Gospodarka Stanów Zjednoczonych

Stany Zjednoczone są krajem wysoko rozwiniętym o największym produkcie krajowym brutto w świecie 6260 mld dol. (25% produktu świat., 1993), na 1 mieszk. 24 302 dolary. Dominującą pozycję w gospodarce światowej Stany Zjednoczone utrzymują od końca XIX w., kiedy ich produkcja przem. osiągnęła największą wartość; w latach 40. przemysł amer. wytwarzał ok. 60% produkcji krajów kapitalist., w 50. ok. 50%. Od lat 60. udział Stanów Zjednoczonych w produkcji świat. powoli maleje (w latach 70. wynosił ok. 40%), zwiększa się natomiast krajów EWG, a zwł. dynamicznie rozwijających się krajów azjat., gł. Japonii. Tempo wzrostu gospodarki amer. jest niewielkie; w okresie 1981 85 produkt krajowy brutto powiększał się o 2,6% rocznie, 1986 90 o 2,8%, 1992 zaledwie o 2,3, 1993 3,2%. Gospodarka amer. charakteryzuje się wielką koncentracją kapitału i produkcji. Branżowe i ponadbranżowe koncerny wytwarzają ok. 70% produkcji przem. w kraju, kontrolują handel wewn., rynek finansowy, a zwł. obrót papierami wartościowymi; są również gł. eksporterami kapitału prywatnego. Największe koncerny amer. są związane z przemysłem samochodowym (General Motors wartość obrotów 133 mld dol., 1. miejsce w świecie 1992, Ford Motor ok. 101 mld dol., Chrysler), paliwowym (Exxon 103 mld dol., 3. miejsce w świecie, oraz Mobil, Texaco, Chevron, Amoco), elektr. i elektron. (General Electric 62 mld dol., IBM ok. 65 mld dol.), chem. (Dow Chemical, Du Pont) oraz spoż. (Coca Cola wartość obrotów ok. 59 mld dol., Philip Morris 50 mld), lotn. (Boeing); przedsiębiorstwa handl.: Wall Mart Stories (obroty ok. 61 mld dol.) i Sears Roebuck utrzymują sieć sprzedaży we wszystkich prawie stanach. W okresie po II wojnie świat. zwiększał się stale eksport kapitału amer.; wartość bezpośrednich prywatnych inwestycji amer. za granicą na pocz. lat 90. osiągnęła ponad 480 mld dol. i była największa w krajach EWG (ok. 200 mld dol.), Kanadzie (ok. 68 mld dol.) oraz krajach Ameryki Łac.; rosła również wartość inwestycji zagr. w Stanach Zjednoczonych (420 mld dol.), gł. zachodnioeur., jap., kanad., a od niedawna również koreańskich. Stany Zjednoczone posiadają największe w świecie zasoby złota (ok. 262 mln uncji), duże rezerwy dewizowe (ok. 62 mld dol.) oraz zasoby pieniężne (1230 mld dol., 1993) zgromadzone w bankach komercyjnych (największe: Citicorp wartość depozytów ok. 138 mld dol., Bank America Corporation, Chase Manhattan Corporation, Security Pacific, Chemical Banking) i federalnych (Federal Reserve System, obejmuje 12 banków federalnych); dolar amer. jest jedną z podstawowych walut międzynar. systemu monetarnego. W gospodarce amer. nasilają się procesy typowe dla okresu postindustrialnego, charakteryzujące się dynamicznym rozwojem usług i wzrostem ich udziału w produkcie krajowym brutto, przy jednocześnie zmniejszającym się udziale przemysłu i rolnictwa. W 1991 71,7% produktu krajowego brutto wytworzyły usługi, zwł. sektor finansowy (18%) i handel (ok. 16%), 26,4% przemysł wraz z budownictwem, 1,9% rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo. Regionami o największej koncentracji kapitału, produkcji i usług pozostają stany pn.-wsch. (gł. Nowy Jork, New Jersey, Pensylwania, Illinois, Michigan), wytwarzające ok. 25% (1990) produktu krajowego brutto (1970 ich łączny udział wynosił 41%). Wzrasta znaczenie stanów zach., zwł. Kalifornii (14% produktu krajowego brutto) z rozwijającym się nowocz. przemysłem i intensywnym rolnictwem oraz stanów południowych. 13 stanów pd., zw. Sun Belt, miało w ostatnich latach najwyższe tempo rozwoju (zwł. Teksas, Floryda, Arizona, Georgia i Luizjana), co jest związane z nowymi inwestycjami w przemyśle przetwórczym (petrochem., elektron., zbrojeniowy i rolno-spoż.) i turystyce, która stała się jednym z najpoważniejszych źródeł dochodu regionu południowego. W latach 80. większość nakładów inwestycyjnych przeznaczano na budownictwo, przemysł (zwł. elektron., zbrojeniowy i kosm.), dalszą rozbud. sieci transportowej oraz zaplecza nauk.-technicznego. W latach 80 i pocz. lat 90. systematycznie powiększał się deficyt budżetowy państwa, 1993 wynosił 281,1 mld dolarów