Cały zbiór o Awangardzie Krakowskiej.

Grupa skupiona wokół Tadeusza Peipera i pisma "Zwrotnica"; należeli do niej Julian Przyboś, Jan Parandowski, Adam Ważyk;
Peiper był teoretykiem grupy - po powrocie z Hiszpanii, wydał programowe książki zatytułowane : "Nowe usta" i "Tędy". W skład Awangardy Krakowskiej wchodzili m. in.:

Program ugrupowania:

- zbudowanie nowej poezji, opartej na nowej estetyce cywilizacji
- fascynacja cywilizacją i jej wytworami (manifest Peipera "Miasto. Masa. Maszyna")
- krytyka metafizyki i sentymentalizmu - "Poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem, lecz poważnym rzemieślnikiem, pracującym w materiale słowa."
- propagowanie prostoty i ekonomizm środków wyrazu, czyli praca nad językiem poetyckim - "precz z watą słów - sens tkwi w skrócie i sile metafory, w kondensacji znaczeń słowa."
- przedstawianie dzieła literackiego jako logicznej konstrukcji
- adresatem poezji była masa ludzka (a nie jednostka)
- artysta miał być animatorem wyobraźni masowej.
-Przeciwstawiali się tradycjom romantycznym, zwłaszcza jej uczuciowości, opisywaniu stanu duszy; poezja ma za zadanie streszczać świat a nie pokazywać wnętrze poety; także odrzucali natchnienie,
-Proponowali nowy typ metafory, który nie miał ozdabiając oddawać rzeczywistość, tylko kreować rzeczywistość czysto poetycką;
-Rezygnacja z bliskich, regularnych rymów na rzecz bardziej oddalonych od siebie;

Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych XX w., Lecz nawiązywały do jej założeń inne grupy, zwłaszcza zaś awangarda lubelska. Najwybitniejszym poetą awangardy krakowskiej pozostał Julian Przyboś.

*Tadeusz Peiper - żył w latach 1891-1969, poeta eseista, teoretyk sztuki; twórca programu Awangardy Krakowskiej, redaktor "Zwrotnicy"; liryka ("A", "Żywe linie", "Raz"), utwory dramatyczne ("Skoro go nie ma"), powieści psychologiczne("Ma 22 lata"); dzienniki.

T: Postulat Peipera.

Peiper zwany papieżem awangardy.
Postulat Peipera wyłonił się z zachwytu nad cywilizacją, która odnosiła triumf.

„PUNKT WYJŚCIA”

- miasto staje się wyspą wzruszeń, a masa współpracownikiem piękna, przytakuje
nowoczesnym narzędziom życia. „Maszyna staje się poetyczną czarodziejką jego
rozpalonych snów.” Program 3xM
- literatura powinna służyć jednostce w odnalezieniu miejsca w nowym świecie miasta, masy,
maszyny.
- Miasto, masa, maszyna i ich pochodne, wynalazek, szybkość, nowość, to potęga człowieka i
epoki.
- zwrotem do teraźniejszości jest pismo „ZWROTNICA”- ma wszczepić człowiekowi nurt
nowoczesności, miłość do nowości, niechęć do martwych epok, które żyją w człowieku.
- rozwój cywilizacji miał nieść samo szczęście, sukcesy, twórczość.

MIASTO, MASA, MASZYNA

- miasto było obce człowiekowi, ponieważ był spór między nowością twórców, a starością
poglądów człowieka, mieszczanin niszczył miasto,
- teraz powinien się zmienić stosunek uczuciowy człowieka do miasta.
- sztuka powinna poddać się prawą ekonomicznym: masa i tłum swoją wartością
ekonomiczną mają wpłynąć na sztukę odnawiająco.
- przeciwstawienie się romantyczno- modernistycznym tradycjom twórczym
- odrzucenie natchnienia i intuicji
- najważniejsza była świadoma praca i wysiłek intelektualno- estetyczny
- wiersz to akt twórczy autora- rzemieślnika.
- proza ma być zwięzła estetycznie.
- wiersz powinien wykorzystać wielofunkcyjny i wieloznaczny wyraz metafory, która odsyła
odbiorcę do wielu znaczeń, pozwala zachować ekonomiczną zwięzłość dzieła.

METAFORA TERAŹNIEJSZOŚCI

+ metafora- ANTYREALIZM:
- ma być samowolnym spokrewnieniem pojęć, którym w rzeczywistości nie
odpowiada.
- Nie ma być środkiem realistycznego odtwarzania świata.
- Nie ma być opisem.
- przekształca rzeczywistość doznań i przetwarza ją na nową rzeczywistość poetycką.
- odgrywa w poezji rolę, która w malarstwie odgrywają formy abstrakcyjne: trójkąt, walec,
Kub, które są metaforami plastyki.
+ metafora- EKONOMIZM:
- jest sama przez się skrótem
- jest skróconym porównaniem poetyckim

- zaoszczędzeniem porównawczego „jak”
- odrzucenie „waty słownej”, która wypełnia resztę zdania by nadać mu rytmu.
- liczy się ekonomizm środków
- człowiek nie boi się już przyrody, ciągnie z niej zysk, cieszy się nią
- człowiek powinien być dumny z tego, co wytworzył „Człowiek dzisiejszy nie ma powodu
widzieć w słońcu nic więcej nad złotą cętkę, ma zaś prawo w guziku od spodni upatrywać
zwierciadło swojej własnej wielkości.”
- ma być zniesiona hierarchia, wszystko ma być tak samo pospolite, albo święte. „Niedziela
trwa siedem dni albo nie ma jej wcale.”
- koniec z naśladownictwem- mimetyzmem
- ekwiwalent uczuć
- dosłowne wyrażanie emocji prowadzi do przegadania i zniszczenia ekonomiczności utworu,
osłabia uczuciowość doznań..
- uczucia maja być przeobrażone w piękne słowa i zdania.
- odrzucenie tradycji literatury
- pojmowanie liryki, jako gry z możliwościami języka.

T: Poezja Juliana Przybosia.

Julian Przyboś
- najwybitniejszy poeta Awangardy Krakowskiej.
- pierwsze zbiory wierszy to: „Śruby”, „Oburącz”
- na jego twórczość mają wpływ teorie Peipera
- młodzieńcze wiersze Przybosia
+ fascynacja wysiłkiem twórczym: pracą, dzięki, której
opanowuje się nieuporządkowaną materię.
+ bohaterami poezji są robotnicy i rzemieślnicy nieludzkim wysiłkiem pokonujący opór
martwych przedmiotów, nadający im kształt i formę.
+ wiersze mówią o procesie twórczym, metaforyzują sytuację poety, który podobnie jak
rzemieślnicy, kształtuje słowo poetyckie.
+ fascynacja techniką, specyficznym językiem, słownictwem zaczerpniętym z dziedziny
geometrii i fizyki.
+ artysta jest rzemieślnikiem.
+ fascynacja rozwojem cywilizacji
+ miasto jest podziwiane, czasem nabiera cech ludzkich (antropomorfizacja)
- dojrzała poezja (lata 30-ste)
+ wydał 3 tomy wierszy: „Z ponad”, „W głąb las”, „Równanie serca”
+ tematyka się zmienia z miasta na pejzaże pełne refleksji.
+ realizuje założenia poezji awangardowej.
+ wiersze cechuje dyscyplina słowa i obrazu poetyckiego. Nie naśladują rzeczywistości, ale
kontrastują ją.
+ buduje wieloznaczne, metaforyczne wizje.
+ często używane metafory i kojarzenie.
+ składnia eliptyczna
+ wykorzystanie oksymoronów- wyrażenie złożone z dwóch przeciwstawnych znaczeniowo
składników, zwykle z rzeczownika i określającego go epitetu, a także rzeczownika lub
czasownika, czasownika i przysłówka - nie nazywają wprost uczuć, ale zaskakują strukturą
ich wypowiadania.
+ powracają motywy autobiograficzne związane z chłopskim dzieciństwem artysty.

Z TATR

„Pierwsze dwie strofy wiersza to spojrzenie poety na Tatry. U Przybosia krajobraz został zdynamizowany:

Słyszę:
Kamieniuje tę przestrzeń niewybuchły huk skał.

To – wrzask wody obdzieranej siklawą z łożyska
i
gromobicie ciszy.”

-Oksymorony niewybuchły huk czy gromobicie ciszy podkreślają niezwykłość sytuacji, ukrytą potęgę przyrody, którą człowiek zauważa dopiero, gdy staje na krawędzi życia i śmierci.
-Cisza jest grozą, zbieraniną rozpaczy i bezsilności, które nękają poetę.
-Wrzask wody obdzieranej siklawą z łożyska to uplastycznienie zjawiska, jakim jest górski wodospad. Woda została pozbawiona swojego koryta- łożyska, jej huk to wrzask, który przywodzi na myśl kogoś, kto cierpi, kto spada w przepaść, umiera.
-Metafory te ukazują natężenie uczuć podmiotu lirycznego, który tłumi w sobie ogrom emocji po utracie ukochanej osoby.

”To zgrzyt
czekana
okrzesany z echa,
to tylko cały twój świat
skurczony w mojej garści na obrywie głazu;
to – gwałtownym uderzeniem serca powalony szczyt.
Na rozpacz – jakże go mało!
A groza – wygórowana!”

-dramat alpinistki walczącej o swoje życie
-Taterniczka popełnia błąd. Za płytko wbija swój czekan, który wypada ze szczeliny i pozbawia ją nadziei. Wisi nad przepaścią, trzymając się skały. W jej garści znajduje się jej świat, życie.

„jak lekko
turnię zawisłą na rękach
utrzymać
wówczas nie paść,
gdy
w oczach przewraca się obnażona ziemia
do góry dnem krajobrazu
niebo strącając Wówczas przepaść!”

- Ma świadomość, że to czy przeżyje zależy od tego, jak długo się utrzyma.
- w oczach przewraca się obnażona ziemia.
-odnosimy wrażenie, jakby to nie kobieta a świat spadał w przepaść. (Spadająca dziewczyna jest dla podmiotu lirycznego wszystkim – całym sensem życia, miłością, nadzieją).

„Jak cicho
w zatrzaśniętej pięści pochować Zamarłą”

- po śmierci alpinistki panuje cisza

- jest wiele metafor, personifikacji (czytelnik zaczyna bardziej identyfikować się z cierpieniem podmiotu lirycznego) czy oksymoronów (poeta wyraża swoją bezsilność), a wszystko po to, by udramatyzować i skondensować utwór.
-wiersz jest nieregularny, przez co bardziej dynamiczny i wstrząsający.