Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego
Nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego polegają na niedostatecznej lub nadmiernej reakcji obronnej. Spowodowane są błędnym rozpoznaniem antygenu lub niewłaściwą na niego reakcją. – Obniżenie odporności może być wrodzone lub nabyte. Wrodzone uwarunkowane jest nieprawidłowym powstawaniem i dojrzewaniem elementów układu immunologicznego, przede wszystkim w okresie prenatalnym. Zaburzenia mają najczęściej podłoże genetyczne. Nabyte może być spowodowane przez różne czynniki....
Zagrożenia związane z nieprawidłowym odżywianiem się
– Zaburzenia dotyczące przyjmowania pokarmów: anoreksja – jadłowstręt, bulimia – choroba wilczego głodu (okresy objadania się przerywane są okresami diety połączonej ze stosowaniem środków przeczyszczających). Zarówno anoreksja, jak i bulimia mają podłoże psychiczne. – Otyłość – jedzenie ponad miarę. Konsekwencjami otyłości są choroby układu krążenia, cukrzyca, choroby nowotworowe. – Niedożywienie może być uwarunkowane niedostateczną ilością spożywanego pokarmu lub jego...
Zasady klasyfikacji organizmów
Systematyka jest dyscypliną nauk biologicznych, której zadaniem jest wyróżnianie, opisywanie i klasyfikowanie organizmów żywych w oparciu o ich pokrewieństwo ewolucyjne. Pokrewieństwo między organizmami ustalane jest na podstawie ich rozwoju rodowego, czyli filogenezy, oraz badań porównawczych organizmów żyjących współcześnie i wymarłych, prowadzonych w ramach wielu dziedzin nauk biologicznych (morfologii, anatomii, cytologii, fizjologii, embriologii, biochemii, genetyki, ekologii i...
Zastosowanie genetyki
Wykorzystanie selekcji w celu uzyskania nowych odmian roślin i zwierząt. Wykorzystanie badań genetycznych w diagnostyce medycznej, w tym także prenatalnej oraz medycynie sądowej (np. ustalanie ojcostwa), kryminalistyce, archeologii. Wykorzystanie osiągnięć inżynierii genetycznej: – wykorzystanie organizmów transgenicznych do produkcji różnych białek, np. hormonów białkowych (m.in. insuliny), interleukin, szczepionek; – wykorzystanie organizmów zmodyfikowanych genetycznie w...
Ze względu na efekt, jaki substytucja może spowodować, wyróżnia się mutacje
- mutacje synonimiczne (milczące) – wymianie ulega zasada azotowa, która zajmuje trzecie miejsce w triplecie, ale sens tego tripletu nie ulega zmianie, np. GUU → GUC (oba triplety kodują aminokwas walinę); - mutacje zmiany sensu – zmiana zasady w triplecie powoduje zmianę sensu tego tripletu, np. w anemii sierpowatej GAA (triplet kodujący kwas glutaminowy) → GUA (triplet kodujący walinę); - mutacje nonsensowne – na skutek zmiany jednej zasady w trójce powstaje triplet...
Ze względu na element strukturalny materiału genetycznego (a zatem i zasięg), którego dotyczy mutacja, wyróżnia się
– mutacje genowe – polegają na zmianie, jaka zachodzi w obrębie jednego genu, często są to mutacje punktowe; – mutacje chromosomowe – dotyczą zmiany, jakiej ulega jeden lub większa liczba chromosomów. Mutacje genowe uwarunkowane są zmianami, jakie dotyczą jednej lub kilku par zasad azotowych (a zatem i nukleotydów) w danym genie. Substytucje polegają na zastąpieniu pojedynczej zasady azotowej w danym nukleotydzie inną zasadą, przy czym w tranzycji następuje zamiana jednej...
Ze względu na miejsce powstania wyróżnia się mutacje
– mutacje somatyczne – zachodzą w komórkach ciała osobnika. Są przekazywane tylko wtedy, gdy zmutowane zostały komórki, które dają początek komórkom rozrodczym lub gdy organizm rozmnaża się bezpłciowo; – mutacje generatywne – zachodzą w gametach, stąd są dziedziczone.
Ze względu na skutki wyróżnia się mutacje
– mutacje niekorzystne – zmniejszają zdolność przystosowawczą do środowiska, są letalne lub półletalne; – mutacje korzystne – zwiększają zdolności adaptacyjne organizmu do środowiska; – mutacje neutralne – nie mają wpływu na zdolności przystosowawcze organizmu do środowiska, gdyż na ogół nie ujawniają się w fenotypie (mogą mieć charakter milczących mutacji punktowych, zachodzić w częściach intronowych genów, prowadzić do powstawania tzw. pseudogenów lub dotyczyć materiału...
Ze względu na wywołujące je przyczyny wyróżnia się mutacje
– mutacje spontaniczne – powstają bez ingerencji określonych przyczyn zewnętrznych (przypadkowe błędy w replikacji DNA lub transkrypcji RNA). – mutacje indukowane wywołane są przez różne czynniki fizyczne lub chemiczne (mutageny).
Zespoły ekologiczne biosfery
Biosferę tworzy powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, dolna część atmosfery i hydrosfera, którą zamieszkują organizmy żywe. W obrębie biosfery wyodrębnia się złożone układy ekologiczne, którymi na lądzie są biomy, a w zbiornikach wodnych strefy życia.
Zmęczenie mięśni
Zmęczenie mięśni jest przejściową niezdolnością do pracy, wywołaną nadmierną aktywnością, która ustępuje po wypoczynku. Przyczynami zmęczenia mięśni są: – upośledzenie przekazywania impulsów nerwowych w obrębie neuronu, – wyczerpanie zapasu acetylocholiny wydzielanej do synapsy, – zużycie materiałów energetycznych (glikogenu, ATP, fosfokreatyny), – nagromadzenie produktów przemian metabolizmu zakłócających pracę mięśni (kwas mlekowy). Objawami zmęczenia mięśni są: – zmniejszenie...
Zmienność dziedziczna
Uwarunkowana jest zmianami w genotypie. Wyróżnia się zmienność rekombinacyjną i mutacyjną.
Zmienność mutacyjna
Zmienność mutacyjna jest spowodowana utworzeniem nowej informacji genetycznej. Zachodzi dzięki nagłym, skokowymi bezkierunkowym zmianom DNA, czyli mutacjom . Osobnik posiadający zmienione w wyniku mutacji cechy to mutant . Mutacje można podzielić, stosując różne kryteria.
- Ze względu na element strukturalny materiału genetycznego (a zatem i zasięg), którego dotyczy mutacja, wyróżnia się
- Ze względu na wywołujące je przyczyny wyróżnia się mutacje
- Ze względu na efekt, jaki substytucja może spowodować, wyróżnia się mutacje
- Ze względu na skutki wyróżnia się mutacje
- Ze względu na miejsce powstania wyróżnia się mutacje
Zmienność niedziedziczna, czyli modyfikacyjna
Zmienność modyfikacyjną , zwaną również fluktuacyjną, stanowią wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące w organizmie podczas całego jego życia, które są wynikiem działania na organizm różnorodnych czynników środowiska i nie są przekazywane potomstwu. Organizm reaguje na tak powstałe zmiany dzięki zdolności przystosowawczej. Istnieją granice uwarunkowane przez genotyp, w jakich fenotyp może być modyfikowany przez czynniki zewnętrzne. Jest to tzw. norma reakcji (plastyczność genotypu)....
Zmienność organizmów
Zmienność organizmów polega na występowaniu różnic w obrębie cech, które organizmy posiadają. Może być niedziedziczna i dziedziczna.
Zmienność rekombinacyjna
Zmienność rekombinacyjna związana jest z mejozą. Polega na ciągłym przetasowywaniu istniejących alleli genów i tworzeniu nowych ich układów. Występuje zmienność rekombinacyjna międzychromosomowa i wewnątrzchromosomowa. Międzychromosomowa jest wynikiem niezależnej segregacji chromosomów opartej na prawach Mendla. Wewnątrzchromosomowa (wymiana odcinków między chromosomami) związana jest z crossing-over . Ponadto zmienność rekombinacyjna jest wynikiem losowego łączenia się gamet...
Znaczenie bakterii
Bakterie odgrywają ogromną rolę w przyrodzie. W istotny sposób uczestniczą w stwarzaniu warunków umożliwiających życie na Ziemi. Wywierają też wpływ na inne organizmy, w tym także na człowieka, jego zdrowie i gospodarkę. Znaczenie bakterii uwidocznia się w trzech zakresach: – Powodują mineralizację materii organicznej poprzez udział w cyklach biogeochemicznych, czego skutkiem jest: • dostarczanie tlenu do atmosfery (głównie przez sinice); • włączanie w obieg materii pierwiastków...
Znaczenie dla człowieka
Korzystne Niekorzystne • spożywane są przez człowieka ze względu na walory smakowe i zapachowe (jadalne grzyby kapeluszowe); • wykorzystywane są do wypieku pieczywa, produkcji kefiru (drożdże), serów pleśniowych (pędzlaki), alkoholu (drożdże), kwasu szczawiowego i cytrynowego (kropidlak); wykorzystywane są w produkcji antybiotyków (np. penicyliny wytwarzanej przez niektóre pędzlaki) oraz niektórych witamin z grupy B; • porosty stanowią wskaźniki zanieczyszczenia...
Znaczenie grzybów
Grzyby odgrywają ważną rolę w przyrodzie oraz gospodarce człowieka.
Znaczenie protistów
Znaczenie pierwotniaków Znaczenie glonów saprofity uczestniczą w rozkładzie materii organicznej, umożliwiając włączanie pierwiastków w obieg materii; są głównymi dostarczycielami tlenu do atmosfery i producentami materii organicznej; stanowią pokarm dla wielu zwierząt wodnych; gatunki symbiotyczne w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy rozkładają celulozę; niektóre glony jednokomórkowe współżyją z innymi organizmami, np. z grzybami w porostach...
Znaczenie roślin nasiennych
Rośliny nasienne odgrywają istotną rolę w przyrodzie,gdyż: – stanowiąc początkowe ogniwo w łańcuchach pokarmowych dostarczają materii organicznej w ekosystemach wykorzystywanej jako pokarm przez konsumentów i destruentów, – są głównymi obok glonów dostarczycielami tlenu do atmosfery, – mają wpływ na warunki klimatyczne na Ziemi (zwłaszcza tropikalne lasy deszczowe), – chronią Ziemię przed wysychaniem i erozją, – dają schronienie innym organizmom. Rośliny nasienne są ważne dla...
Znaczenie w przyrodzie
– saprofityczne grzyby, rozkładając szczątki organiczne, pełnią rolę reducentów w ekosystemach; – porosty są organizmami pionierskimi; – mikoryza grzybów z korzeniami umożliwia roślinom lepsze zaopatrzenie w wodę i sole mineralne; – pasożytnicze grzyby atakują inne organizmy; – grzyby stanowią pokarm dla różnych zwierząt.
Zróżnicowanie form życiowych protistów
Przodkami protistów i wszystkich eukariontów były różne komórki eukariotyczne, które powstały w wyniku stopniowych przekształceń komórek prokariotycznych. Przekształcenia te polegały kolejno na powstaniu systemu wewnątrzkomórkowych błon, wyodrębnieniu się z cytoplazmy jądra, powstaniu mitochondriów, a w niektórych komórkach także chloroplastów, dzięki endosymbiozie przez komórki eukariotyczne tlenowych oraz fotosyntetyzujących prokariontów. Żyjące obecnie protisty mają bardzo zróżnicowaną...
Związki nieorganiczne
Najważniejszymi związkami nieorganicznymi w organizmie są woda i sole mineralne. Ponadto kwasy (np. H 2 CO 3 , H 3 PO 4 ), zasady (NaOH, NH 3 · H 2 O), a także CO 2 .
Związki organiczne
W związkach tych atomy węgla mogą łączyć się ze sobą stabilnymi wiązaniami, tworząc pierścienie i łańcuchy. Ogromna różnorodność związków organicznych wynika z różnej długości łańcucha węglowego, możliwości jego rozgałęziania, dołączania się różnych grup funkcyjnych do łańcucha, zróżnicowania budowy przestrzennej cząsteczek, wynikającego z charakteru wiązań chemicznych oraz zdolności do polimeryzacji związków niskocząsteczkowych. Podstawowe grupy związków organicznych w żywej materii to:...
Zwierzęta – heterotroficzni zdobywcy lądów i oceanów
Zwierzęta to organizmy wielokomórkowe, heterotroficzne, zdolne do aktywnego przemieszczania się przynajmniej na jednym etapie rozwoju. Komórki budujące ich ciało nie posiadają ściany komórkowej. Spaja je substancja międzykomórkowa zawierająca kolagen. Posiadają budowę tkankową. W rozwoju zarodkowym zwierząt występuje stadium blastuli.
Żeński układ rozrodczy
Żeński układ rozrodczy wytwarza komórki jajowe, służy do przyjęcia nasienia, umożliwia rozwój płodu i jego poród, produkuje hormony płciowe – estrogeny i progesteron oraz hormony wydzielane przez łożysko w czasie ciąży. Utworzony jest z narządów płciowych zewnętrznych i wewnętrznych. Do wewnętrznych należą: pochwa, macica, jajowody, jajniki. Do zewnętrznych, zwanych sromem, zalicza się: wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczkę, wzgórek łonowy. – Jajniki są parzystymi narządami,...