Produkcja żywca wieprzowego jest ważną gałęzią działalności gospodarstw rolnych, gdyż stanowi około 26% towarowej produkcji rolniczej. Ceny jakie uzyska rolnik za dostarczany żywiec wieprzowy mają istotny wpływ na dochodowość nie tylko produkcji trzody chlewnej, ale i całych gospodarstw. Postępujący proces liberalizacji rynku rolnego powoduje zwiększenie konkurencji na rynku wewnętrznym poprzez zwiększenie ilości wysokomięsnej wieprzowiny z UE. W wyniku umowy w sprawie tzw. podwójnego zera, obowiązującej od 1 stycznia 2001 r., mięso i przetwory wieprzowe zostały zaliczone do listy II, w której uzgodnione zostały bezcłowe kontyngenty na eksport i import w wysokości 30 tys. ton mięsa wieprzowego i 16 tys. ton przetworów mięsnych z wieprzowiny. Kontyngenty te będą corocznie wrastały odpowiednio o 3 tys. ton i 1,6 tys. ton.
Celem każdego producenta trzody chlewnej jest hodowla zwierząt o odpowiednim zespole cech zarówno genetycznych jak i hodowlanych. Cechy te są podstawowym wyznacznikiem i stanowią główny warunek osiągnięcia szeroko pojętego sukcesu w produkcji świń. Gdyż patrząc pod względem jakości genetycznej, świnie muszą charakteryzować się nie tylko odpowiednia jakością mięsa ale spełniać muszą wysoko określone kryteria plenności, zapewnia dobry przyrost i możliwie wysokie wykorzystanie paszy.
Opracowując plan hodowli i prowadząc dobór zwierząt do hodowli przyjąć należy pewne dodatkowe ujemne zależności i podatności. Ważna jeżeli nie najważniejszą cechą jest odporność na choroby i nie uzależnianie od licznych odziedziczanych anomalii zdrowotnych takich jak np. nagłe padnięcia prosiąt, poronienia, trudne porody. Osobniki reprodukcyjne wykorzystywane w hodowli i rozrodzie powinny być identyfikowane licznymi pozytywnymi cechami.
Warunkiem osiągnięcia zadowalających wyników produkcyjnych jest dobór odpowiedniego systemu utrzymania. Podejmując decyzję o wdrożeniu określonych rozwiązań systemowych, na uwadze należy mieć nie tylko gwarantowane przez nie wyniki, ale także szereg innych aspektów. Są nimi:
• skala i koncentracja produkcji,
• nakłady inwestycyjne,
• wielkość i skład grup technologicznych,
• funkcjonalne ukształtowania przestrzeni kojców i budynków.
Skalę i koncentrację produkcji ekologicznej, teoretycznie limituje tylko wielkość posiadanego areału użytków rolnych i dostępność mechanizacji lub siły roboczej. W grę wchodzić może jeszcze specyfika położenia fermy w kontekście obszarów szczególnie chronionych, czy też gęstej zabudowy mieszkalnej.
W chowie świń są pewne podstawowe zasady, których przestrzeganie pozwoli osiągnąć oczekiwane wyniki produkcyjne. Autor zebrał te zasady w jednym, syntetycznym tekście.
W chowie świń wyodrębnia się cztery podstawowe grupy produkcyjne: prosięta, warchlaki, tuczniki i lochy. Dla każdej z nich można wskazać kilka podstawowych zasad chowu. Zasadą obowiązującą w chowie wszystkich grup jest zapewnienie właściwej temperatury i wilgotności w pomieszczeniach. Bardzo ważna jest również wentylacja. Jeżeli jest ona nieprawidłowa, wówczas nadmiar szkodliwych gazów może prowadzić do gryzienia się warchlaków, co bywa mylone ze źle zbilansowaną dawką pokarmową. Ale te dwa stany można rozróżnić. Jeżeli powodem wzajemnego gryzienia się warchlaków jest zła wentylacja, wówczas osobnik, który zwykle bywa gryziony, nie ucieka, gdyż jest oszołomiony szkodliwymi gazami, znajdującymi się w powietrzu. W wypadku źle zbilansowanej dawki pokarmowej gryzione świnie będą uciekały przed napastnikami.
Prosięta
Zaraz po porodzie prosiętom należy podać siarę, gdyż znajdują się tam przeciwciała chroniące je w pierwszych dniach życia przed infekcją.
Od 2–3 dnia podaje się prosiętom wodę. Gdyby jej zabrakło mogłyby napić się moczu, co prowadzi do biegunek. Każda biegunka powoduje, że u tucznika zwiększa się o 5 mm grubość tkanki tłuszczowej, co wpływa na obniżenie wydajności rzeźnej.
Około piątego dnia życia należy podawać preparaty żelazowe. Daje się je jednak tylko najlepszym prosiętom, gdyż te najsłabsze, cherlawe nie rosną, a więc nie zużywają także żelaza. Podanie im preparatu żelazowego, może spowodować nadmiar tego pierwiastka w organizmie, co wywoła biegunki, a więc skutek odwrotny od oczekiwanego. Takim prosiętom lepiej dać roztwór skrobi, który spowoduje ich wzmocnienie.
Od siódmego dnia życia można prosiętom podawać mieszanki pełnodawkowe – prestartery.
Zasady dobrostanu zwierząt zabraniają wyłamywania kiełków, lecz wyłącznie ich szlifowanie, a także obcinania ogonków, karbowania uszu, które można jedynie tatuować. Nie można także odłączać prosiąt od matek przed ukończeniem przez nie 28 dni życia.
Przestrzeganie tych zasad przynosi następujące korzyści:
• doskonałe pobranie paszy,
• przyspieszenie wzrostu kosmków jelitowych,
• znacznie zmniejszenie namnażania się w przewodzie pokarmowym bakterii chorobotwórczych, takich jak coli czy enterokoki,
• łagodne przechodzenie okresu przed i po odsadzeniu,
• wysoka opłacalność produkcji.
Warchlaki
Warchlaki nie powinny być łączone w grupy większe niż 40 zwierząt. W większych grupach nie wytwarza się naturalna hierarchia stada, co powoduje stałe walki między zwierzętami, niesprzyjające szybkiemu wzrostowi.
Nie należy wprowadzać nagłych zmian w żywieniu zwierząt. Trzeba o tym pamiętać dobierając mieszanki różnych firm paszowych.
Korzyści:
• doskonała zdrowotność, prawidłowy wzrost i rozwój zwierząt,
• szybkie przyrosty masy ciała, rzędu 450–500 g dziennie,
• niskie zużycie paszy, około 2 kg na kg przyrostu masy ciała,
• dobre przygotowanie do tuczu.
Tuczniki
Nie wolno doprowadzać do nagłych zmian żywienia, podobnie jak to było w wypadku warchlaków. Ponadto tuczniki powinny mieć stały dostęp do wody, co ma związek z termoregulacją organizmu świni, która poci się tylko w okolicach tarczki ryjowej i w pachwinach. Nie należy się zatem dziwić, że zwierzęta te tak lubią kłaść się w błocie lub gnojówce, bo to pomaga im ochłodzić organizm.
Po zakończonym tuczu i sprzedaży zwierząt pomieszczenia należy wyczyścić, zdezynfekować i dopiero potem wprowadzić kolejną partię warchlaków do tuczu. Jest to zasada „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”.
Tucz powinien być podzielony co najmniej na dwa okresy. W pierwszym – do uzyskania przez tuczniki masy ciała 60–70 kg, następuje bowiem przyrost odkładania mięsa w tuszy. W drugim po przekroczeniu tej granicy masy ciała zmniejsza się odkładanie mięsa, a nadal wzrasta odkładanie tłuszczu, przede wszystkim z nadwyżki białka w paszy, które nie jest już przerabiane na tkankę mięśniową tylko na tkankę tłuszczową.
Korzyści:
• doskonała zdrowotność i ograniczenie chorób płuc,
• stabilizacja flory bakteryjnej przewodu pokarmowego,
• wysokie przyrosty masy ciała, średnio 850 g dziennie,
• niskie zużycie paszy – 2,6 kg na kg masy ciała,
• krótki okres tuczu, średnio 150 dni,
• wysoka mięsność tuszy.
Lochy
Zasady dobrostanu zwierząt zakazują od 1 stycznia 2006 r. wiązania loch i loszek luźnych. Dotyczy to stad powyżej 10 loch. Lochy powinny być w grupach od czwartego dnia po pokryciu do pierwszego tygodnia przed wyprosieniem.
Lochy prośne powinny otrzymywać dietę o zwiększonej zawartości włókna. Na tydzień przed porodem maciorę przenosi się do kojca porodowego.
Należy zadbać o dobry kontakt między lochami i knurami, jeżeli te drugie są utrzymywane w gospodarstwie.
Lochy w okresie karmienia mają inne potrzeby pokarmowe niż lochy w okresie niskiej ciąży. Wiedza ta pozwala na ich utrzymywanie w odpowiedniej kondycji. Pasze dla loch powinny być doskonale zbilansowana pod względem energii i aminokwasów, witamin i związków mineralnych. Wysoki poziom magnezu i kwasu foliowego sprzyja regularnym rujom, przeżywalności zarodków i zapobiega resorpcji płodów. Optymalna zawartość witaminy A, E, biotyny i choliny zapewnia prawidłowy rozwój płodów oraz wyrównanie miotów.
Korzyści:
• wyraźna ruja, wysoka skuteczność zapłodnień i prawidłowy poród,
• liczne i wyrównane mioty,
• ochrona przed bezmlecznością,
• 2,2–2,5 miotów w ciągu roku od lochy, – 22-25 prosiąt odsadzonych od lochy w ciągu roku.
Temperatura i wilgotność w pomieszczeniach dla różnych grup wiekowych świń
Maciory zasuszone - temperatura przy utrzymaniu na ściółce: 14–17ºC, na rusztach: 18–20ºC, wilgotność względna: 60–70 proc.
Lochy karmiące, łącznie z 10 prosiętami - temperatura przy utrzymaniu na ściółce: 15–18ºC, na rusztach: 18–22ºC, wilgotność względna: 60–70 proc.
Warchlaki, o masie ciała 7–30 kg - temperatura przy utrzymaniu na ściółce: 16–24ºC, na rusztach: 22–30ºC, wilgotność względna – 50–60 proc.
Tuczniki, produkcja ciągła, masa ciała 65 kg - temperatura przy utrzymaniu na ściółce: 12–18ºC, na rusztach: 18–20ºC, wilgotność względna: 60–70 proc.
Tuczniki, całe pomieszczenie pełne, całe pomieszczenie puste, masa ciała od 30 do 100 kg - temperatura przy utrzymaniu na ściółce: 14–16ºC, na rusztach: 18–22ºC, wilgotność względna: 60–70 proc.