Dyplomatyczne, polityczne, militarne i moralne aspekty powstania warszawskiego

Sytuacja Polski podczas II wojny światowej była bardzo niekorzystna, chociażby ze względu na jej położenie pomiędzy walczącymi po przeciwnych stronach frontu armiami Niemiec i ZSRR. Na konferencje w Teheranie, na której ustalano powojenne granice RP nie została zaproszona delegacja rządu polskiego. Granice wschodnie kraju zostały ograniczone na korzyść sowietów. Na obszarach wyzwolonych spod okupacji niemieckiej ZSRR usuwał wszelką działalność Polaków zmierzającą do przejęcia władzy. Armia Krajowa podjęła decyzję o zorganizowaniu akcji wojskowej o kryptonimie „Burza” skierowanej przeciwko wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, ale przed wkroczeniem Armii Czerwonej na tereny polskie. Największą operacją militarną w ramach tej akcji było powstanie warszawskie, które trwało aż 63 dni.
Powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku pod przywództwem Armii Krajowej w Warszawie, a zostało stłumione po 63 dniach 2 października. Na początku walk wzięło w nich udział ok. 23 tysięcy żołnierzy, z czego zaledwie 10% było uzbrojonych. Do tej grupy dołączyły jeszcze niewielkie jednostki Narodowych Sił Zbrojnych oraz Armii Ludowej. Nie należy również zapominać o ludności cywilnej stolicy, która również wzięła czynny udział w powstaniu. W tłumieniu powstania wzięło udział ok. 50 tysięcy żołnierzy niemieckich. Polacy przejęli do 3 sierpnia większą część Śródmieścia z Powiślem, Stare Miasto, Żoliborz, Mokotów i trzy enklawy a Ochocie, nie zdołali jedynie opanować Cytadeli, Dworca Gdańskiego i lotniska na Okęciu. Do trzeciego dnia walk Polacy odnosili duże sukcesy. Za szybko opanowali jednak zbyt rozległe tereny, co doprowadziło do przejęcia inicjatywy przez wojska niemieckie już 5 sierpnia. Niemcy na kontrolowanych przez siebie terytoriach stosowali zgodnie z rozkazam A. Hitlera terror. Walki odbywały się również min. na Pradze, Woli, jak również na Starym Mieście. Z czasem siła polskiej armii malała i powstańcy byli zmuszani do wycofywania się ze strategicznych punktów. Co skłoniło Komendę Główną AK do podjęcia rozmów z Niemcami w sprawie kapitulacji 9-10 września. Przerwano je jednak, gdyż Stalin po długich namowach obiecał wesprzeć armię polską.
Pomocy warszawiakom nie udzieliła jednak Armia Czerwona, która wprawdzie 10 września ruszyła z ofensywą w kierunku Warszawy, ale zatrzymała się przed stolicą w oczekiwaniu na upadek zbrojnego wystąpienia Polaków. Kraje Europy zachodniej również nie były skore do udzielenia wsparci powstańcom. Organizowały jednak, co jakiś czas zrzuty broni i żywności, co było jedyną pomocą z ich strony. Dalsze walki, desant żołnierzy drugiej i trzeciej dywizji piechoty Pierwszej Armii Wojska Polskiego w rejonie Czerniakowi, oraz utworzenie tam przyczółków nie przyniosły już większych sukcesów. Gdyż znacznie osłabiona armia powstańcza nie była w stanie tych przyczółków obronić. Zła sytuacja i brak jakiegokolwiek zagranicznego wsparcia doprowadziła w konsekwencji do tego, że 2 października powstanie zostało stłumione, a w dniach 3-5 października powstańcy złożyli broń i poddali się Niemcom.
W powstaniu warszawskim zginęło ok. 15-17 tys. powstańców, straty wśród ludności cywilnej wyniosły natomiast ok. 150 tys. osób. Niemcy stracili ok. 20 tys. żołnierzy, oraz ponad 200 czołgów i samochodów pancernych. Rozkaz Hitlera mówiący o całkowitym zrównaniu Warszawy z ziemią powiększył znacznie straty spowodowane w czasie walk. Zniszczeniu uległa duża część budynków lewobrzeżnej Warszawy, jak również Stare Miasto, oraz wiele bezcennych zbiorów muzealnych. Powstanie wywarło spory wpływ na sytuacje frontu wschodniego, gdyż Niemcy, aby je stłumić musieli przenieść znaczne siły na tereny Warszawy osłabiając tym swoja pozycję na froncie.
Sytuacja polityczna Polski po powstaniu warszawskim nie okazała się korzystna. Gdy wojska niemieckie opuściły tereny RP, na ich miejsce wkroczyli Rosjanie. Polska znalazła się w radzieckiej strefie wpływów. Polscy komuniści z PKWN starali się umniejszać zasługi powstańców, aby Delegatura Rządu na Kraj nie mogła stanowić przeciwwagi dla proradzieckiego rządu komunistycznego. Po wojnie przez wiele lat prawda o powstaniu i o jego ogromnym znaczeniu była ukrywana, gdyż nie była ona wygodna dla władz państwa znajdującego się pod radzieckimi wpływami.
Bardzo ważnym aspektem moralnym jest fakt, iż powstanie warszawskie przeszło do historii jako przykład walki patriotycznego polskiego społeczeństwa. Powstańcy w stali się przykładem ofiarności i poświęcenia dla dobra ojczyzny, jak również niezłomnej wiary w odzyskanie niepodległości Polski, pomimo znacznej przewagi wroga. W czasie powstania większość organizacji konspiracyjnych, które nie potrafiły wcześniej się porozumieć współdziałało razem. Powstanie wniosło szereg wartości moralnych, ale niestety nie odniosło sukcesu w najważniejszym, aspekcie militarnym.
Na podstawie przedstawionym przeze mnie argumentów można powiedzieć, że powstanie warszawskie da się rozpatrywać pod wieloma aspektami, zarówno dyplomatycznym, politycznym, jak i militarnym. Nie należy umniejszać jego znaczenia w historii Polski, ponieważ jest ono doskonałym przykładem patriotyzmu i walki pomimo ogromnej przewagi wroga.

Bibliografia:
- Internetowa encyklopedia WIEM
- „Historia polski w pigułce” – Piotr Pleśniarczyk
- Podręcznik „Historia dla każdego” – tom2