Polskie siły zbrojne na zachodzie 1939-1945

Polskie Siły Zbrojne na zachodzie
1939-1945

Polskie Siły Zbrojne na zachodzie były częścią sił Rzeczpospolitej Polskiej, które organizowano od jesieni 1939 roku. W ich skład wchodziło lotnictwo, marynarka wojenna oraz wojska lądowe. Kontrolę nad tymi siłami miały władze polskie na uchodźctwie. Naczelnymi wodzami byli kolejno: gen. Władysław Sikorski, gen. Kazimierz Sosnkowski oraz gen. Tadeusz Bór-Komorowski, a podczas jego pobytu w niewoli jego obowiązki pełnił gen. Władysław Anders.
Po utworzeniu rządu polskiego we Francji z generałem Władysławem Sikorskim jako premierem, opracowano w połowie października program przewidujący utworzenie na terenie Francji dwóch polskich korpusów piechoty, dywizji pancernej i 15-20 eskadr lotniczych. Polskie siły morskie działać miały z baz w Wielkiej Brytanii, gdzie już pierwszego dnia wojny dotarł dywizjon polskich niszczycieli. 7 listopada 1939 premier Władysław Sikorski mianowany został Naczelnym Wodzem Wojska Polskiego.
Utworzenie silnej armii stało się priorytetowym zadaniem rządu. Wodzowi Naczelnemu podlegał Sztab Naczelnego Wodza, Ministerstwo Spraw Wojskowych (od 1942 Ministerstwo Obrony Narodowej), Kierownictwo Marynarki Wojennej i Inspektorat Polskich Sił Powietrznych. Odbudowę armii planowano oprzeć na ochotniczym zaciągu spośród polskiej emigracji zarobkowej i żołnierzach kampanii wrześniowej, którym udało się przedostać do Francji.
Formowanie oddziałów przeciągało się w czasie, głównie wskutek opóźnień w dostawach uzbrojenia i sprzętu przez stronę francuską. Nieprzerwany udział w walkach z Niemcami brała polska marynarka wojenna stacjonująca w Wielkiej Brytanii i piloci polscy walczący we Francji.
Przedstawicielami armii lądowej, którzy podjęli walkę z Niemcami po klęsce wrześniowej, byli żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich walczącej w bitwie o Narwik w dniach 28 maja - 4 czerwca 1940. W "bitwie o Francję" wzięła udział 1 dywizja grenadierów walcząca w Lotaryngii od 9 do 18 czerwca 1940. Została rozwiązana na rozkaz dowódcy 21 czerwca 1940, żołnierze w rozproszeniu przebijali się do południowej Francji.
2 dywizja strzelców pieszych, która walczyła w Alzacji, prowadząc szczególnie ciężkie boje w dniach 17-19 czerwca 1940 została pozbawiona możliwości kontynuowania walki, a okrążona przez Niemców, wycofała się na terytorium Szwajcarii, gdzie została internowana. 10 Brygada Pancerna walczyła w Szampanii i Burgundii.
Ewakuowana z Narwiku Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich zdążyła powrócić na ostatnie dni kampanii francuskiej. 136 polskich pilotów zestrzeliło 52 samoloty nieprzyjacielskie przy stratach własnych 26 pilotów. Bezpośredni udział w obronie Francji wzięło 55 tys. żołnierzy polskich. Po klęsce do Wielkiej Brytanii udało się ewakuować zaledwie 20,5 tys. żołnierzy.
W lipcu i sierpniu 1943 z Armii Polskiej na Wschodzie utworzono Drugi Korpus Polski, w skład którego weszła także 3 Dywizja Strzelców Karpackich. 50-tysięczny Korpus przerzucono na przełomie 1943 i 1944 do Włoch, gdzie w składzie 8 Armii brytyjskiej otrzymał zadanie natarcia w kierunku na Rzym. Odniósł zwycięstwo pod Monte Cassino, zdobył Ankonę, przełamał obronę na tzw. Linii Gotów i zdobył Bolonię.
Pochodzący z polskiej emigracji zarobkowej żołnierze powrócili do swych domów na terenie Francji, ponad 16 tys. trafiło do niewoli niemieckiej, 13 tys. internowano, pojedynczy żołnierze przedzierali się przez południową Francję, Hiszpanię i Portugalię do Wielkiej Brytanii. Jedynie formowana w Syrii Brygada Strzelców Karpackich po kapitulacji Francji przedostała się do brytyjskiej Palestyny.
Aktywne przez cały okres działań lotnictwo polskie na Zachodzie, liczące w 1944 czternaście dywizjonów, brało udział w nalotach na Niemcy i tereny okupowane, w obronie Anglii przed niemieckimi pociskami V-1, w zwalczaniu okrętów wojennych nieprzyjaciela.
Pod koniec wojny stan PSZ wynosił 194,5 tys. żołnierzy, doskonale uzbrojonych i wyposażonych. Po zakończeniu działań wojennych żołnierze pełnili służbę okupacyjną w Niemczech i we Włoszech, następnie przechodzili demobilizację, pozostając w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia (1949-1950).