Esej interpretacyjny „Legendy o Janie i Cecylii” z powieści E. Orzeszkowej pt. „Nad Niemnem”

Esej interpretacyjny „Legendy o Janie i Cecylii” z powieści E. Orzeszkowej pt. „Nad Niemnem”

Tematem legendy opowiedzianej przez Anzelma są losy założycieli rodu Bohatyrowiczów.
Mogiła Jana i Cecylii była bardzo stara. Para młodych ludzi niewiadomego nazwiska przybyła z Polski. Kraj swój porzucili prawdopodobnie z powodu ucieczki przed pościgiem i schronili się w puszczy. Przemierzając ją trafili nad brzeg Niemna, gdzie jak okiem sięgnąć była tylko puszcza i samotny dąb, pod którym zbudowali chatę. Rozpoczęli podbój dziewiczej puszczy. Przez wiele lat pracowali niezwykle ciężko, ogromnym wysiłkiem przekształcili odludne miejsce w żyzne pola i łąki, które otaczały piękną i bogatą osadę. Dochowali się dzieci i wnuków, którzy wraz ze swoimi rodzinami nadal budowali domy, karczowali lasy, uprawiali zboże, hodowali zwierzęta. Po około osiemdziesięciu latach, kiedy Jan i Cecylia pierwszy raz na tej ziemi postawili swoje nogi osada bardzo się rozwinęła. Pewnego dnia panującemu wówczas królowi Zygmuntowi Augustowi doniesiono, że gdzieś w kraju litewskim nad brzegiem Niemna dzieją się dziwne rzeczy. Król postanowił osobiście to sprawdzić. Tam, gdzie dawniej panowała dzicz wyrosły wysokie domy, stały sterty zboża, pasły się zwierzęta. Z najpiękniejszego domu synowie, córki, wnuki i prawnuki wyprowadzili ponad stuletnich Jana i Cecylię. Jan opowiedział królowi swoją historię, August doceniając ogromny trud i ciężką pracę nadał tytuł szlachecki i nazwisko od „ bohatyrstwa twego wywiedzione” i wypowiedział słowa: „Nobilituję was i nakazuję, abyście nosili nazwisko Bohatyrowiczów, a pieczętowali się klejnotem Pomian”. Po śmierci Jan i Cecylii dzieci ustawiły krzyż, który kolejne pokolenia otaczały czcią. Mogiła Jana i Cecylii jest symbolem wyznawanego przez Orzeszkową kultu pracy. Autorka zwraca uwagę na to, że bohaterem można zostać nie tylko na polu bitwy, ale również jest nim ten, który każdego dnia ciężko i mozolnie pracuje. W powyższym fragmencie można zauważyć cechę, która łączy wszystkie utwory pozytywistyczne. Polscy pozytywiści nadali pracy rangę czynnika odradzającego i umoralniającego jednostkę i społeczeństwo. Jest ona bowiem najwyższą wartością wolnego, człowieka stanowi o jego godności, nadaje życiu sens i szczęście. Para bohaterów jest tego świetnym przykładem. Pokazuje jak ludzie nikomu nie znani mogą osiągnąć w życiu bardzo wiele tylko dzięki pracy w pocie czoła. Jest to jedna ze wskazówek moralnych, których udziela nam autorka. Spełnia ona bardzo ważną dla pozytywistów funkcję : kształtuje poglądy. Już Piotr Chmielowski w swoich artykułach wskazywał na znaczącą rolę poety i literatury polegającą na wskazywaniu na właściwe ideały. W utworze Elizy Orzeszkowej wyraźnie widzimy różnice między zachowaniem bohaterów powieści pisanej w epoce pozytywizmu, kiedy to miłość uważana była za uczucie wyraźnie budujące a romantyzmem, w którym prowadziła ona najczęściej do tragedii. W dodatku propagowane były związki międzystanowe, różnice w położeniu nie były dla pozytywistów żadnym problemem, widać to po wypowiedzi Jana: „wszystkie stworzenia są zarówno dziećmi powszechnej matki ziemi”. Motyw matki ziemi ukazuje jedność między wszystkimi ludźmi jak między braćmi i siostrami. Jedną z zasadniczych wartości, którą pisarka szczególnie uwypukliła w swej powieści jest etos pracy. Kult pracy stanowi element konstrukcyjny powieści, gdyż to kryterium dzieli bohaterów na pozytywnych i negatywnych. Bohaterowie „Nad Niemnem” są wcieleniem prastarych wartości i wzorów pracowitości.
Podsumowując, można zatem powiedzieć, że praca uznana została przez pozytywistów za wielką wartość i jedyny miernik oceny człowieka. Trzeba jednak pamiętać, że ukazywali oni pracę wolnych ludzi, pracujących z wyboru, a nie z nakazu. We współczesnym świecie praca świadczy o naszym zaangażowaniu i otwartości. Dzięki niej ujawnia się nasza postawa moralna, a jej skutki są miarą naszej przydatności dla społeczeństwa.