Wychodząc od analizy IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza opisz stan emocjonalny Pustelnika w konfrontacji z postawą Księdza. Określ istotę romantycznego kochanka.

Akcja interesujących nas fragmentów jak i całego utworu toczy się w chacie Księdza podczas kilku godzin wieczoru zadusznego. Gustaw mówi językiem bardzo emocjonalnym, pełnym wykrzyknień, pytań retorycznych, krótkich, przerywanych zdań. Bohater jest skoncentrowany na swoich przeżyciach tragicznej, niespełnionej miłości. Gustaw jest rozchwiany emocjonalnie, czasami sam sobie zaprzecza. Fragment ten w utworze jest na początku, w czasie pierwszej godziny- miłości (Gustaw mówi, że wskazówka wskazuje dziewiątą, a trzy świece goreją). Podczas tej godziny wspomina miłość do kobiety "cudzym przykutej pierścieniem", opisuje bardzo sugestywnie kulminacyjny punkt własnej biografii. Gustaw powołuje się na konkretne tytuły i autorów, wymienia "Nową Heloizę" J.J.Rousseau, "Cierpienia młodego Wertera", powołuje się na Goethego, Byrona i na konkretną tradycje literacką z tego wynikającą. Uczuciu Gustawa towarzyszyła sakralizacja miłości, idealizacja kochanki, jest ona sensem życiem i sama możliwość kochania jej jest szczęściem. Sposób w jaki Pustelnik dowiedział się o zamążpójściu ukochanej wywarł także wstrząsający wpływ na bohatera. Właśnie powrócił w rodzinne strony, a gdy pośpieszył do ukochanej, w jej domu odbywała się uczta weselna. Teraz, co roku musi wracać na ziemie i przezywać od nowa związane z nim cierpienie. Pustelnik ulega alienacji na skutek doznanego nieszczęścia, "nie chce żyć w społeczeństwie, którego istniejące związki regulowane są przez bezsensowne konwenanse i podziały społeczne i majątkowe " (ukochana przecież wychodzi za dobrze sytuowanego, utytułowanego mężczyznę). Poza tym Gustaw za swoje wyobcowanie, egzaltacje, a w końcu samobójstwo winił utwory preromantyczne "książki zbójeckie". jak je nazywał, dostarczały mu wzorca postawy z bardzo silną uczuciowością, indywidualizmem, to z nich zaczerpnął romantyczne treści i myśli, które doprowadziły go do skrajnej rozpaczy.
Ksiądz jest osobowością postawioną w opozycji w stosunku do Pustelnika. Jego poglądy są racjonalne, stara się logicznie wszystko wytłumaczyć, zdroworozsądkowo wyjaśnia nieszczęście Gustawa, argumentuje i uspokaja. Ze stoickim niemal spokojem reaguje na wywody swojego ucznia. Nie dostrzega tego, co jest metafizyczne, ani nie rozumie świata natury. Jest podobny do starca z ballady Adama Mickiewicza "Romantyczność", jest partnerem polemiki, jako zwolennik racjonalizmu przegrywa.
Kreacja bohatera jest wynikiem nie tyko twórczości Goethego czy Rousseau, ale także osobistych przeżyć autora. Adam Mickiewicz podczas pobytu w Kownie poznaje Marylę Wereszczakównę, w której się zakochuje. To, że odnajduje w sobie uczucia Wertera, jest skutkiem małżeństwa Maryli z hrabią Wawrzyńcem Puttkamerem. Tak jak bohaterowie Goethego i jak Gustaw doznał smutnych skutków konwenansów społecznych i towarzyskich.
Do kreacji Gustawa autor wykorzystał model bohatera werterycznego i bajronicznego. Pustelnik, jak przystało na romantyka, już od młodych lat charakteryzował się oryginalnością i pewnym indywidualizmem. Odwołanie się do doświadczeń znakomitych poetów preromantyzmu i romantyzmu owocuje tym, ze Gustaw jest samotny, nieszczęśliwy i wyobcowany ze społeczeństwa, a jednocześnie ma poczucie wyższości, jest egotykiem, buntuje się przeciw porządkowi panującymi na świecie. Gustaw jest osobą otoczona tajemnicą, jego historia jest pełna niedomówień. Sytuacja zmusza go do samobójstwa. Gustaw jest osobowością o naturze refleksyjnej z głęboką uczuciowością, bardzo emocjonalną, czego wyrazem jest język jakim się posługuje. Jest on dość specyficzny, pełen środków stylistycznych, takich jak zdania wykrzyknikowe, pytające, niezbyt ścisła forma, pełna krótkich, niedokończonych zdań z wielokropkiem na końcu. Mnogość wspomnianych właśnie wielokropków, średników, i wykrzyknień sprawia, że nomologii Gustawa są bardzo ekspresyjne.
Podsumowując, na skomplikowaną kreację romantycznego bohatera jakim jest Pustelnik z IV części "Dziadów" składa się bardzo wiele czynników, jest to spuścizna prekursorów romantyzmu, ale także osobiste doświadczenia romantyków, a przede wszystkim samego autora, Adama Mickiewicza. Realizacja modelu romantycznego kochanka opiera się na tajemniczości, niedomówieniach, kontrastuje z opozycyjnie postawionym racjonalizmem.