Analiza - Fryderyk Chopin - Walc a-moll op. 34 nr 2

Walc, to taniec pochodzenia niemieckiego (wywodzi się z Deutcher Tanz) posiadający metrum trójdzielne. W XIX w. wykształciły się dwa jego typy:
walc wiedeński – z tempem umiarkowanym, posiadającym wstęp o parzystym metrum, codę oraz (poprzez szeregowanie) charakter suitowy, a także puls złożony z powtarzanych trzech ćwierćnut, z akcentem na pierwszą z nich;
walc paryski – o powolnym tempie, sentymentalnym charakterze i zróżnicowanym akompaniamencie.
Jest to klasyfikacja walców użytkowych.
Istnieje jeszcze drugi podział, do którego należą:
walc brillante – wirtuozowski, brawurowy, z szybkim tempem i trybem majorowym
walc triste – o powolnym tempie i w tonacji minorowej.
Te dwa typy walców stylizowanych wykształcił w swojej twórczości Fryderyk Chopin.
Przykładem walca triste jest właśnie Walc a-moll nr 2 z op. 34. Przemawia za tym fakt, że tonacja tego utworu jest molowa, a dodatkowo kompozytor sam wyznaczył powolne tempo – lento.
Cały walc można podzielić na pięć kontrastujące ze sobą części: A, B, A1, B, A2.
Taki układ nadaje mu charakter formy rondowej.

[wykres 1.]

Część A trwa do taktu 52. i dzieli się na trzy okresy.
Pierwszy – okres a – jest okresem wielkim odpowiadającym. Ma bardzo spokojny, kołyszący (przez to wznoszący, to opadający motyw w lewej ręce) charakter i utrzymany jest w dynamice piano. Pierwsze zdanie dąży do dominanty (E-dur), drugie kończy się na tonice (a-moll). Cały fragment budowany jest poprzez powtarzane szeregowanie motywów i ma on charakter wstępu.
Od 16 taktu rozpoczyna się okres b. Jest to okres asymetryczny odpowiadający (poprzednik do E-dur, następnik do a-moll), składa się on z 20 taktów, ponieważ w następniku zachodzi paranteza. W tym okresie kompozytor wprowadza charakterystyczny akompaniament składający się z trzech ćwierćnut, z akcentem na pierwszą. Rozszerza się ambitus, pojawiają ósemki, triole, septole w prawej ręce, co nadaje fragmentowi większej ekspresji. Następnik jest bardziej urozmaicony od poprzednika – wiele nut jest ozdobionych, a w dodatku Chopin pod koniec zdania wprowadza kolejny głos (powtarzane dźwięki jako najwyższy głos).
W takcie 37 rozpoczyna się symetryczny i odpowiadający okres wielki c. Jego charakter wydaje się być radośniejszy, ponieważ miejscami Fryderyk Chopin wchodzi z tonacją paralelną (C-dur), a także co dwa takty pierwsza miara w prawej ręce jest ozdobiona. Okres zbudowany jest z uszeregowanych dwutaktowych fraz, gdzie w pierwszym takcie częściowo zanika w lewej rytm walcowy, zastąpiony ósemkami na drugą i trzecią miarę, a w drugim takcie z powrotem wraca i dołącza się do niego prawa ręka. Pierwsze zdanie kończy się na subdominancie (d-moll), drugie zaś nie ma wyraźnego zakończenia (dąży do H-dur).

W tym miejscu, czyli w 53 takcie, rozpoczyna się nowa część. Część B składa się
z dwóch kontrastujących okresów d i d`. Jej ekspresja została określona przez kompozytora (sostenuto, czyli spowolnienie nastroju).
Pierwszy okres, wielki odpowiadający d, wyróżnia się dynamiką forte oraz zmianą trybu tonacji głównej (przechodzimy do A-dur). Melodię tworzą głównie długie wartości
(w następniku, pod koniec rozdrobnione na ósemki). Poprzednik kończy się w E-dur, natomiast następnik w A-dur.
Od taktu 69 do 84 mamy do czynienia z okresem d`. Jest to praktycznie dokładne powtórzenie okresu d. Te dwa okresy różnią się od siebie jedynie trybem (Chopin wrócił w tym miejscu do tonacji głównej) i dynamiką (wraca piano). Na swój sposób, odpowiadają one sobie. Można je więc uznać za OWR IIst. Tak więc, część B jest po prostu OWR IIst.

Wraz z taktem 85 pojawia się część A1. Jednak tym razem składa się ona jedynie
z okresów b i c.

Po niej, od taktu 121 wraca cała, niezmieniona część B.
Następnie, w 153 takcie, rozpoczynającym część A2, Chopin powtarza początkowy, spokojny okres a.
Później jednak, razem z taktem 169 rozpoczyna nowy okres – niesymetryczny, dwudziestotaktowy okres e. Zanika w nim zupełnie dotychczasowy walcowy akompaniament. Zmienia się on w ciągłe przebiegi ósemkowe. Mają one wpływ na napięcia, dlatego też pojawia się więcej drobnych zmian dynamicznych. Okres cechuje także zmiana tonacji, w jakiej porusza się kompozytor. Poprzednik dąży do H-dur. Następnik zaś, utrzymuje się, aż do jego końca, w tonacji E-dur (dominancie), a jego dominującą dynamiką jest piano pianissimo. Oba zdania są złożone z częściowo odmiennych materiałów i trochę ze sobą kontrastują, dlatego poprzednik określony jest jako zdanie e, a następnik (w którym dodatkowo zachodzi paranteza) jako zdanie f. W całym okresie można odnaleźć elementy cody.

Utwór kończy się tak, jak się zaczyna. To znaczy, Chopin znów powtarza w żaden sposób niezmieniony początkowy, symetryczny, odpowiadający okres a w taktach 189-204.


To oczywiście nie jest jedyny sposób na zanalizowanie walca a-moll op. 64 nr 2. Można również założyć, że jest to długa, nierepryzowana forma. Wtedy składał by się on z trzech części: A, B i A1, gdzie w skład A wchodzą okresy a, b i c, część B jest natomiast bardzo rozbudowana i należy do niej aż sześć okresów - d, d`, b, c, d i d`, a ostatnia część A1 składa się, tak jak w powyższej analizie z okresów a, e i a.

[wykres 2.]