Nos

coś idzie jak krew z nosa

mieć mleko pod nosem

zamykać/zamknąć/zatrzasnąć komuś drzwi przed nosem

czuć/poczuć pismo nosem

‘przewidywać sytuację, domyślić się, o co chodzi, na co się zanosi’; zwrot; Po co kierować się rozumem,/Kiedy się nosem czuje pismo. – A. Marianowicz; Kiedy spojrzałem na naszą polonistkę, poczułem pismo nosem.

dać komuś fangę w nos

‘zbić kogoś, uderzyć’; zwrot; fanga ‘cios, uderzenie’; Euzebiusz, jeden kolega, który jest bardzo silny, chciał dać Ananiaszowi fangę w nos, ale Ananiasz nosi okulary i nie zawsze można go bić . – Sempé i Gościnny.

dać komuś pięścią w nos

‘zbić kogoś, uderzyć’; zwrot, sport.; Zrobił się mały rozgardiasz, zwłaszcza wtedy kiedy Euzebiusz, przechodząc koło Alcesta, dał mu pięścią w nos. – Sempé i Gościnny.

dać komuś prztyczka w nos

‘dać komuś nauczkę, okazać komuś lekceważenie, swoją wyższość, upokorzyć, ośmieszyć kogoś’; zwrot, rzecz. prztyczek pochodzi od stp. dźwiękonaśladowczego czas. pstrzykać ‘strzelać palcami’; Udało się im w czwartkowym głosowaniu dać nam prztyczka w nos kosztem budżetu państwa.

grać/zagrać komuś na nosie

‘lekceważyć, ignorować kogoś; okazać, okazywać komuś lekceważenie, brak szacunku’; zwrot;

kręcić nosem na coś

‘grymasić, okazywać niezadowolenie’; zwrot; (…) Czy naprawdę jesteśmy ślepi na starania naszych rodziców? Zamiast docenić ich trud, troskę o nas, stroimy fochy, kręcimy nosem. – „Victor G”;

mieć coś/kogoś w nosie

‘lekceważyć coś, kogoś, nie przejmować się czymś,kimś; zwrot; (…) a krzywdę ludzi nękanych, torturowanych i mordowanych przez komunistyczny reżim miał w nosie. – W. Łysiak

mieć czegoś/kogoś po dziurki w nosie

‘przesycić się czymś, mieć czegoś, kogoś dosyć; znudzić się, zniecierpliwić się czymś, kimś’; zwrot; Tuż przed feriami miałam już po dziurki lekcji, klasówek i całej szkoły. – „Victor J”.

mieć (dobrego) nosa do czegoś

‘dobrze się na czymś znać, trafnie przewidzieć coś’; zwrot;

mieć muchy w nosie

‘być w złym humorze, złościć się, dąsać bez wyraźnego powodu’; zwrot;

nie widzieć/nie patrzeć dalej niż czubek/koniec własnego nosa

‘być ograniczonym; być egoistą, interesować się tylko swoimi sprawami’; coraz częściej występuje w formie widzieć/patrzeć dalej niż czubek/koniec nosa – ‘być otwartym na świat, na innych ludzi’; zwrot; Teraz mało jest ludzi, którzy widzą dalej niż czubek własnego nosa. – TVP 2; Jesteś niezwykłym człowiekiem (…), takim, który patrzy poza czubek własnego nosa, który chce coś zmienić na lepsze – nawet jeśli nic z tego nie będzie miał. – „Victor G”; Przecież zawsze znajdą się tacy jak Ty...

nie wychylać/nie wychylić, nie wytykać/nie wytknąć, nie wyściubiać, nie wystawiać/nie wystawić nosa

‘nie oddalać się, nie wychodzić poza jakiś teren,pozostawać na jednym miejscu, nie przemieszczać się’; zwrot; Tymczasem właśnie stara się nie wychylać nosa z domu (…). – „Fakt”.

orli nos

‘haczykowaty i duży nos’; wyr. rzecz., przyr.;

pasować jak pięść do nosa

‘zupełnie, w ogóle nie pasować, być jaskrawo nieodpowiednim, niewłaściwym’; zwrot;

podpierać się nosem

‘być bardzo zmęczonym, wyczerpanym, wykończonym’; zwrot; (…) żyć mi się nie chce, podpieram się nosem, mieszkanie błyszczy (…). – K. Grochola.

po dziurki w nosie

‘tak bardzo, jak tylko jest to możliwe; do końca’; wyr. określ.; (…) wszystkie organizacyjne „święte krowy” dzisiejszego Zachodu (…) są przeżarte gangreną korupcyjną, czyli załgane po dziurki w nosie. – W. Łysiak

sprzątnąć komuś sprzed nosa coś/kogoś

‘pozbawić kogoś czegoś, czego był już prawie pewien, na co bardzo liczył; zabrać komuś to, co już prawie było jego’; zwrot; Działacze Odry latem sprzątnęli sprzed nosa zabrzanom dwóch piłkarzy (…). – „Fakt”.

spuścić/spuszczać, zwiesić/zwieszać nos na kwintę

‘stracić, tracić humor,posmutnieć, zmartwić się czymś; spuścić z tonu’; zwrot, muz.; Na dziś piłkarze mają nosy spuszczone na kwintę

wodzić kogoś za nos

‘kierować, rządzić kimś; narzucać komuś swoją wolę, podporządkowywać kogoś sobie’; zwrot. Nawiązanie do wodzenia niedźwiedzia na rzemieniu za nos po jarmarkach i odpustach dla rozrywki; W Irlandii od połowy lat 80.do śmierci w roku 1994 wodził za nos wszystkich (…). – „Wprost”.

zadzierać nosa

‘być zarozumiałym, dumnym; wynosić się ponad innych’; zwrot; Emilka powiedziała mu, że klasa myślała, że on zadziera zwyczajnie nosa. – „Victor J”; (…) Moja starsza siostra strasznie zadzierała nosa na tych koloniach i nie przyznawała się do mnie. – „Victor J”; Nie zadzieraj nosa,/Nie rób głupiej miny. – zespół „CzerwoneGitary”.

zaryć nosem

‘wpakować się w coś, utkwić w czymś’; zwrot; (…) klasa inteligencka zaryła nosem w ziemię. – W. Łysiak