (o wodach podziemnych).
3. Litosfera: geologia-
a) g. dynamiczna- n. o wnętrzu ziemi;
b) g. historyczna- n. o przeszłości skorupy ziemnskiej;
4. Biosfera: biogeografia: a) fitogeografia (np. tundra, tajga)- rozmieszczenie roślin; b) zoogeografia- rozm. zwierząt.
5 Pedosfera - pedologia- n. o glecach.

II. G. społeczno- ekonomiczna- bada działalnośc społ- ekono człowieka w środowisku.
1 Geo ludności- rozmieszczenie, liczebnośc, przyrosy naturalny, migracje, gęstośc zaludnienia;
2 G. osadnictwa- urbanizacja;
3 G. przemysłu- okręgi przemysłowe, surowce mineralne, specjalizacje państw;
4 G. rolnictwa- typy, warunki rolnictwa, eksport, import.
5 G. turystyki;
6 G. polityczna;
7 G. wyborcza.

Inne nauki o ziemi: astronomia - kosmos, ciała niebieskie; kartografia- n. o mapach; geochemia- składniki ziemi; geofizyka- ciała fizyczne, prędkośc, masa, przyspieszenie; statystyka.

Metody zbierania inf geo:
1 Badania terenowe: geodezja, hydrogeografia, ankiety, badania astronomiczne, badania meteorologiczne, obserwacje;
2 Internet;
3 Publikacje- podręczniki, czasopisma- ,,National Geographic", ,,Wiedza i życie", ,,Focus", mapy, roczniki, książki;
4 Teledetekcja- zdjęcia satelitarne, fotografia (cyfrowa, lotnicza). Globus- wiarygodny model kuli ziemskiej, przedstawia właściwe nachylenie osi ziemskiej do repliki, jest przedstawiony na bardzo małej skali.

Południk - jest to linia ciągła łącząca bieguny, są półokręgami, jego dł to ok 20 000km (S,N), wyznaczają współrzędne W i E.

Równoleżnik - jest okręgiem; są to współśrodkowe okręgi; ich długość zmienia się malejąco (w, E), wyznaczają N i S.

Biegun - miejsce, gdzie zbiegają się wszystkie południki, są to miejsca gdzie oś Ziemi przecina się z pow Ziemi.

Azymut - kąt pomiędzy kierunkiem północnym a kierunkiem wędrówki.

Długość geograficzna- (L- lambda) 0st-180st- W,E; to odległość jakiegoś punktu od południka 0st mierzona po łuku równoleżnika.

Szerokość geo.- (fi)- 0st- 90st- N i S.

Rozciągłość południkowa- mierzona wzdłuż południka, różnica między najdalej wysuniętymi punktami na północ i południe, np. jakiegoś kontynentu.

Rozciągł. równoleżnikowa.- mierzona wzdłuż równoleżnika, zakończona południkami; różnica między najdalej wysuniętymi punktami na wschód i zachód.

Mapa - jest obrazem Ziemi, jej fragmentu lub innego ciała niebieskiego, np. Księżyca; sporządzona jest na płaszczyźnie w odpowiedniej skali (w pomniejszeniu) przy uż yciu odpowiednich znaków kartograficznych.

Skala mapy - stosunek odległości;
1. Liczbowa- np 1:1000000- 1/1000000- im mniejszy mianownik tym dokładniejsza mapa; im większy mianownik tym skala mniejsza, im większy mianownik tym skala większa: 1:50000- dużo szczegółów na małym obszarze; 1:50000000- skala bardzo mała, b. mało szczegółów;
2. Mianowana;
3. Podziałka liniowa.
4. Skala polowa.

Kroczek - coś podobnego do cyrkla, można nim zmierzyc np zakole rzeki.
Legenda- znaki użyte na mapie, np. kolory, skala mapy; mapę zawsze zaczynamy czytac od legendy.
Elementy geograf- treśc mapy. Mapa topokraficzna- jest bardzo dokładna, dokładniejszy jest tylko plan.

Podział map ze względu na:
a) treść (temat):
I) Mapy ogólnogeograficzne- dotyczą przeróżnych obiektów. Są to mapy przedstawiające przeróżną treśc, żaden z tematów nie jest dominujący: fizyczne- ukształtowanie terenu- obiekty geograficzne. Przedstawione za pomocą kolorów, które coś oznaczają; polityczne- przedstawiają one podział administracyjny, polityczny- ze szczególnym naciskiem. Kolory nie mają znaczenia.
II) Mapy tematyczne- dotyczą konkretnego tematu: *dotyczące zjawisk przyrodniczych, np. gleby, roślinnośc, klimat, wody; *dotyczące zjawisk społeczno- ekonomicznych, np. rolnictwo, przemysł, gęstośc zaludnienia; *mapy specjalistyczne, np dla górnictwa, wojskowe.
b) na skalę
- mapy topograficzne sporządzone w skalach do 1:200 000;
- mapy topograficzno- przeglądowe sporządzone w skalach od 1:200 000 do 1:1000 000 (większy obszar, mniej szczegółów);
- mapy przeglądowe- od 1:1000 000 (bardzo duży obszar, mało szczegółów). Generalizacja mapy- jest to uogólnienie treści mapy, opuszczenie pewnych szczegółów, uproszczenie rysunków linii w zależności od skali i potrzeb użytkownika. Odwzorowanie kartograficzne- jest to sposób przekształcenia siatki geograficznej na płaszczyznę drogą rzutowania lub matematycznych wyliczeń.
Miejsca zerowych zniekształceń- to punkty lub linie styczności, powierzchnie rzutowania z kulą, np. biegun, równik, równoleżnik.

Rodzaje odwzorowań:
1. Walcowe (na pow boczną walca)- styczne na równiku. W położeniu normalnym- oś Ziemi i walca pokrywają się.
2. Stożkowe- (na pow boczną stożka)- styczne na równoleżniku 40stN. W położeniu normalnym- oś Ziemi i stożka pokrywają się (Europa).
3. Płaszczyznowe czyli azymutalne (na płaszczyznę):
a) styczne na biegunie północnym. W położeniu normalnym- płaszczyzna jest prostopadla do osi ziemskiej (bieguny);
b) styczne do równika. W położeniu poprzecznym- płaszczyzna jest równoległa do osi ziemskieji;
c) styczne do równoleżnika 40stN. W położeniu ukośnym- płaszczyzna tworzy z osią Ziemi kąt ostry. Jest to położenie pośrednie między normalnym a poprzecznym.

Metody kartograficzne (m. prezentacji):
I Sygnaturowa- rozmieszczenie zjawiska na mapie:
a) obrazki
b) figury geomet. -głównie mapy surowców miner;
c) sygnatury liniowe,np. d) sygnatury literowe
II Metoda izolinii (izorytmiczna)- poziomice (izolinia to linia łącząca zjawiska na tej samej wysokości): izobary- miejsca o jednakowym ciśnieniu; izohiety- linie łączące punkty o takich samych opadach; izotermy- temperatura; izohaliny- takie samo zasolenie; izohele- nasłonecznienie; izomalie- odstępstwa od reguł; izoamplitudy- jednakowe amplitudy.
III Kartodiagram: słupkowy, kołowy, bryłowy, strukturalny;
IV Znaków ruchu
V. Kartogram: pokazanie średniego zjawiska; kolorystyka ;
VI Kropkowa
VII Powierzchniowa, np. mapa gleby- nie trzymają się granic administracyjnych;
VIII Metoda zasięgu, np. zasięg zlodowacenia.