Nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego polegają na niedostatecznej lub nadmiernej reakcji obronnej. Spowodowane są błędnym rozpoznaniem antygenu lub niewłaściwą na niego reakcją.
– Obniżenie odporności może być wrodzone lub nabyte.
Wrodzone uwarunkowane jest nieprawidłowym powstawaniem i dojrzewaniem elementów układu immunologicznego, przede wszystkim w okresie prenatalnym. Zaburzenia mają najczęściej podłoże genetyczne.
Nabyte może być spowodowane przez różne czynniki. Przykładem jest AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności. Jest on wynikiem zakażenia wirusem HIV, który głównie atakuje limfocyty Th.
– Nadwrażliwość jest to nadmierna reakcja uczulonego organizmu, w stosunku do antygenu, po powtórnym z nim zetknięciu. Związana jest m.in. z nadmiernym uwalnianiem histaminy lub uwrażliwieniem limfocytów Tc. Nadwrażliwość jest przyczyną wielu alergii, a także wstrząsu anafilaktycznego.
– Autoimmunizacja jest reakcją obronną ustroju skierowaną przeciwko antygenom własnych tkanek, co powoduje uszkodzenia i zaburzenia funkcjonowania narządów. Może wystąpić po przebytym zakażeniu drobnoustrojami lub na skutek zahamowania aktywności limfocytów T supresyjnych. Chorobami autoimmunizacyjnymi są np. stwardnienie rozsiane, choroba Gravesa-Basedowa, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu młodzieńczego.