Czy Antygona zasłużyła na śmierć?

Czy bohaterka tragedii Sofoklesa- Antygona zasłużyła na śmierć? To pytanie niewątpliwie może być kwestią sporów. Jego problem polega na konflikcie praw boskich z prawami ludzkimi. Tytułowa bohaterka dramatu sprzeciwiła się woli władcy Teb Kreona i pochowała swego poległego brata, powszechnie uznanego za zdrajcę narodu. Dała tym dowód posłuszeństwa bogom i miłości siostrzanej ale jednocześnie pokazała lekceważące podejście do władz państwa. Tragizm jej postaci polega na tym, że niezależnie od wyboru poniesie ona wewnętrzną klęskę jako człowiek. Podobne dylematy ludzkie mają swój udział w literaturze jak i życiu od lat. Przykładem tego mogą być bohaterowie książki Hanny Krall, zatytułowanej „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Opowiada ona o Żydach powstających w gettcie podczas drugiej wojny światowej. Mimo, iż wiedzą oni że muszą zginąć postanawiają walczyć w imię swej godności, religii i honoru. W swojej powieści autorka przytacza historię lekarki, która podaje dziecku truciznę, gdyż wie, że niedługo do szpitala wtargną Niemcy. Kobieta postępuje tak, ponieważ pragnie oszczędzić chłopcu tortur, znęcania się, znieważenia i śmierci w upokorzeniu. Działa wtedy łamiąc Boskie przykazanie „Nie zabijaj” , lecz broni godności człowieka. Innym przykładem konfliktu praw boskich i ludzkich jest powieść Henryka Sienkiewicza pt. „Quo Vadis”. Chrześcijanie występujący w utworze woleli zginąć niż wyprzeć się swej wiary i działać zgodnie z wolą okrutnego cesarza Nerona. Z podobnym dylematem zmaga się tytułowy bohater książki Adama Mickiewicza – Konrad Wallenrod. Musi on bowiem dokonać wyboru pomiędzy miłością do ojczyzny a wykroczeniem przeciw normom moralnym. Wybierając drogę zdrady, działa przeciw sobie , lecz świadom, iż jest to jedyne wyjście, aby ocalić naród.
Wszyscy przytoczeni wyżej bohaterowie są mimo pogwałcenia przez nich pewnych norm uznani powszechnie za postacie pozytywne. Podobnie jest zresztą w przypadku Antygony. Mimo iż nie usłuchała nakazu władcy, dała świadectwo tego, jak ważne są dla niej prawa boskie. Argumentem przemawiającym na jej korzyść jest również fakt, iż reguły pozaziemskie są ponad wszystkie inne ustalone przez człowieka. Gwałcąc nakaz Kreona oddała cześć bogom. Ponadto dowodem na to, iż zła decyzją było wydanie wyroku śmierci na Antygonę, jest samobójstwo żony i syna władcy. Żądza władzy Kreona i sprzeciwienie się bogom doprowadziły do tragedii.
Problem Antygony jest odwiecznym dylematem moralnym w życiu oraz literaturze. Jej przykład ukazuje, że nie zawsze ludzkie wyroki są sprawiedliwe, a utwierdza nas w przekonaniu że działając wbrew własnemu sumieniu jesteśmy skazani na klęskę.


Aleksandra Ziemba