Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926r. w Suwałkach) - polski reżyser filmowy, współtwórca polskiej szkoły filmowej. Stworzył szereg pamiętnych i ważnych dla polskiej kultury dzieł; ekranizacji i adaptacji utworów literackich - filmów odpowiadających na szereg istotnych pytań i problemów współczesności nurtujących polskie społeczeństwo, obrazów niekiedy przewrotnych w swojej nietuzinkowej, oryginalnej interpretacji, demitologizujących tzw. świętości narodowe, a niekiedy wręcz obrazoburczych w swoim wyrazie.
W okresie PRL-u Andrzej Wajda miał wiele problemów z cenzurą, starając się poruszać po 'cienkiej czerwonej linii' - pomiędzy tym, co dozwolone przez politbiuro PZPR, a tym, co zakazane. Ta swoista gra, jaką prowadził przez lata z cenzurą groziła zarówno utratą środków finansowych przeznaczonych na realizację filmu, jak też niejednokrotnie prowadziła do ingerencji cenzury podczas kolaudacji filmu, co nierzadko skutkowało cięciem części materiału filmowego przed dopuszczeniem go do dystrybucji. Wraz z uznaniem, jakie Wajda zyskał, jako artysta, zdobył także ogromny autorytet moralny, zarówno w polskim społeczeństwie, jak też w swoim środowisku zawodowym.
W latach 1980-1991 był zaangażowany w działalność polityczną. Okres dekady po zmianie ustrojowej 1989 roku jest w opinii niektórych krytyków uważany za czas jego kryzysu twórczego, a jego niektóre ówczesne filmy wręcz za nieudane. Jego wczesne dzieła, zaliczane do nurtu polskiej szkoły filmowej, jak też filmy zrealizowane do roku 1990 uznawane były dotąd za najbardziej znaczące w Jego twórczości.
Filmy Andrzeja Wajdy
2009
Tatarak
Reżyseria: Andrzej Wajda na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Tatarak oraz opowiadania Sándora Márai Nagłe wezwanie
Scenariusz: Andrzej Wajda
Zdjęcia: Paweł Edelman
Muzyka: Paweł Mykietyn
Scenografia: Magdalena Dipont
Kostiumy Magdalena Biedrzycka
Montaż Milenia Fiedler
Wykonawcy: Krystyna Janda, Jan Englert, Paweł Szajda (głos: Jakub Mazurek), Jadwiga Jankowska-Cieślak, Julia Pietrucha
Produkcja: Akson Studio
2007
Katyń
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda, Władysław Pasikowski, Przemysław Nowakowski na podstawie powieści Andrzeja Mularczyka Post mortem
Zdjęcia: Paweł Edelman, Marek Rajca
Muzyka: Krzysztof Penderecki
Wykonawcy: Artur Żmijewski, Maja Ostaszewska, Andrzej Chyra, Danuta Stenka, Jan Englert, Magdalena Cielecka, Agnieszka Glińska, Paweł Małaszyński, Maja Komorowska, Władysław Kowalski, Agnieszka Kawiorska, Antoni Pawlicki i Sergei Garmash.
2005
Człowiek z nadziei
Jedna z 13 etiud w Solidarność, Solidarność
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Andrzej Wajda, Krystyna Janda, Jerzy Radziwiłowicz, Lech Wałęsa.
2002
Zemsta
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda na podstawie Zemsty, komedii w czterech aktach, wierszem, Aleksandra Fredry
Zdjęcia: Paweł Edelman
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Roman Polański, Janusz Gajos, Andrzej Seweryn, Katarzyna Figura, Rafał Królikowski, Agata Buzek, Daniel Olbrychski.
1998
Pan Tadeusz
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda, Jan Nowina-Zarzycki, Piotr Wereśniak na podstawie poematu Adama Mickiewicza
II reżyser: Adek Drabiński
Zdjęcia: Paweł Edelman
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Michał Żebrowski, Alicja Bachleda-Curuś, Bogusław Linda, Daniel Olbrychski, Grażyna Szapołowska, Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Krzysztof Kolberger, Siergiej Szakurow, Jerzy Bińczycki i inni.
1996
Panna Nikt
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Radosław Piwowarski na podstawie powieści Tomka Tryzny
Zdjęcia: Krzysztof Ptak
Wykonawcy: Anna Wielgucka, Anna Mucha, Anna Powierza, Stanisława Celińska, Janga Jan Tomaszewski i inni.
1995
Wielki Tydzień
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda na podstawie opowiadania Jerzego Andrzejewskiego
Zdjęcia: Wit Dąbal
Scenografia: Allan Starski
Muzyka: G.F. Narholz, F. Ullmann, S. Burston, O. Siebien, R. Baumgartner, J. Clero, V. Borek
Wykonawcy: Beata Fudalej, Wojciech Malajkat, Wojciech Pszoniak, Magdalena Warzecha, Jakub Przebindowski, Cezary Pazura, Maria Seweryn i inni.
1994
Nastasja
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda, Maciej Karpiński na motywach powieści Fiodora Dostojewskiego Idiota
Przekład japoński: Masao Yonekawa
Zdjęcia: Paweł Edelman
Scenografia i kostiumy: Krystyna Zachwatowicz
Wykonawcy: Tamasaburo Bando, Toshiyuki Nagashima.
1992
Pierścionek z orłem w koronie
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda, Maciej Karpiński, Andrzej Kotkowski na podstawie powieści Aleksandra Ścibora-Rylskiego Pierścionek z końskiego włosia
Zdjęcia: Dariusz Kuc
Scenografia: Allan Starski
Muzyka: Zbigniew Górny
Wykonawcy: Rafał Królikowski, Agnieszka Wagner, Adrianna Biedrzyńska, Maria Chwalibóg, Jadwiga Jankowska-Cieslak, Cezary Pazura, Mirosław Baka, Piotr Bajor, Jerzy Trela i inni.
1990
Korczak
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Agnieszka Holland
Zdjęcia: Robby Müller
Scenografia: Allan Starski
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Wojciech Pszoniak, Ewa Dałkowska, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Marzena Trybała, Piotr Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Jan Peszek, Aleksander Bardini, Wojciech Klata, Krystyna Zachwatowicz i inni.
1988
Les Possédes [Biesy]
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jean-Claude Carrière na podstawie powieści Fiodora Dostojewskiego
Współpraca: Andrzej Wajda, Agnieszka Holland, Edward Żebrowski
Zdjęcia: Witold Adamek
Scenografia: Allan Starski
Muzyka: Zygmunt Konieczny
Wykonawcy: Isabelle Huppert, Jutta Lampe, Philippine Leroy Beaulieu, Bernard Blier, Jean-Philippe Ecoffey, Laurent Malet, Jerzy Radziwiłłowicz, Omar Sharif i inni.
1986
Kronika wypadków miłosnych
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda na podstawie powiesci Tadeusza Konwickiego
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Paulina Młynarska, Piotr Wawrzyńczak, Bernadetta Machała, Dariusz Dobkowski, Tadeusz Konwicki, Jarosław Gruda, Tadeusz Łomnicki, Krystyna Zachwatowicz i inni.
1983
Eine Liebe in Deutschland [Miłość w Niemczech]
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Bolesław Michałek, Agnieszka Holland, Andrzej Wajda na podstawie powiesci Rolfa Hochhutha
Zdjęcia: Igor Luther
Scenografia: Allan Starski
Muzyka: Michel Legrand
Wykonawcy: Hanna Schygulla, Marie-Christine Barrault, Piotr Łysak, Daniel Olbrychski i inni.
1983
Danton
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jean-Claude Carrière na podstawie dramatu Sprawa Dantona Stanisławy Przybyszewskiej
Współpraca: Andrzej Wajda, Agnieszka Holland, Bolesław Michałek, Jacek Gasiorowski
Zdjęcia: Igor Luther
Muzyka: Jean Prodromides
Wykonawcy: Gérard Depardieu, Wojciech Pszoniak, Anne Alvaro, Roland Blanche, Patrice Chéreau, Emmanuelle Debever, Krzysztof Globisz, Tadeusz Huk, Marek Kondrat, Bogusław Linda i inni.
1981
Człowiek z żelaza
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Aleksander Ścibor-Rylski
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Andrzej Korzyński
Wykonawcy: Jerzy Radziwiłłowicz, Krystyna Janda, Marian Opania, Andrzej Seweryn, Irena Byrska i inni
1980
Dyrygent
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Kijowski
Zdjęcia: Sławomir Idziak
Muzyka: Ludwig van Beethoven
Wykonawcy: John Gielgud, Krystyna Janda, Andrzej Seweryn, Jan Ciecierski, Marysia Seweryn i inni.
1979
Panny z Wilka
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Zbigniew Kamiński na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Karol Szymanowski
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Anna Seniuk, Maja Komorowska, Stanisława Celińska, Krystyna Zachwatowicz, Christine Pascal, Zbigniew Zapasiewicz i inni.
1978
Bez znieczulenia
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Agnieszka Holland i Andrzej Wajda
Współpraca: Krzysztof Zaleski
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Jerzy Derfel, Wojciech Młynarski
Wykonawcy: Zbigniew Zapasiewicz, Ewa Dałkowska, Andrzej Seweryn, Krystyna Janda, Emilia Krakowska, Roman Wilhelmi, Kazimierz Kaczor i inni.
1977
Człowiek z marmuru
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Aleksander Ścibor Rylski
Zdjęcia: Edward Kłosiński
II reżyserzy: Krystyna Grochowicz, Witold Holz
Muzyka: Andrzej Korzyński
Wykonawcy: Jerzy Radziwiłłowicz, Krystyna Janda, Tadeusz Łomnicki, Jacek Łomnicki, Michał Tarkowski, Piotr Cieślak, Wiesław Wójcik, Krystyna Zachwatowicz i inni.
1976
Smuga cienia
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Bolesław Sulik i Andrzej Wajda na podstawie powieści Josepha Conrada
Zdjęcia: Witold Sobociński
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Marek Kondrat, Graham Lines, Tom Wilkinson, Bernard Archard i inni.
1975
Ziemia obiecana
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda na podstawie powieści Władysława St. Reymonta
Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski
II reżyserzy: Andrzej Kotkowski, Jerzy Domaradzki
Muzyka: Wojciech Kilar
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Anna Nehrebecka, Tadeusz Białoszczyński, Franciszek Pieczka, Bozena Dykiel, Kalina Jedrusik i inni.
1973
Wesele
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Kijowski na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańskiego
Zdjęcia: Witold Sobociński
Muzyka: Stanisław Radwan
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Ewa Zietek, Małgorzata Lorentowicz, Barbara Wrzesińska, Andrzej Łapicki, Wojciech Pszoniak, Marek Perepeczko, Maja Komorowska, Franciszek Pieczka, Marek Walczewski, Emilia Krakowska i inni.
1972
Pilatus und andere [Piłat i inni]
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda na motywach powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata
Zdjęcia: Igor Luther
Muzyka: Jan Sebastian Bach
Wykonawcy: Wojciech Pszoniak, Jan Kreczmar, Daniel Olbrychski, Andrzej Łapicki, Marek Perepeczko, Jerzy Zelnik i inni.
1970
Krajobraz po bitwie
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Brzozowski i Andrzej Wajda na motywach opowiadań Tadeusza Borowskiego
Zdjęcia: Zbigniew Samosiuk
Muzyka: Antonio Vivaldi, Fryderyk Chopin, Zygmunt Konieczny
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Stanisława Celińska, Tadeusz Janczar, Mieczysław Stoor, Leszek Drogosz, Aleksander Bardini, Stefan Friedmann, Jerzy Zelnik, Anna German, Małgorzata Braunek i inni.
1970
Brzezina
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jarosław Iwaszkiewicz na podstawie własnego opowiadania
Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk
Muzyka: Andrzej Korzyński
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Emilia Krakowska, Olgierd Łukaszewicz, Marek Perepeczko i inni.
1969
Polowanie na muchy
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Janusz Głowacki na podstawie własnego opowiadania
Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk
Muzyka:Andrzej Korzyński
Wykonawcy: Małgorzata Braunek, Zygmunt Malanowicz, Daniel Olbrychski, Ewa Skarżanka, Hannna Skarżanka i inni.
1969
Wszystko na sprzedaż
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda
Zdjęcia: Witold Sobociński
Muzyka: Andrzej Korzyński
Wykonawcy: Andrzej Łapicki, Beata Tyszkiewicz, Elżbieta Czyżewska, Daniel Olbrychski i inni.
1968
Przekładaniec
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Stanisław Lem na podstawie własnej noweli
Zdjęcia: Wiesław Zdort
Muzyka: Andrzej Markowski
Wykonawcy: Bogumił Kobiela, Ryszard Filipski, Anna Prucnal, Jerzy Zelnik i inni.
1968
The Gates To Paradise [Bramy raju]
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jerzy Andrzejewski na podstawie własnej powieści i Andrzej Wajda
Dialogi angielskie: Donald Howard
Zdjęcia: Mieczysław Jahoda
Muzyka: Ward Swingle
Wykonawcy: Lionel Stander, Ferdy Mayne, Jenny Agutter, Mathieu Carrière i inni.
1965
Popioły
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Aleksander Ścibor-Rylski na podstawie powieści Stefana Żeromskiego
Zdjęcia: Jerzy Lipman
II reżyser: Andrzej Żuławski
Muzyka: Andrzej Markowski
Wykonawcy: Daniel Olbrychski, Pola Raksa, Bogusław Kierc, Beata Tyszkiewicz, Piotr Wysocki, Józef Duriasz, Władysław Hańcza, Jadwiga Andrzejewska, Stanisław Zaczyk, Jan Świderski, Jan Nowicki i inni.
1962
L'amour à vingt ans [Miłość dwudziestolatków]
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński
Zdjęcia: Jerzy Lipman
Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz
Wykonawcy: Barbara Kwiatkowska-Lass, Zbigniew Cybulski, Władysław Kowalski.
1962
Powiatowa Lady Makbet
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Sveta Lukić na podstawie opowiadania Mikołaja Leskowa
Zdjęcia: Aleksander Sekulović
Muzyka: Dusan Radić
Wykonawcy: Olivera Markowić, Ljuba Tadić, Miodrag Lazarević, Bojan Stupica i inni.
1961
Samson
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Kazimierz Brandys na podstawie własnej powieści i Andrzej Wajda
Zdjęcia: Jerzy Wójcik
Muzyka: Tadeusz Baird
Wykonawcy: Serge Merlin, Alina Janowska, Elżbieta Kepińska, Tadeusz Bartosik, Władysław Kowalski, Jan Ciecierski, Beata Tyszkiewicz, Roman Polański i inni.
1960
Niewinni czarodzieje
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jerzy Andrzejewski, Jerzy Skolimowski
Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz
Muzyka: Krzysztof Trzciński-Komeda
Wykonawcy: Tadeusz Łomnicki, Krystyna Stypułkowska, Wanda Koczewska, Zbigniew Cybulski, Roman Polański, Krzysztof Trzciński-Komeda, Kalina Jędrusik-Dygatowa i inni.
1959
Lotna
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Wojciech Żukrowski na podstawie własnej noweli i Andrzej Wajda
Zdjęcia: Jerzy Lipman
II reżyser: Janusz Morgenstern
Muzyka: Tadeusz Baird
Wykonawcy: Jerzy Pichelski, Adam Pawlikowski, Jerzy Moes, Mieczysław Łoza, Bożena Kurowska, Karol Rómmel, Roman Polański.
1958
Popiół i diament
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jerzy Andrzejewski na podstawie własnej powieści i Andrzej Wajda
Zdjęcia: Jerzy Wójcik
II reżyser: Janusz Morgenstern
Muzyka: Jan Krenz, Michał Kleofas Ogiński
Wykonawcy: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Wacław Zastrzeżyński, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela.
1957
Kanał
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński na podstawie własnego opowiadania
Zdjęcia: Jerzy Lipman
Muzyka: Jan Krenz
Wykonawcy: Wieńczysław Gliński, Teresa Iżewska, Tadeusz Janczar, Emil Karewicz, Władysław Sheybal, Stanisław Mikulski, Teresa Berezowska, Tadeusz Gwiazdowski, Adam Pawlikowski i inni.
1955
Pokolenie
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Bohdan Czeszko na podstawie własnej powieści
Zdjęcia: Jerzy Lipman
Muzyka: Andrzej Markowski
Wykonawcy: Tadeusz Łomnicki, Urszula Modrzyńska, Tadeusz Janczar, Roman Polański, Ryszard Kotas, Janusz Paluszkiewicz, Zbigniew Cybulski.