Klasycyzm (1760-1830) – styl w architekturze, muzyce, sztuce i literaturze. Nastąpił po baroku. Nawiązywał do wzorów antycznych, harmonii i doskonałych proporcji. Oznacza też zespół cech charakterystycznych dla sztuki antycznej Grecji i Rzymu. Głównym ośrodkiem kształtowania się stylu klasycznego była Francja.
Dzielimy go na cztery okresy
● styl Ludwika XVI (1774-1792) - odmiana klasycyzmu francuskiego w okresie panowania Ludwika XVI Do ukształtowania stylu Ludwika XVI przyczynił się inspiracja wykopaliskami w Pompei i Herkulanum, potrzeba antycznych motywów zdobniczych oraz dążenie do prostoty i klarowności form.
● styl akademicki (Akademizm) to kierunek w sztuce XIX w., przede wszystkim malarstwie i rzeźbie, powstały w kręgu oddziaływania akademii sztuk pięknych. Polegający na stosowaniu reguł estetyki antycznej i naśladowaniu dzieł uznanych za doskonałe.
● styl hellenistyczny – odmiana klasycyzmu; powrót do starożytności
● empire zwany cesarskim - odmiana klasycyzmu powstała we Francji w latach 1800 – 1815, rozszerzona podczas panowania Napoleona w Europie. Dominował w modzie, architekturze, malarstwie i sztuce użytkowej. Wzorowano się na sztuce starożytnej Grecji, Rzymu i Egiptu.
Cechy klasycyzmu
● wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu
● spokój szlachetniejszy niż ruch
● kształt ważniejszy niż barwa
● używanie silnego strumienia, "snopu" światła
● rozum ważniejszy niż uczucie
● mało malarstwa
● popularna biała barwa
● płaskie sufity
● ściany zdobiono freskami i stiukami
● symetria, harmonia, rytm, porządek
● budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
● stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków (budynek na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierały dach zamknięty z jednej strony ścianą)
● w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów
● pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
● kościoły – często na planie koła, przekryte kopułą
Architektura klasycyzmu
a) w Polsce:
» Dzielimy go na trzy okresy:
● styl stanisławowski – samodzielna, polska odmiana sztuki wczesnego klasycyzmu, związana z mecenatem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Styl obecny w architekturze, dekoracji wnętrz, malarstwie, rzeźbie i sztuce zdobniczej, najpełniej wyraził się we wnętrzach Zamku Królewskiego w Warszawie i w Łazienkach.
● czasy Księstwa Warszawskiego
● okres Królestwa Polskiego
» Przedstawiciele:
● Jakub Kubicki (1758-1833) - polski architekt okresu klasycyzmu.
● Stanisław Zawadzki (1743-1806) - polski architekt doby klasycyzmu.
● Jan Chrystian Kamsetzer (1753-1795), polski architekt i dekorator wnętrz, czołowy przedstawiciel klasycyzmu w Polsce, wraz z Domenico Merlini (1730-1797), włoskim architektem działającym w Polsce, pracował przy budowie Pałacu w Łazienkach. Był twórcą Pałacu Tyszkiewiczów w Warszawie.
● Szymon Bogumił Zug (1733-1807) – polski architekt i projektant ogrodów saskiego pochodzenia, reprezentant klasycyzmu.
● Wawrzyniec Gucewicz (1753-1798) - polski architekt, reprezentant klasycyzmu, działał głównie na Litwie.
● Chrystian Piotr Aigner (1756-1841) – polski architekt i teoretyk architektury.
● Antonio Corazzi (1792-1877) – włoski architekt, przedstawiciel klasycyzmu.
● Efraim Szreger (1727-1783) – polski architekt niemieckiego pochodzenia, przedstawiciel wczesnego klasycyzmu, reprezentował jego awangardową odmianę inspirowaną architekturą francuską.
b) w Europie:
● Gabriel Jacques Ange (1698-1782) - francuski architekt, przedstawiciel klasycyzmu francuskiego w XVIII wieku. Architekt pałacyku Petit Trianon w parku wersalskim, który był zwiastunem klasycyzmu.
● Jacques Germain Soufflot (1713-1780) - francuski architekt klasycystyczny.
● Jean François-Thérèse Chalgrin (1739-1811) - francuski architekt. Jego znany projekt to Łuk Triumfalny w Paryżu.
● Vignon Pierre Alexandre (1763-1828) - francuski architekt. Tworzył w stylu empire.
● Pierre François Louis Fontaine (1762 -1853) współpracował z Charles Percier (1764-1838) - architekci francuscy.
● Carl Gotthard Langhans (1732-1808) – niemiecki architekt i budowniczy, jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnego klasycyzmu w architekturze Prus. Zaprojektował Bramę Brandenburską.
● Franz Karl Leopold von Klenze (1784-1864) - niemiecki architekt. W większości realizacji reprezentował nawrót do klasycznego stylu greckiego, np. Nowy Ermitaż w Petersburgu
● Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff (1699-1753) - architekt i malarz niemiecki.
● Karl Friedrich Schinkel (1781-1841) – niemiecki architekt i malarz, jeden z wybitniejszych twórców okresu klasycyzmu w Prusach.
● Styl Adamów – odmiana klasycyzmu wprowadzona w Anglii w drugiej połowie XVIII wieku przez pracujących wspólnie braci: Robert Adam (1728-1792), James Adam (1732-1794), John Adam (1721-1792). Cechą charakterystyczną stylu Adamów była lekkość i elegancja osiągana przez jasną kolorystykę, zastosowanie stiuków, malowideł ściennych wzorowanych na malarstwie pompejańskim, pilastrów oraz medalionów zdobionych figuralnie, ornamentów roślinnych i palmet a także wysoko umieszczonych luster. Bracia zajmowali się projektowaniem budowli wraz z całym wystrojem i wyposażeniem wnętrz. Zatem zmiany stylistyczne dotyczyły meblarstwa, wyglądu kominków, dywanów, żyrandoli i innych elementów wyposażenia. Ich dziełem są miejskie i wiejskie rezydencje arystokracji londyńskiej, budynki publiczne. Styl Adamów został rozpowszechniony w Stanach Zjednoczonych oraz w Europie.
Rzeźba klasycyzmu
● Antonio Canova (1757-1822) - rzeźbiarz, malarz i architekt włoski, jeden z czołowych przedstawicieli klasycyzmu w rzeźbie.
● Bertel Thorvaldsen (1770-1844) - duński rzeźbiarz islandzkiego pochodzenia, jeden z czołowych przedstawicieli klasycyzmu, twórca m.in.: Grobowieca Piusa VII
● Jean-Antoine Houdon (1741 - 1828) – francuski rzeźbiarz neoklasyczny. W jego twórczości możemy odnaleźć rzeźby takich osób jak Benjamin Franklin, Ludwik XVI oraz Napoléon Bonaparte
● Andrzej Le Brun (1737-1811) - francuski rzeźbiarz, pracujący w Polsce. W Polsce istnieje szereg dzieł Le Bruna, m.in. rzeźby w pałacu i w Parku Łazienkowskim, rzeźby w Zamku Królewskim w Warszawie, biusty portretowe członków rodziny Poniatowskich i Czartoryskich
● Jakub Tatarkiewicz (1798-1854) - polski rzeźbiarz, przedstawiciel klasycyzmu. Twórca m.in.: popiersia Staniasława Koski Potockiego
Malarstwo klasycyzmu
● Jacques-Louis David (1748-1825) - francuski malarz, główny reprezentant klasycyzmu. Twórca takich obrazów jak: „Papież Pius VII”, „Przysięga Horacjuszy”, „Śmierć Marata”
● Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867) - francuski malarz historyczny, portrecista.
● Marcello Bacciarelli (1731-1818) - włoski malarz, reprezentant baroku i klasycyzmu, nadworny malarz Stanisława Augusta Poniatowskiego. Twórca takich dzieł jak:, „Autoportret we fraku”, „Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego”
● Bernardo Bellotto (Canalleto) (1721-1780) – włoski malarz, przedstawiciel weneckiego malarstwa wedutowego. Twórca
● Jan Chrzciciel Lampi (1751-1830) - malarz włoski pracujący w Austrii, portrecista, wybitny malarz okresu klasycyzmu.
● Jan Piotr Norblin (1745-1830) - z pochodzenia Francuz, malarz, rysownik i grafik. Jeden z najważniejszych malarzy okresu stanisławowskiego, uważany za ojca polskiego malarstwa rodzajowego.
● Antoni Brodowski (1784-1832) – malarz polski, główny przedstawiciel klasycyzmu w malarstwie polskim. Uzyskał stanowisko profesora rysunków i malrstwa na wydziale Sztuk Pięknych UW.
