Analiza "Ofelii" J. E. Millais'a

John Everett Millais jest przedstawicielem Bractwa prerafaelitów, które działało w latach 1848-1853. Urodził się 8 czerwca 1829 roku w Southampton. Pochodził z zamożnej rodziny z Jersey, w wieku 11 lat zaczyna uczęszczać do Royal Academy w Londynie.W 1848 roku spotyka Hunta i Rossettiego, z którymi zakłada bractwo prerafaelitów. Styl ten na początku zostaje źle przyjęty, lecz później daje natychmiastowy sukces. W 1896 roku Millais zostaje dyrektorem Royal Academy. Umiera 13 sierpnia 1896 roku.

Prerafaelici, jak przystało na romantyków, są ludźmi młodymi i zbuntowanymi. Wyznają surowość form. Chcą pokazywać na swoich obrazach prawdę. Bardzo dbają o tło, scenerię, kolor, wrażenie ruchu, światło. Atakowali system akademicki, zarzucając mu m.in. Akceptowanie tylko jednej sztuki malarskiej, tej wywodzącej się od sztuki Rafaela, który wydawał im się sztuczny. ”Ofelia” Millais’a jest jednym z symboli tego bractwa.

Muszę tu powiedzieć, że ten obraz mnie zachwycił. Inspirowany jest VII sceną z IV aktu „Hamleta”, kiedy to królowa Gertruda opowiada o śmierci Ofelii. Leżąca samobójczyni, która wpadła w obłęd i skoczyła do wody jest tematem dzieła. Szekspir pisze” „Ówdzie nad potokiem stoi pochyła wierzba / której siwe liście w lustrze czystej przeglądają się wody / Tam ona wiła fantastyczne wieńce / Z pokrzyw, stokrotek, jaskrów i podłużnych karmazynowych...” (tłum. Józef Paszkowski, PIW, 1980). Ten fragment Millais idealnie zilustrował malarstwem rodzajowym. Artysta zaczyna malować to dzieło w 1851, a wystawione zostało w 1852 w Royal Academy.

Na pierwszym planie znajduje się martwa kobieta, Ofelia właśnie. Prawdopodobnie by wzmocnić uczucie smutku, autor umieścił ją w cudownej, leśnej scenerii, gdzie wcześniej nie stąpał żaden człowiek. Jest ona odwzorowana z wręcz fotograficzną dokładnością. Wystarczy spojrzeć na zarośla po drugiej stronie i kwiaty dryfujące przy ręce Ofelii. Tło jest typowe dla twórców romantycznych.

Do postaci samobójczyni pozowała Elizabeth Siddal, egeria Bractwa i przyszła żona Rossettiego. Żeby uzyskać doskonały efekt, John każe jej pozować ubranej w starą haftowaną suknię w wypełnionej po brzegi wannie. Dryfuje ona płytko pod powierzchnią wody. Leży na wznak, jej ręce są odwiedzione od tułowia, ułożone jakby w geście pojednania. W niesamowity sposób odczuwa się jakby jej dłonie z lekkością utrzymywały się na powierzchni wody i delikatnie przesuwały próbując oprzeć się subtelnemu prądowi strumienia.

Ofelia ma kompozycję centralną i statyczną. Jest ograniczona ciasno elementami przyrody, przestrzeń robi wrażenie klaustrofobicznej. W obrazie jest mnóstwo szczegółów - nie ma wolnej przestrzeni, tzw. horror vacui.

Dzieło emanuje linearnością i dokładnością, efekt ten zawdzięczamy studiom natury. Millais przez cztery miesiące obserwował i malował naturę w Surrey, na południe od Londynu - najpierw zostało namalowane tło, dopiero potem malarz „dołączył” Ofelię. Linia wyznacza kształty każdego elementu i perfekcyjnie oddaje detal.

Dzieło zachwyca efektami świetlnymi - światło jest naturalne i rozproszone, nie jesteśmy w stanie odnaleźć jego źródła. Im dalej w głąb szuwarów i coraz niżej powierzchni wody, tym mniej światła, ono zanika. Skala natężenia świateł jest kilkuwalorowa. Stopniowanie odbywa się w granicach całej kompozycji. Występują łagodne przejścia tonalne. Silną dominantą walorową jest tutaj twarz martwej dziewczyny. Jedynymi kontrastem są kolorowe kwiaty na tle ciemnej wody i skóra martwej Ofelii.
Delikatnie modeluje elementy roślinne dzieła jak również bardzo dekoracyjną suknię postaci. Świetlistość koloru osiągnięta jest przez kładzenie czystych barw na zagruntowane białą farbą płótno. Podkład ten został zrobiony na bazie bieli ołowianej i lakieru. Oprócz tego Millais stosuje tu jeszcze udoskonaloną wraz z Huntem technikę nakładania farby na wilgotne jeszcze podłoże. Uwypukla to konkretne szczegóły i świetliste odcienie. Technika ma ogromny wpływ na dzieło, faktura jest gładka. Żywa kolorystyka dzieła, przewaga barwy zielonej i brunatnej zmierza do efektu silnego odwzorowania natury. Obraz zadziwia czystością i intensywnością koloru.

Millais w opisywanym dziele odtworzył z niezwykłą drobiazgowością tragiczny finał dziejów Ofelii, doprowadzonej do obłędu i samobójstwa przez śmierć ojca, którego zasztyletował jej ukochany - Hamlet. Twarz postaci ujętej na obrazie wyraża spokój, na pół przymknięte powieki odsłaniają zapatrzone w dal oczy. Jej głowę otaczają włosy - miękko ułożone przypominają roślinność wodną. Całość, choć piękna, nie jest prawdziwa. Niemożliwe jest, by w takiej pozie znajdowała się istota popełniająca desperacki czyn. Ofelia tonie, a jednak jej przedstawienie jest zupełnie niespójne. Unoszące się na wodzie delikatne kwiaty mają nie tylko znaczenie dekoracyjne, ale również symboliczne. Maki oznaczają śmierć, róże - młodość, fiołki - wczesną śmierć oraz wierność, stokrotki - niewinność a bratki nieodwzajemnioną miłość.