Dzieciństwo
Kobieta dziecko
– Hej, Danusia! Danusia! wyleź no na ławkę i uwesel nam serce tą samą pieśnią, którą w Zatorze śpiewałaś. Usłyszawszy to, dworzanie prędko postawili na środku izby ławkę. Rybałci siedli po jej brzegach, między nimi zaś stanęła owa młódka, która niosła za księżną nabijaną miedzianymi ćwieczkami lutnię. Na głowie miała wianeczek, włosy puszczone po ramionach, suknię niebieską i czerwone trzewiczki z długimi końcami. Stojąc na ławce, wydawała się małym dzieckiem, ale zarazem przecudnym jakby...
Tołstoj Lew
Wybitny pisarz rosyjski. Przedstawiciel realizmu w literaturze XIX w. Pochodził z arystokratycznej rodziny, został wcześnie osierocony. Kształcił się na Uniwersytecie Kazańskim. Studiował orientalistykę i prawo. Brał udział w wojnie krymskiej, potem w obronie Sewastopola. Dużo podróżował – odwiedził Francję, Niemcy, Włochy, Szwajcarię. Debiutował trylogią: najpierw ukazało się Dzieciństwo (1852), później Lata chłopięce (1854) oraz Młodość (1857). Uznanie przyniosły mu wojenne...
Dziecko o niezwykłych zdolnościach
Do przedwczesnej dojrzałości może przyczyniać się też talent dziecka. Wielu pisarzy pokazuje dzieciństwo jako krainę wielkich możliwości, krainę wyobraźni, czarów i magii. W takim świecie żyje bohater Sklepów cynamonowych Brunona Schulza, na znajomych ulicach czy w znajomym domu dostrzegający labirynt, a w zwyczajnym sklepie odczuwający zapach egzotycznych krajów. Wyobraźnia dziecka przetwarza rzeczy i sprawy zwyczajne w niezwykłe i wiąże je magiczną nicią (co łączy ojca i kondora?!)....
Szalona inna
Za niezbyt rozgarniętą uchodzi córka Jurewiczów, Marianna, bohaterka Bożej podszewki Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz. Fakt, iż urodziła się przedwcześnie, skłania rodzinę do obaw o to, czy dziewczyna jest normalna. Niestety, te obawy przekształcają się w dyskryminację Marianny w rodzinie: słabsza od innych dzieci i mająca opinię dziwnej wciąż czuje się pokrzywdzona i niekochana przez rodziców. Rodzeństwo również nie traktuje jej dobrze. Jeden z braci powoduje wypadek, którego dziewczyna omal...
Dziecko żołnierz
Nie tylko skrajne ubóstwo, sytuacja rodzinna czy warunki społeczne każą dzieciom wyrastać z dzieciństwa. Również warunki historyczne, np. wojna, podczas której walczą z bronią w ręku mali chłopcy... W części III Dziadów czytamy o chłopcach sprzeciwiających się carskiemu terrorowi i więzionych, skazywanych na katorgę. Podobne obrazy spotkamy w wierszu Adama Mickiewicza Do Matki Polki , w którym poeta mówi z ironią (ale czy to tylko ironia?) o „okrutnym treningu”, jaki matka powinna...
Mała ojczyzna
W literaturze współczesnej karierę robi pojęcie małej ojczyzny. Kraina dzieciństwa,najbliższe otoczenie, które kształtuje człowieka na przyszłość, koloryt lokalny Gdańska, Beskidów, Warszawy czy zwłaszcza magicznych dla literatury polskiej Kresów pojawia się często jako tzw. motyw centralny w autobiograficznej przeważnie prozie. Przestrzenie Kresów, ziem utraconych, magicznych i często idealizowanych (jeszcze w Panu Tadeuszu !) penetrują: Czesław Miłosz (zwłaszcza w quasi-autobiograficznej...
Wieś – korzenie
W takich powieściach jak Widnokrąg Wiesława Myśliwskiego następuje powrót do korzeni. Tkwią one na prowincji, na wsi, w naszym dzieciństwie – zdaje się mówić pisarz, opisujący dzieciństwo bohatera-narratora na przedmieściach Sandomierza oraz na wsi... (zwracają uwagę wątki autobiograficzne). O zapomnianych korzeniach łemkowskich mówi poezja Jerzego Harasymowicza czy Adama Ziemianina. Motyw wsi beskidzkiej występuje też w popularnej ostatnio prozie Andrzeja Stasiuka, który osiadł na...
Dziecko a dorosły
Osobny temat stanowią relacje dorosłych dzieci z rodzicami, które omawiamy pod hasłami: matka, macierzyństwo; ojciec; syn. Ważnym zagadnieniem jest też powrót do epoki dzieciństwa, traktowanego jako idylliczna kraina młodości, kraina korzeni – w takim sensie należy postrzegać Dolinę Issy Miłosza, traktowaną przez autora jako swoistą terapię poety emigranta. Warto też wspomnieć o motywie przyjaźni pomiędzy dzieckiem a dorosłym, ukazanym m.in. w filmie Jana Svěráka Kola.
Dziecko przedwcześnie dojrzałe w rodzinie
Jako dziecko wiedzące więcej przedstawiany jest też w ewangeliach sam mały Jezus. O dzieciństwie Chrystusa wiemy niewiele, głównie z apokryfów, zapada jednak w pamięć ewangeliczna historia o tym, jak jako mały chłopiec zgubił się (jak się potem okazało, dłużej pozostał w świątyni). Rozmawiał wówczas z uczonymi w Piśmie, zadawał pytania i mądrze im odpowiadał. Odnaleziony przez opiekunów, wypowiedział dojrzale brzmiące i niezrozumiałe dla nich słowa: „Czemuście Mnie szukali? Czy nie...
Zemsta na obcych – krzywda Niemców
Więźniowie obozów koncentracyjnych mszczą się na Niemcach – w serialu Dom mowa o zabiciu byłego kata przez byłego więźnia. W tym samym serialu mowa także o dyskryminacji Polki, zgwałconej przez Niemca. Dziewczynę, cudem ocalałą po gwałcie od śmierci, obmawia cała kamienica, sąsiedzi wytykają ją palcami albo wręcz wygrażają ciężarnej i jej przyszłemu dziecku. Nawet dziadek nie może zaakceptować takiego wnuka. Gwałcicielowi córki życzy straszliwego cierpienia: życia „bez rąk, bez nóg”. O...