Różne wizje zaświatów w utworach J.Kochanowskiego i B. Leśmiana. Zwróć uwagę na zawarte w tekstach portretu bohaterów.

WSTĘP:
1. Śmierć jest jedna z wielu motywów bardzo interesujących artystów wszystkich epok. Stosunek do niej pojawia się jako ważna cześć idei programowych każdej epoki, nie tylko w historii literatury. Wielu filozofów pisało o śmierci, próbowało ja wytłumaczyć, przybliżyć człowiekowi, oswoić ja, znaleźć receptę na strach przed nią. Stad np. dla wielu myślicieli antycznych śmierć była wyzwoleniem (stoicy), początkiem nowego życia duszy w lepszym świecie idei ( Platon, Arystoteles), a także początkiem nowego życia w nowym, stricte materialnej postaci (materialiści). Ze wszystkich tych tez czerpało chrześcijaństwo, religia chrześcijańska powstała właśnie na gruncie tych teorii, z nich czerpałą najwięcej.
2. Opisywanie zaświatów – sosób na złagodzenie strachu i poznanie czegoś nieznanego, opanowanie lęku przed nieznanym.
• Obrazy:
• Literatura, np. „Boska komedia” Dantego
• Znacznie ciekawsze dla twórców było piekło, nie opisywali nieba, nie było takiej konwencji, ponadto bali się oskarżeń o herezję i bluźnierstwo; średniowieczne motywy diabła, dance macabre, wszelkie ars bene moriendi także wpisują się w szeroko rozumiana literaturę opisującą zaświaty
3. Wszystkie pierwotne religie świata miały określoną koncepcję zaświatów, w starożytnej Grecji był to Hades ( i Pola Elizejskie), w starożytnym Egipcie królestwo Ozyrysa, Germanowie mieli swoją Walhallę dla wojowników. Można powiedzieć , że wśród tych religii nie było jednoznacznego podziału na dwie odrębne krainy, jedną nagradzającą, będącą uznaniem postępowania dobrego człowieka, i drugą karzącą, będącą miejscem odbycia kary za przewinienia popełnione za zycia –podział taki wprowadziła dopiero religia chrześcijańska, wówczas dopiero stał on się obowiązujący.
4. Temat pracy : Kochanowski i Leśmian
• Wbrew pozorom twórcy ideowo zbliżeni; Kochanowski – klasyk, humanista, człowiek renesansu, czerpiący wiele z antycznych tradycji i teorii literackich
• Leśmian – jeden z najwybitniejszych polskich poetów, nawiązujący poetyką do tradycji klasycznej poezji regularnej, Kochanowskiego nierzadko stawiał sobie za wzór
• „Urszula Kochanowska” jest utworem nawiązującym do Trenów Kochanowskiego, jest odpowiedzią na ten cykl, której on nigdy nie dostał, jest przedstawieniem całej tej historii z perspektywy Urszuli
• skoro Kochanowski był bliski Leśmianowi, to wizja w ich utworach powinna być podobna? Czy tak jest w istocie?

ROZWINIĘCIE:
1. Kochanowski, Tren X
• Jak już wcześniej zostało powiedziane: Kochanowski nawiązuje nie tylko do koncepcji chrześcijańskiej ale też antycznych i innych; utwór stanowi rozbudowaną apostrofę do zmarłej córeczki
• Zaświaty Kochanowskiego to nie jest jedna religia, jedna koncepcja, Kochanowski jako człowiek renesansu nie zamyka się w jedenj konwencji, on stosuje tu ich kilka, nawet w tak prywatnym utworze nie zapominając o niejako jego powinnościach jako człowieka renesansu i poety doctus
• Zapowiedź tematyki utworu już w drugim wersie – pytanie, na które sam później szuka odpowiedzi
• Pierwsza wizja zaświatów: zaczerpnięta oczywiście z chrześcijańskiej koncepcji życia po śmierci: pojawiają się anioły, wizja ta przypomina nieco sielankę, utwory, czy malowidła naścienne z okresu renesansu [cyt.]
• Dzięki temu porównaniu możemy tu powiedzieć coś o Urszuli, następuje tu pewna apoteoza postaci córki poety, tym jednym pytaniem autor zwraca nam uwagę na jej cechy, które wyjaśniają uzycie przez niego takiego właśnie porównania – nasuwa się na myśl pewna niewinność,
• Druga wizja zaświatów: pojawia się postać Charona, wg mitologii greckiej przewoźnika umarłych na drugą stronę, tamten świat, zarazem z nim bezpośrednie nawiązanie do tradycji antycznej; jednocześnie Charon jest w tym miejscu nie tylko przewoźnikiem, bo też to właśnie on daję Urszulce wieczny sen, przeprowadza ją na drugą stronę, odbierając jej także wszelkie wspomnienia, czy pamięć rodzica, opłakującego tak szczerze ją opłakującego
• Inna wizja: Urszulka mająca przemienić się w słowika –reinkarnacja jako sposób na kolejne życie pośmiertne – bardzo baśniowa przemiana w ptaka, ptaka będącego poniekąd odpowiednikiem poety w świecie natury, słowik w końcu jest najpiękniej śpiewającym ptakiem  w porównaniu tym też można odnaleźć cechy, które ojciec przypisuje zmarłej córce: talent (Urszula miała wg innego trenu być następczynią Kochanowskiego, miała odziedziczyć po nim talent, jego lirę), lekkość, beztroska
• Znowu poeta wraca do wyjściowej wizji zaświatów, tym razem nawiązuje jednak do innego miejsca – czyśćca; jego myśli zdradzają pewnien niepokój o los córki, a jednocześnie zwątpienie, jednak zaraz się z tego wycofuje, znowu wracając do Urszulki, istotki boskiej, niebiańskiej, jako przedstawicielce raju, która tylko na chwilę zstąpiła na ziemię  pojawia się kolejny rys charakterystyki małej Urszulki.
• Urszula: przedstawiona jako istota nieziemska, należąca d innego świata, na ziemi niewinna, beztroska, uosobienie talentu poetyckiego poetyckiego doskonałości
• Zaświaty: opisanych kilka wizji, według renesansowej poetyki, zgodnie z konwencją.

2. „Urszula Kochanowska” Bolesław Leśmian
• Tutaj już nie mamy do czynienia z kilkoma wizjami, Leśmian nie nawiązuje do kilku tradycji, ale pozostaje w tematyce religii chrześcijańskiej, jednak nawet w tym łamie pewne konwencje  jego zaświaty są puste, to „pustkowie”, nie ma innych umarłych, jest tylko Urszula i Pan Bóg
• Ludzie w zaświatach: nie wiemy tego na pewno, jednak można mniemać, że ludzie zachowują swój wygląd [cyt.] , zachowują też swoje przymioty, nawyki, upodobania
• Zaświaty będące odbiciem świata ludzkiego; dla Urszuli Bóg tworzy dom, taki, w jakim mieszkała na ziemi, w Czarnoleskie  Bóg świadomie sprawia przyjemność Urszuli, spełnia jej zachcianki – pojawiaj się także w tym utworze pewna charakterystyka Urszuli: tutaj jest to osoba bardzo przywiązana do swojego ziemskiego życia, jednak specjalna troska, jaką otacza ją bóg wskazuje także na jej wyjątkowość; dla Urszuli najważniejsi są rodzice,oni stanowią centrum jej świata, nawet obecność Boga nie jest w stanie zrekompensować jej braku rodziców przy boku
• Zaświaty: zarówno u Kochanowskiego, jak i tutaj pojawia się motyw snu wiecznego, tam jego dawcą był Charon, tutaj jest to jakby naturalne, jednak Urszula jest na niego odporna, tak bardzo czeka na rodziców, że nie chce przespać momentu, kiedy oni się zjawią.
• Bardzo ważne miejsce w zaświatach odgrywa postać Boga – Bóg jest tutaj przewodnikiem Urszuli, a zarazem jej opiekunem, wprowadza ją w nie, roztacza nad nią opiekę – u Kochanowskiego nie występuje Bóg sam w sobie; można powiedzieć, iż tutaj Bóg został przeciwstawiony Charonowi z trenu X


ZAKOŃCZENIE:
1. Utwory pozostają we wzajemnym dialogu; ta sama jest tematyka – bezpośrednie nawiązanie przez Leśmiana do utworów Kochanowskiego; motyw pośmiertnego życia tej samej ostaci – wzmaga dodatkowo przekaz utworu Leśmiana; zaświaty zaświaty: choć autorów dzieli blisko 350 lat, ich utwory mają ze sobą wile wspólnego, podobnie zresztą jak sami poeci – wspólne odniesienia w poezji, wspólne wzory i wzorce
2. W obu tych utworach zwycięża jednak wizja zaświatów szerzona przez religię chrześcijańską, choć należy zauważyć w tym miejscu, że obaj autorzy przedstawiają je tylko z jednej strony – nic nie wspominają o piekle, nawet wzmianka Kochanowskiego o czyśćcu zdaję się już burzyć zasady poetyki
3. Wizje tych dwóch poetów wbrew pozorom wcale nie są tak różne od siebie, jakby się mogło wydawać, dużo je łączy, choć istnieją też pewne różnice, a tkwią one nie w światopoglądzie, światopoglądzie jedynie przyjętej konwencji.