Dysleksja

Dysleksja - czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania

3 typy dysleksji wg Marty Bogdanowicz:
- Dysleksja typu wzrokowego - u jej podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo - ruchowej i ruchowo - przestrzennej.
- Dysleksja typu słuchowego - uwarunkowania zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych.
- dysleksja integracyjna - kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno - motorycznej.
- dysleksja typu mieszanego - gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej.

Etiologia dysleksji - tak jak mikrouszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, nie jest do końca poznana, uważa się ,że głównymi przyczynami są:
- czynniki działające na mózg w okresie jego nieukończonego rozwoju, a także działające w okresie prenatalnym
- uwarunkowania genetyczne

Czynniki ryzyka mogące prowadzić do uszkodzeń mózgu, a w konsekwencji do pojawienia się objawów mikrozaburzeń ośrodkowego układu nerwowego w tym do czynników okreso pre i perinalnego zaliczamy:
a) ekspozycje matki na substancje toksyczne(narkotyki, alkohol, nikotyna, sztuczne barwniki i konserwanty)
b) ekspozycja matki na stresy
c) zła opieka w okresie ciąży i porodu
d) choroby prenatalne matki. Np. tarczyca
e) zakażenia matczyno - płodowe(różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia)
f) wcześniactwo
g) komplikacje okołoporodowe(zaburzenia tętna, niedotlenienie, niedokrwienie)
h) predyspozycje genetyczne
i) uwarunkowania genetyczne

Założeniem Metoda dobrego startu jest jednocześnie rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, motorycznych i kinestetycznych, oraz współdziałania między tymi funkcjami, czyli integracji percepcyjno - motorycznej.

Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.

Struktura zajęć prowadzonych Metodą dobrego startu jest następująca:
*zajęcia wprowadzające
*zajęcia właściwe
- ćwiczenia ruchowe
- ćwiczenia ruchowo - słuchowe
- ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe
*zajęcia końcowe

Struktura zajęć:
I. Zajęcia wprowadzające - ćwiczenia orientacyjno - porządkowe, nauka piosenki, zabawa „zagadki językowe”. Ćwiczenia orientacyjno - porządkowe zaczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi w schemacie ciała i przestrzeni. Mogą mieć one formę powitań i zabawy ruchowej.
Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała np. ramię, łokieć, brwi. Dzieci nieco starsze witają się prawym kolanem, lewym łokciem. Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalenia orientacji w przestrzeni, odróżniania kierunków: prawo - lewo, góra –dół, nad - obok.
Następnie dzieci uczą się piosenki, która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielem omawiana jest jej treść, wyjaśniane są trudne słowa.
Kolejnym etapem jest zabawa w zagadki języków, nauczyciel wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowych.

II. Zajęcia właściwe - ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo - słuchowe, ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe
- ćwiczenia ruchowe jest to zabawa ruchowa nawiązująca do treści piosenki, ma ona charakter usprawniający i relaksacyjny
- ćwiczenia ruchowo słuchowe są bardziej złożone, bo mają charakter ruchowy i dźwiękowy(piosenka). W ćwiczenia te zaangażowane są dwa analizatory: kinestetyczno - ruchowy i słuchowy. Dzieci wystukują rytm śpiewanej piosenki na bębenku, na woreczkach. Ćwiczenia te , to ruchy wykonywane jedną ręką - dominującą: pięścią ,dłonią, palcami a następnie ręka nie dominująca, wreszcie łokciem i całe ciało w rytm śpiewanej piosenki. Ćwiczenia sa wykonywane w różnych układach przestrzennych. Wystukiwanie rytmu ma początkowo kierunki od lewej do prawej do lewej a w następnych ćwiczeniach od prawej do lewej aż wrzeszczcie tam i z powrotem(LPL). Ruch mogą przyjmować różne formy: uderzenia, głaskania, wałeczka, naciskania. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia wg wzoru kreślonego przez nauczyciela, a następnie proponują własne formy ćw.
- Ćwiczenia ruchowo słuchowo - wzrokowe - to nauka wykonywania wzorów(figur geometrycznych lub liter) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Kolejne etapy ćwiczeń są następujące:
- I. Demonstracja wzoru(litery) i sposobu wykonywania ćwiczenia.
- II. Uczenia się polisensorycznego.
- III. Reprodukowanie wzorów

III. Zajęcia końcowe: na zakończenie stosujemy zajęcia wyciszające. Przeprowadzimy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, w pozycji leżącej proponujemy partnerowi masaż, ćwiczenia logopedyczne: oddechowe i usprawniające artykulatory.
Metoda 18 struktur wyrazowych polega na praktycznym poznamaniu przez dzieci z trudnościami w kształtowaniu się umiejętności czytania i pisaina różnorodnych wyrazów uporządkowanych w 18 - stu zestawach ćwiczeń.
Metoda ta opiera się na analizie sylabowo - głoskowej wyrazów w powiązaniu z ich budowa literową. Nie uwzględnia struktury gramatycznej lub słowotwórczej wyrazó.

Celem metody jest:
- zapoznanie dziecka z budową głlosek w wyrazach
- nauczenie automatycznego nazywania kształtów fonogramów(kombinacji liter)
- rozwijanie zdolnosci umieszczania

Metoda składa się z 18 części , do których odpowiednio przypisane są zeszyty ćwiczeń oraz książka:
Część 1. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np. bu - ty
Część 2. Wyrazy wielosylabowe o schemacie zapisu każdej dwusylaby i zróżnicowanej ich liczbie, np.: lo - ko - mo - ty - wa.
Część 3. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: kot.
Część 4. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: re - bus.
Część 5. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: buł - ka.
Część 6. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: Ber - lin.
Część 7. Wyrazy wielosylabowe składające się z różnej liczby sylab o schemacie zapisu, np.: wyw - rot - ka.
Część 8. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: jest.
Część 9. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: dwa.
Część 10. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: kra - ta.
Część 11. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: mły - nek.
Część 12. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: staw.
Część 13. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: słom - ka.
Część 14. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: kras - nal.
Część 15. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: sklep.
Część 16. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: kleks.
Część 17. Wyrazy o zróżnicowanej strukturze literowej, zawierające spółgłoski miękkie, np.: ko - biał - ka.
Część 18. Wyrazy składające się z różnej liczby sylab o zróżnicowanej (niejednolitej) budowie.

Omawiana metoda przydatna jest:
- na etapie przechodzenia do ćwiczeń na materiale literowym, mającym na celu nauczenie dziecka techniki czytania i pisania;
- do pracy z dziećmi, które w ogóle nie czytają (ich czytanie - to zniekształcone głoskowanie bez dokonywania syntezy i bez rozumienia treści słowa) i nie piszą (pisanie - to bezsensowne "zlepki" literowe); -
- do pracy z dziećmi, które opanowały technikę czytania i pisania na niezadawalającym poziomie;
- w pracy z dziećmi mającymi trudności o charakterze dyslektycznym lub dysortograficznym, także przy sprzężeniu z dysgrafią, ale również w przypadkach występowania wszystkich form zaburzeń jednocześnie.

Techniki pracy stosowane w 18 zestawach ćwiczeń
Do zestawu ćwiczeń należą:
- graficzny schemat budowy wyrazów;
- suwaki;
- wprawki;
- łańcuchy sylabowo - wyrazowe;
- słuchowe i wzrokowe różnicowanie słów dźwiękowo i graficznie podobnych;
- słuchowe i wzrokowe wersje ćwiczenia: Co kryje się w tym wyrazie?;
- tworzenie nowych wyrazów o aktualnie omawianej strukturze z wybranych liter lub sylab wyrazów ilustrowanych na obrazkach;
- rozsypanki wyrazowo - zdaniowe;
- zagadki;
- czytanie zdań złożonych z wyrazów o znanej strukturze sylabowo - literowej na materiale drukowanym oraz pisanie ich z pamięci;
- pisanie zdań ze słuchu.

METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

Kategorie ruchu w metodzie W. Sherborne oraz ich opis

1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała
Ruchy należące do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała, co stanowi sprawę kluczową. Szczególne znaczenie mają stopy, kolana, nogi, biodra, gdyż na nich opiera się ciężar ciała oraz stanowią one łącznik między człowiekiem a podłożem ziemią, podłogą). Kontrola nad ruchami tych części ciała to gwarant utrzymania równowagi. Poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia „nie - ja”.

2. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym
Celem tej kategorii ruchu jest wykształcenie orientacji w przestrzeni, aby na tej podstawie mógł wytworzyć się związek między człowiekiem a otoczeniem, a w rezultacie poczucie swobody pacjenta w przestrzeni bez lęku, zagrożenia itp. Kategorie 1 i 2 występują równolegle i są ze sobą w ścisłym związku w czasie zajęć.

3. Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem
Zasadniczym celem czynności ruchowych tej kategorii jest zachęcanie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu.
Ze względu na typ ruchu R. Laban klasyfikuje związki międzyludzkie jako:
a) Ruch „z” (with)
b) Ćwiczenia ruchowe, w których 1 partner jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego.
c) Ruch „przeciwko” (against)
Ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadamianie uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem bez elementów agresji. Z tego powodu nie wskazane jest pobudzanie do przyjmowania postaw konkurencyjności, wyłanianie zwycięzców i pokonanych. Musi nastąpić zamiana ról z aktywnej (atakujący) na bierną (broniący się) i odwrotnie. Ćwiczenia ta umożliwiają wyładowanie nagromadzonych napięć nerwowych
d) Ruch „razem” (shared)
Ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów i prowadzą one do wytworzenia harmonii i równowagi. Warunkiem osiągnięcia sukcesu w tym zakresie jest wzajemne zaufanie, zrozumienie, współpraca i równy wkład fizyczny.

4. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie
Różnica w porównaniu z opisanymi powyżej ćwiczeniami dotyczy liczebności uczestników. Jest ona większa - najpierw ćwiczenia wykonuje się w trójkach, a potem z całą grupą W ćwiczeniach ruchowych „z” 2 osoby mogą zajmować się trzecią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób jednocześnie atakuje jedną, co stosuje się w sytuacjach, gdy jeden z członków grupy jest silniejszy lub cięższy niż pozostali. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób.

5. Ruch kreatywny
Ruch ten jest spontaniczny, kreatywny i swobodny - np. taniec wyzwolony. Ma pomóc w sposób twórczy wyrazić „siebie”.
Geneza metody Ruchu Rozwijającego

Prekursorem metody Weroniki Sherborne był Rudolf von Laban, który jako pierwszy podjął obiektywne obserwacje naturalnych możliwości ruchowych człowieka i ujął je w specjalne skale ruchowe. Wg. tego autora ze względu na budowę ciała ludzkiego i sposób wykorzystania przestrzeni cechą ruchu jest trójwymiarowość wedle osi: przód - tył, w prawo - w lewo, góra - dół. Bardziej złożone ruchy człowieka opisuje się też w trzech płaszczyznach: drzwiowej, stołowej i poprzecznej. Połączenie tych podstawowych elementów ruchu człowieka tworzy bryłę geometryczną tj. sześcian - w tym uproszczonym modelu przestrzennym człowieka mieszczą się wszystkie zasadnicze możliwości ruchowe człowieka.
Wnikliwsza analiza ruchów ludzkich umożliwia dalszą rozbudowę modelu przestrzennego do dwudziestościanu - bryły najbardziej zbliżonej do kuli. Oddaje on wszystkie możliwości ruchowe człowieka - tancerza.
W. Sherborne jest uczennicą i kontynuatorką teorii Labana a zarazem twórczynią własnej metody pracy z dziećmi znanej w Wielkiej Brytanii jako Developmental Movement (Ruch Rozwijający).
Założenia metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Nazwa metody „Ruch Rozwijający” wyraża główną ideę metody tj. posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. System ćwiczeń w tej metodzie wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi tj. z tzw. baraszkowania.
Podstawowe założenia metody to rozwijanie ruchem trzech aspektów:
1. świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,
2. świadomości przestrzeni i działania w niej,
3. dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.
Wykorzystanie metody w pracy z dziećmi

Metodę stosuje się w Polsce w pracy z następującymi grupami dzieci:
- upośledzonymi umysłowo,
- autystycznymi,
- z mózgowym porażeniem dziecięcym,
- z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,
- z niekorzystnych środowisk wychowawczych, np. domów dziecka, rodzin dysfunkcyjnych
- głuchymi i niewidomymi.
Metoda ta bywa wykorzystywana jako wstępny etap do innych zajęć terapeutycznych. np. dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu lub jako część programu terapii psychologiczno - logopedycznej dzieci jąkających się lub psychoterapii dzieci nerwicowych.
Organizacja ćwiczeń i grup zajęciowych

Metodę można stosować indywidualnie - z jednym dzieckiem lub grupowo. Preferowane są jednak zajęcia grupowe, gdyż zapewniają one dziecku lepszy kontakt z dorosłymi lub innymi dziećmi. Liczebność grupy: 6 - 14 dzieci. Wiek uczestników: nieograniczony, zarówno osoby dorosłe jak i dzieci. W instytucjach opiekuńczo - wychowawczych w zajęciach brać powinien udział cały personel.
Zajęcia muszą odbywać się systematycznie, minimum raz w tygodniu, czas trwania 1 spotkania - około godziny. Początkowo zajęcia mogą być krótsze (20 - 30 minut) zależnie od samopoczucia i możliwości dzieci.
Należy zapewnić odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże (najlepiej parkiet), świeże powietrze. Nie potrzeba żadnych urządzeń lub pomocy do ćwiczeń. Najlepszym przyrządem dydaktycznym dla dziecka jest ciało dorosłego. Czasami potrzebne są materace lub koce np. gdy dzieci mają znaczne kalectwo fizyczne. Ćwiczyć należy boso, bo zapewnia to najlepszy kontakt z podłogą.
Prowadzeniem grupy powinny zajmować się 2 osoby (przeszkoleni terapeuci).

Lista cech, które powinien posiadać człowiek mający zamiar zostać psychoterapeutą, pracującym metodą Ruchu Rozwijającego
1. Nieprzeciętna sprawność intelektualna oraz krytycyzm.
2. Samodzielność, obrotność i wielostronność.
3. Żywe i nienasycone zainteresowanie (samouk).
4. Zainteresowanie ludźmi jako osobami, a nie jako materiałem do manipulowania; szacunek dla integralności drugiej osoby.
5. Wgląd we własne cechy osobowości, poczucie humoru.
6. Wrażliwość wobec wielorakości różnych oczekiwań ludzkich.
7. Tolerancja; postawa pozbawiona zarozumiałości.
8. Zdolność do przyjęcia nastawienia terapeutycznego, zdolność do tworzenia serdecznych i aktywnych stosunków z innymi.
9. Pilność, metodyczny styl pracy; zdolność znoszenia nacisków.
10. Przyjmowanie odpowiedzialności.
11. Takt i gotowość do współpracy.
12. Prawość, samodyscyplina i stanowczość.
13. Subtelne wyczucie wartości etycznych.
14. Szerokie „zaplecze kulturalne” (człowiek wykształcony).
15. Duże zainteresowanie psychologią, szczególnie jej aspektami klinicznymi.

Korzyści płynące ze stosowania metody W. Sherborne
- Daje pozytywne odczucie w kontakcie z innym człowiekiem.
- Wyzwala swobodę zachowań i naturalność.
- Daje okazję do rozładowania energii.
- Jest próbą pokonania własnych zahamowań wynikających z uprzednich doświadczeń
- Daje radość.
- Wyzwala zaangażowanie.
- Daje możliwość zaspokojenia własnych potrzeb.
- Daje pewność siebie.
- Daje możliwość poczucia się w innej roli niż na co dzień.
- Zbliża do siebie uczestników zajęć.
- Daje radość z działania w grupie.
- Przyjemność dawania innym radości.
- Daje okazję do wspomnień, przypomnienia sobie zdarzeń z dzieciństwa.
- Daje okazję do bliskiego kontaktu fizycznego bez uruchamiania sfery seksualnej.
- Daje poczucie partnerstwa.
- Możliwość odczuwania przyjemnych doznań płynących z własnego ciała.
- Nie jest ograniczona wiekiem uczestników.