społeczeństwo

SPOŁECZEŃSTWO

Jednostka a społeczeństwo

Czynniki determinujące życie społeczne:
a) biologiczne uwarunkowania:
b) psychologiczne czynniki:
• Potrzeby biologiczne
• Potrzeba przedłużenia gatunku
• Potrzeba bezpieczeństwa, uznania i miłości, przynależności i współzawodnictwa
c) uwarunkowania geograficzne i demograficzne

socjalizacja- proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania norm i wartości obowiązujących w społeczeństwie
a) pierwotna- przyswajanie norm i zasad przez naśladownictwo w okresie dzieciństwa
b) wtórna- samodzielne kształtowanie własnej osobowości w okresie dojrzałego życia człowieka

Role społeczne- normy i zasady zachowania typowego dla danej roli, akceptowane przez społ., pojęte w procesie socjalizacji

Pojęcie zbiorowości społecznej

Zbiorowość społeczna- zespół ludzi, w którym wytworzyła się utrzymuje przynajmniej przez krótki czas więź społeczna

Etapy powstawania więzi:
a) styczność przestrzenna, psychiczna
b) wzajemne oddziaływania
c) działania społeczne
d) stałe stosunki społeczne- oparte na wzajemnych prawach i obowiązkach
e) wzajemne zależności

Więzi społeczne- relacje i zależności wiążące jednostkę z grupą, zbiorowością, inną jednostką lub ośrodkami kontroli społecznej, powstałe w wyniku:
a) styczności z innymi ludźmi
b) wzajemnym oddziaływaniom i stosunkom oraz zależnościom

Typy więzi społecznych
a) naturalne- wspólne pochodzenie i podobieństwo np. rodzina, zbiorowość etniczna
b) zrzeszeniowe- organizacje społeczne i polityczne
c) stanowione- narzucone z zewnątrz siłą (więzienie, internat)

Kategoria społeczna- powstaje w wyniku bardziej złożonych stosunków między członkami

Zbiorowość społeczna
a) para- pokrewieństwo, przyjaźń, zależność służbowa
b) krąg społeczny- powstaje w wyniku styczności społecznych lub wspólnych zainteresowań
c) grupy społeczne- silnie zintegrowane zbiorowości

Pojęcie i typologia grup społecznych

Grupa społeczna- zbiorowość, tworzona przez min. 3 os., powiązane względnie trwałymi więziami społecznymi, które powstały w wyniku wspólnych wartości, celów, zainteresowań i potrzeb. Grupa ta posiada poczucie odrębności.


Rodzina jako podstawowa grupa społeczna

Rodzina- podstawowa grupa społeczna, powiązana stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim

Funkcje rodziny:
• prokreacyjna
• ekonomiczna
• seksualna
• opiekuńczo-zabezpiueczająca
• socjalizacyjna
• rekreacyjna

Problemy współczesnej rodziny:
a) przyczyny:
- bezrobocie, niskie płace, wzrost kosztów utrzymania i kształcenia, trudność w dostępie do dóbr np. mieszkań
b) skutki
-nasilenie zjawisk patologicznych
-osłabienie więzi emocjonalnych
-\wzrost liczby konfiktów
rozwody
c) zjawiska patologiczne- zachowania niezgodne z obowiązującymi normami i wartościami danej kultury, społeczeństwa
-alkocholizm, narkomania, przemoc
d) konflikty pokoleniowe (źródłem różnice w systemach wartości, wzorcach kulórowych, bunt wobec autorytetów)

Rodzina w świetle prawa
a) źródło
-prawo rodzinne i opiekuńcze- reguluje i normuje ogół stosunków wynikających z małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia. Zawiera przepisy dotyczące instytucji opieki i kurateli. Ma źródło w odeksie Rodzinnym z dn. 25.02.1946 roku.

Małżeństwo- zalegalizowany, trwały związek równoprawny między kobietą, a mężczyzną. Warunki zawarcia małżeństwa:
• dobrowolna chęć
• kobieta i mężczyzna musza mieć ukończone 18 lat
• publiczne złożenie oświadczenia prze kierownikiem urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch pełnoletnich świadków lub
• podczas ślubu w obecności duchownego wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu
Przeszkody:
• nie ukończone 18 lat
• ubezwłasnowolnienie ze względu na chorobę psychiczną lub niedorozwój umysłowy
• pozostanie w ważnym związku małżeńskim (zakaz bigamii)
• bycie krewnym w linni prostej, rodzeństwem, powinowatymi w linni prostej

unieważnienie- gdy ślub nie powinien być zawarty

wspólne pożycie- więź duchowa, fizyczna i ekonomiczna, wierność, lojalnośc, wzajemna pomoc

wspólność majątkowa- dorobek małżonków w trakcie małżeństwa

wspólnota majątkowa umowna (w formie aktu notarialnego)
-rozszerzenie
-ograniczenie
wyłączenie wspólności ustawowej

intercyza- przedślubny lub poślubny kontrakt indywidualnie regulujący stosunki majątkowe małżonków

ustanie małżeństwa- w wyniku śmierci jednego z małżonków lub rozwodu

rozwód- trwały i zupełny rozpad pożycia i nie ma nadziei na jego wznowienie

separacja- będąc w separacji nie można zawżeć nowego związku, lecz wystepują konsekwencje prawne jak w przypadku rozwodu

powinowactwo- związek rodzinny między małżonkiem, a krewnymi współmałżonka

przysposobienie (adopcja)- prawne uznanie cudzego dziecka za własne

włądza rodzicielska- ogół praw i obowiązków przysługujących rodzicom

kuratela- nadzór ustanowiony przez sąd nad osobą niezdolną do działań prawnych (albo nieobecną) i nad jej majątkiem

Społeczność lokalna

Społeczność lokalna- tworzona przez ludzi mieszkających na tym samym, stosunkowo niewielkim terytorium, powiązanych systemem więzi społecznych, wyróżniająca się w śród innych zbiorowości samodzielnie wypracowanymi elementami kultury

Naród i tożsamość narodowa

Pojęcie i geneza narodu

Naród- zbiorowośc terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejowym jako wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym, pzrejawaiająca się wświadomosci swych członków

Czynniki narodotwórcze:
• wspólne terytorium
• wspólne pochodzenie etniczne
• wspólna organizacja polityczna
• integracja gospodarcza
• integracja społeczna
• wspólna kultura

Postawy związane ze świadomością społeczną:
• patriotyzm
• nacjonalizm
• kosmopolityzm
• ksenofobia
• szowinizm
• rasizm

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce:

Źródła praw i wolności mniejszości w Polsce:
a) konstytucja art. 35
b) umowy międzynarodowe obustronne
c) ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym
d) ordynacja wyborcza do sejmu (przedstawicielstwo mniejszości w sejmie)

mniejszośc narodowa- grupa obywateli polskich, któ®a spełnia łącznie warunki:
• jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP
• w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą i tradycją
• dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji
• ma wiadomość własnej historycznej wspólnoty anrodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę
• jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od min. 100 lat
• utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie

niemiecka, czeska, słowacka, białoruska, ukraińska, rosyjska, litewska, ormiańska, żydowska

mniejszośc etniczna- grupa obywateli polskich, któ®a spełnia łącznie warunki:
• jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP
• w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą i tradycją
• dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji
• ma wiadomość własnej historycznej wspólnoty anrodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę
• jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od min. 100 lat

karaimska, łemkowska, romska, tatarska


Struktura życia społecznego
Społeczeństwo- zbiorowość ludzi połączona siecią stosunków społecznych.. jest to forma życia zbiorowego ludzi, będąca historycznie ukształtowanym kompleksem zbiorowości i grup społ. Połączonych przez wspólne terytorium, instytucje, formy działania i wartości kulturowe. char. Jest poczucie odrębności w stosunku do innych zbiorowości.

Elementy społeczeństwa:
• Obiektywne warunki bytu danej zbiorowości- decydują o jej char., np. terytorium, klimat, flora i fauna, bogactwa naturalne, warunki ekonomiczne, w jakich rozwija się dane społeczeństwo
• Kultura danego społeczeństwa
• Struktura społeczeństwa

Struktura społeczna- relacje i zależności między jednostkami. Składają się na nią zbiorowości społeczne (grupy, organizacje i instytucje społeczne) powiązane systemem zależności.

Koncepcje struktury społecznej
• teoria funkcjonalno-strukturalna (August Comte, Herbert Spencer)- społeczeństwo jako całość wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i i rozwój całej zbiorowości. Wszystkie jej części są równie ważne. Razem tworzą niepodzielną całość
• koncepcja walk klasowych (Karol Marks) – Społeczeństwo złożone z wzajemnie zwalczających się klas społecznych. Konflikt klas jest czynnikiem zmian społecznych.
• Koncepcja interakcyjna (Herbert Blumer)- Istotą życia społ. Są głównie interakcje między ludźmi podejmującymi wspólne działanie. Struktura społ. Rozumiana jako proces po raz układ porozumień i uzgodnień pomiędzy jednostkami.

Elementy struktury społecznej

• Struktura demograficzna- skład społeczeństwa pod względem:
-wieku dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (polityka oświatowa)
-zdolności do pracy - wiek produkcyjny i poprodukcyjny (polityka zatrudnienia),
- liczebności poszczególnych grup wiekowych (społeczeństwo starzejące się lub nie)
-płci (w Polsce przewaga kobiet)
• struktura klasowa- wyrazem różnic społecznych
-koncepcja ekonomiczna
a) (Claude Saint-Simon)- klasy społ. wytworem określonych stosunków gospodarczych. Klasa produkcyjna (przedsiębiorcy, robotnicy, rolnicy) i nieprodukcyjna (osoby żyjące z cudzej pracy).O przynależności do klasy decyduje użytkowanie środków produkcji oraz tworzenia dóbr i usług.
b) (Karol Marks)- konflikt klas posiadających i nie posiadających, których walka doprowadzi do powstania społeczeństwa bezklasowego.
c) (Max Weber)- klasy jako zespoły osób o zróżnicowanych możliwościach dostępu do dóbr.
d) Teoria funkcjonalna – społeczeństwo zawsze podzielone na klasy, a źródła podziału klasowego wynikają z konieczności funkcjonalnych. (Kingsley Davis i Wilbert E. Moor)- różnice pomiędzy klasami wynikają z korzyści materialnych i niematerialnych (prestiż, uznanie, władza), czerpanych przez tych którzy dzięki swym kwalifikacją zajmują najwyższą pozycję społ. Rozdzielnictwo tego rodzaju dóbr należy do społeczeństwa. Obecnie pochodzenie społeczne ma znaczenie drugorzędne. Wyróżnia się 3 klasy: wyższą, średnią, niższą.
• Struktura warstwowa- wyrazem różnic społecznych. Warstwa to zbiorowość ludzi, złączona wspólnym statusem społecznym. Wyznacznikiem może być majątek, poziom kultury, styl życia. i in.
• Struktura zawodowa- hierarchia społecznego uznania dla zawodów i ich przydatności.


Prawidłowości życia społecznego

Wartość społeczna- uzyskanie w miarę zbliżonej oceny tych samych rzeczy w danej zbiorowości

Normy społeczne- nakazy i zakazy dotyczące zachowania człowieka
• Normy prawne- zasady zachowania się oparte na przepisach
• Religijne- nadprzyrodzone pochodzenie norm
• Moralne- zasady zachowania się oparte na ocenach i wartościach moralnych
• Obyczajowe- nawyki, zachowania się, rytuały czy sposób umierania się uznane w danej zbiorowości