Rzeczowniki złożone:
• tworzymy przynajmniej z dwóch wyrazów
• ostatni wyraz jest zawsze rzeczownikiem (wyraz podstawowy), który określa rodzaj i liczbę złożenia
• pierwsza część złożenia jest akcentowana i jest wyrazem określającym
Rzeczowniki złożone
• rzeczownik + rzeczownik
die Gäste + das Zimmer = das Gästezimmer
(goście) (pokój) (pokój gościnny)
• przymiotnik + rzeczownik
groß + die Stadt = die Großstadt (duże miasto)
alt + der Bau = der Altbau (stara budowla)
• czasownik (temat czasownika) + rzeczownik
essen + das Zimmer = das Esszimmer (jadalnia)
• przyimek + rzeczownik
neben + die Sache = die Nebensache (sprawa drugorzędna)
vor + die Fahrt = die Vorfahrt (pierwszeństwo przejazdu)
Niektóre złożenia mają w środku dodatkowo spójkę łączącą wyrazy.
Najczęściej występuje spójka -s-:
der Gesundheitszustand (stan zdrowia)
die Wirtschaftslage (sytuacja gospodarcza)
der Hoffnungsschimmer (iskra nadziei)
• po rzeczownikach rodzaju żeńskiego zakończonych na -heit, -keit, -ion, -schaft, -ung, -tät
• po rzeczowniku odczasownikowym zakończonym na -t
der Arbeitsmarkt (rynek pracy)
ale: der Arbeitgeber der Arbeitnehmer
• po rzeczownikach utworzonych od bezokolicznika
die Verhaltensweise (sposób zachowania)
Natomiast spójki -n, -er nawiązują do liczby mnogiej niektórych rzeczowników:
die Woche(n) -> die Wochentage
das Buch(<przeglos>er) -> das Bücherregal
Rzeczowniki tworzone od czasowników
• das + bezokolicznik zapisany dużą literą
essen -> das Essen (jedzenie)
schreiben -> das Schreiben (pismo)
• rodzajnik + temat czasownika / wymiana samogłoski
planen -> der Plan (plan)
springen -> der Sprung (skok)
Rzeczowniki zdrobniałe -chen, -lein
• są rodzaju nijakiego
das Kind (dziecko) -> das Kindchen (dzieciątko)
• rzeczowniki z samogłoską tematyczną a, o lub u otrzymują przegłos.
das Haus (dom) -> das Häuschen (domek)
die Blume (kwiat) -> das Blümchen (kwiatuszek)
Rzeczowniki określające zawód i wykonywaną czynność
• rodzaj męski:
temat czasownika / rzeczownik + -er (w l.mn. brak końcówki)
malen -> der Maler(–) -> die Malerin(nen)
(malować) (malarz) (malarka)
die Musik -> der Musiker -> die Musikerin
(muzyka) (muzyk) (muzyk)
lesen -> der Leser -> die Leserin
(czytać) (czytelnik) (czytelniczka)
rzeczownik + -ler (w l.mn. brak końcówki)
der Sport -> der Sportler -> Sportlerin
(sport) (sportowiec) (sportsmenka)
• rodzaj żeński:
rzeczownik rodzaju męskiego + -in (w l.mn. końcówka -nen)
der Politiker -> die Politikerin der Kommissar -> Kommissarin
Rzeczowniki z przedrostkiem Ge-, Miss-, Un-
• przedrostek Ge- + temat czasownika
fühlen -> das Gefühl (uczucie)
schreien -> das Geschrei (krzyki, wrzaski)
rauschen -> das Geräusch (szum, szelest)
• przedrostek Miss- + rzeczownik, stosujemy, gdy chcemy wyrazić przeciwieństwo do tego, co oznacza dany rzeczownik lub jeżeli chcemy wskazać nieprawidłowość
der Erfolg -> der Misserfolg (niepowodzenie)
die Achtung -> die Missachtung (lekceważenie)
die Ernte -> die Missernte (nieurodzaj)
die Wirtschaft -> die Misswirtschaft (zła gospodarka, zaniedbanie)
• przedrostek Un- + rzeczownik, może mieć znaczenie negujące, negatywne lub wzmacniające
das Glück -> das Unglück (nieszczęście)
die Schuld -> die Unschuld (niewinność)
der Mensch -> der Unmensch (okrutnik, bestia)
Rzeczowniki z przyrostkami
• rodzaj żeński:
-e (temat czasownika + -e / wymiana samogłoski)
lieben -> die Liebe (miłość)
sprechen -> die Sprache (język)
-ei (rzeczownik + -ei)
die Bücher -> die Bücherei (wypożyczalnia)
der Konditor -> die Konditorei (cukiernia)
-heit (przymiotnik + -heit)
gesund -> die Gesundheit (zdrowie)
dunkel -> die Dunkelheit (ciemność)
-in (rzeczownik + -in)
der Spanier -> die Spanierin (Hiszpanka)
-keit (przymiotnik + -keit)
ähnlich -> die Ähnlichkeit (podobieństwo)
ehrlich -> die Ehrlichkeit (uczciwość)
-schaft (rzeczownik + -schaft)
der Partner -> die Partnerschaft (partnerstwo)
das Land -> die Landschaft (krajobraz)
-t (temat czasownika + -t)
fahren -> die Fahrt (jazda, podróż)
machen -> die Macht (władza)
-ung (temat czasownika + -ung)
prüfen -> die Prüfung (egzamin)
forschen -> die Forschung (badanie naukowe)
Rzeczowniki tworzone od nazw miejscowości, krajów i kontynentów
Ich bin Polin und mein Mann ist Pole.
Wir sind Polen und wohnen in Polen.
Rzeczowniki tworzone od przymiotników, imiesłowów
Der Schäferhund hilft dem Blinden beim Überqueren der Straße.
Die Verletzte wurde schnell ins Krankenhaus gebracht.
Rzeczowniki tworzone od liczebników
• Liczebniki w funkcji rzeczownika piszemy z dużej litery
Chris war der Erste am Ziel. (Chris był pierwszy na mecie.)
Das Buch ist aus den Fünfzigern /aus den 50er Jahren. (Książka ta jest z lat pięćdziesiątych)
• eine + liczebnik główny
Sie hat heute eine Eins in Deutsch und eine Zwei in Mathe bekommen. (Dostała szóstkę z niemieckiego i piątkę z matematyki.)
Er hat eine Drei gewürfelt. (Wyrzucił trójkę)