Elementy majątku jednostek gospodarczych

Elementy majątku jednostek gospodarczych
Klasyfikacja składników majątkowych

W każdej jednostce gospodarującej występuje majątek będący jej własnością bądź też powierzony jej w zarząd i użytkowanie . Majątek ten stanowi zbiór różnorodnych elementów , tworzących materialną bazę funkcjonowania jednostki oraz dających możliwość wykonywania przez tą jednostkę gospodarczą zadań . Ze względu na różnorodność , związaną z wartością i trwałością czy przeznaczeniem środków gospodarczych jednostki , dokonujemy klasyfikacji określającej strukturę majątkową podmiotu gospodarczego . Taka klasyfikacja jest dokonywana w oparciu o kryteria ujednolicające zakres przedstawianej struktury poszczególnych grup majątku w dowolnym podmiocie gospodarczym . Ogól majątku w rachunkowości nazywa się aktywami ( art. 3 ust. l pkt. 13 /nowelizowanej ustawy )
MAJĄTEK - AKTYWA
( środki gospodarcze)
MAJĄTEK TRWAŁY MAJĄTEK OBROTOWY
Do majątku trwałego jednostki zaliczamy te składniki, które zużywają się stopniowo i są wykorzystywane przez dłuższy okres czasu .
Z punktu widzenia rachunkowości do środków trwałych zaliczamy taki środek gospodarczy , którego przewidywany okres użytkowania wynosi conajmniej l rok .
Z punktu widzenia funkcji jaką pełni majątek trwały w działalności gospodarczej dzielimy go na zróżnicowane podgrupy składników .
MAJĄTEK TRWAŁY
Rzeczowy majątek trwały Wartości niematerialne i prawne Finansowy majątek trwały
W skłuci rzeczowego majątku trwałego wchodzą :
-środki trwałe -budynki i budowle , nieruchomości, uzbrojenie terenów , melioracje , budowle wodne , grunty i inwestycje w obcych środkach trwałych , maszyny i urządzenia , środki transportu , kotły , linie energetyczne , stacje transformatorowe , a także książki , dzieła sztuki eksponaty muzealne , meble , dywany , środki dydaktyczne , rozbieralne zaplecza budów , rusztowania budowlane , sprzęt audiowizualny i inne ( od 01.01.2002 także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów będą zaliczane do środków trwałych a nie do wartości niematerialnych i prawnych jak było dotychczas ).
-inwestycje rozpoczęte -zalicza się do nich nakłady na budowę lub zakup i montaż nowych środków trwałych i inne koszty ponoszone w okresie gdy proces inwestycyjny nie został jeszcze zakończony oddaniem składnika majątkowego do użytkowania i eksploatacji (od 01.01.2002 zmieniona ustawa wprowadza pojęcie środki trwałe w budowie )
W skład wartości niematerialnych i prawnych wchodzą:
-koszty nabycia praw majątkowych i praw autorskich - a w szczególności projektów wynalazczych , patentów , licencji , znaków towarowych , wydatków poniesionych na zakup niematerialnych składników majątku trwałego z których wynikają prawa i przywileje dla danej jednostki, także prawo wieczystego użytkowania gruntów
-licencje na użytkowanie - np. wszelkie wydatki związane z zakupem i instalacją
oprogramowania podstawowego i użytkowego komputerów
-koszty organizacji i zgromadzenia kapitału zakładowego - wydatki związane z rejestracją i zgłoszeniami prawnymi oraz honorariami , jeśli przepisy szczegółowe zezwalają na pokrycie tych kosztów przez jednostkę (art.422 pkt 2 kodeksu Handlowego)
-wartość firmy -zgodnie z & 33 ust. 3 Kodeksu Handlowego jest to różnica pomiędzy ceną zakupu (zapłaconą sprzedawcy) za jednostkę lub zorganizowaną jej część a niższą od niej wartością jednostki lub zorganizowanej jej części , wynikającą z ksiąg rachunkowych sprzedającego na dzień dokonania sprzedaży
Wg zmienionej ustawy o rachunkowości ( od 01.01.2002 ) do wartości niematerialnych i prawnych kwalifikowane będą (zgodnie z art. 3 ust. l pkt 14 z zastrzeżeniem art. 3 ust. l pkt 17 ) nabyte przez jednostkę , zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania , o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok , przeznaczone do używania na potrzeby jednostki , a w szczególności :
- autorskie prawa majątkowe , prawa pokrewne , licencje , koncesje
- prawa do wynalazków , patentów , znaków towarowych , wzorów użytkowych oraz wzorów zdobniczych
- know-how ( w znaczeniu określonym przepisami podatkowymi - art. 16 b ust. l pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ) czyli wartość stanowiącą równowartość informacji , uzyskanych przez daną jednostkę , a związanych z wiedzą na temat dziedzin przemysłowych , handlowych , naukowych , lub organizacyjnych .
Do wartości niematerialnych i prawnych jednostki zaliczamy też wartości niematerialne i prawne oddane do używania na podstawie umowy najmu , dzierżaw 'y lub innej o podobnym charakterze ( zgodnie z warunkami podanymi w art. 3 ust. 4 ustawy ).
Do finansowych składników majątku trwałego zaliczamy :
-udziały w obcych jednostkach -część środków danej jednostki, która jest zaangażowana w działalność innych podmiotów gospodarczych
-akcje -nabyte w celu wywierania trwałego wpływu na działalność innych podmiotów
-długoterminowe papiery wartościowe -głownie obligacje , listy zastawne , bony skarbowe , jednostki funduszy powierniczych , skrypty dłużne . certyfikaty inwestycyjne które zostały uznane za lokaty pozostające w jednostce dłużej niż l rok
-udzielone pożyczki długoterminowe -pożyczone innym jednostkom składniki majątku , których termin zwrotu ustalono po l roku
-inne finansowe składniki majątku trwałego -inne długoterminowe lokaty środków pieniężnych z terminem płatności bądź wykupu dłuższym niż l rok
Wg zmienionej ustawy o rachunkowości ( od 01.01.2002 ) składniki finansowego majątku trwałego będą klasyfikowane jako inwestycje długoterminowe ( zaliczane do nich będą długoterminowe aktywa finansowe - udziały lub akcje , inne papiery wartościowe , udzielone pożyczki i inne długoterminowe aktywa finansowe , inne inwestycje długoterminowe ).
DO MAJĄTKU OBROTOWEGO zaliczamy te składniki majątkowe których postać rzeczowa ulega zmianie w ciągu krótszym niż l rok . Różnica pomiędzy majątkiem trwałym a obrotowym polega na wyodrębnieniu czasu zamiany jednego składnika majątku na inny . W majątku obrotowym mają miejsce ciągłe transformacje między poszczególnymi jego składnikami .
Pieniądze————>Materiały————>Produkty————>Pieniądze
______ MAJĄTEK OBROTOWY ___________
ZAPASY NALEŻNOŚĆ I ROSZCZENIA ŚRODKI PIENIĘŻNE KRÓTKOTERMINOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE ROZLICZENIA MIĘDZY OKRESOWE

W zakresie poszczególnych podgrup majątku obrotowego wyróżniamy :
-za pasy-
-materiały - surowce , paliwa , materiały podstawowe i pomocnicze , półfabrykaty obce , opakowania , części zamienne maszyn i urządzeń , odpadki użytkowe i inne
-produkcja nie zakończona - produkcja w toku procesów produkcyjnych , półfabrykaty własne wykonywane roboty i usługi przed ich zakończeniem
-produkty gotowe - wyroby własnej produkcji , wykonane usługi , prace naukowo-badawcze , projektowe , geodezyjno-kartograficzne , zakończone roboty , w tym również budowlano-montażowe
-towary - składniki nabywane w celu odsprzedaży , towary handlowe obcej produkcji ,
artykuły spożywcze przeznaczone do dalszej obróbki , a następnie do sprzedaży w stołówkach , bufetach i innych zakładach gastronomicznych
-należności i roszczenia-
-należności od odbiorców - z tytułu dostaw robót i usług , prawa do majątku innych jednostek wynikające ze stosunków gospodarczych ,
-należności od budżetów - z tytułu subwencji, nadpłat podatków , dotacji itp
-należności wewnątrzzakładowe -z tytułu rozliczeń pomiędzy jednostką a jej samodzielnymi zakładami
-pozostałe należności -pozostałe należności z tytułu składek i świadczeń ZUS , oraz od pracowników i innych osób fizycznych
-roszczenia sporne - należności dochodzono w drodze postępowania sądowego od osób krajowych i zagranicznych z różnych tytułów
-środki pieniężne-
-środki gotówkowe -znaki pieniężne ( bilon i banknoty) znajdujące się w kasie jednostki,
-środki bezgotówkowe -środki pieniężne zgromadzone w banku na rachunku bieżącym i
innych rachunkach bankowych (np. rachunek czeków potwierdzonych , rachunek akredytywy )
-inne środki pieniężne - czeki obce gotówkowe i rozrachunkowe oraz weksle obce
(w przypadku gdy ich płatności przypadają w terminie krótszym od 3 m-cy od daty wystawienia ) , oraz metale szlachetne -jeżeli wcześniej nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego (np. w zakładzie jubilerskim złoto jest materiałem do wytworzenia wyrobów)
-papiery wartościowe-
-papiery wartościowe - to przeznaczone do obrotu akcje i obligacje , także bony skarbowe zakupione celem ich odsprzedaży, a także czeki i weksle obce , płatne w okresie dłuższym niż 3 m-ce od daty ich wystawienia
-rozliczenia między okresowe kosztów
-nakłady przyszłych okresów - są to wydatki poniesione z góry , na poczet wykorzystania w przyszłości. Będą to najczęściej : prenumerata czasopism , czynsze za najem lub dzierżawę , opłaty ubezpieczeń majątkowych , opłaty za energię itp.

Schemat struktury ogólnej środków gospodarczych jednostki

Rzeczowy majątek trwały
Środki trwałe Inwestycje rozpoczęte -
( wg zmienionej ustawy środki trwale w budowie )


MAJĄTEK TRWAŁY
Inny niż rzeczowy majątek trwały
Finansowy majątek trwały
Wartości niematerialne i prawne
Udziały w innych jednostkach Długoterminowe papiery wartościowe Długoterminowe pożyczki

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Rzeczowy majątek obrotowy - zapasy
Materiały
Półprodukty i produkty w toku
Produkty gotowe
Towary handlowe

Środki pieniężne
Środki gotówkowe
Środki na rachunkach bankowych
Czeki i weksle ( obce - termin wykupu nie dłuższy niż 3 miesiące )
Inne środki pieniężne

MAJĄTEK OBROTOWY
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Posiadane akcje innych jednostek
Posiadane obligacje emitowane przez. inne jednostki
Inne papiery wartościowe do obrotu


Należności i roszczenia
Należności od odbiorców Należności budżetowe Należności od pracowników Roszczenia sporne Pozostałe formy należności
Rozliczenia między okresowe Czynne rozliczenia między okresowe -
zaktywizowane wydatki