Wychodząc od analizy fragmentu IV cz. "Dziadów" Mickiewicza (wersy 120-182) opisz stan emocjonalny pustelnika w konfrontacji z postawą księdza. Określ istotę kreacji romantycznego kochanka.

Podany fragment „Dziadów” Adama Mickiewicza przedstawia rozmowę księdza-racjonalisty z Pustelnikiem, czyli romantycznym kochankiem, a zarazem duchem, odludkiem, który cierpi nie mogąc być ze swoją ukochaną. Pustelnik przyszedł do mieszkania duchownego w poszukiwaniu schronienia i bezpieczeństwa, a przy okazji toczy z nim dyskusję.
Na początku pustelnik jest załamany, smutny, żali się, że jego nieszczęście w miłości jest prawdopodobnie karą, nie może jednak znaleźć żadnego grzechu, który mógłby spowodować aż tak wielkie męki. Swój nastrój chce oddać śpiewając smutną piosenkę, na co ksiądz nie ma ochoty, duchowny podchodzi z dystansem do nastroju gościa, zachowuje spokój. Pustelnik, śpiewając, wyraża problem swojej miłości – chciałby być z kobietą, którą kocha, ale ona należy do kogoś innego, dlatego nie może się z nią spotykać, jednak umarłby z tęsknoty, gdyby się od niej oddalił. Swój los porównuje do jednego z bohaterów książek zbójeckich, które czytał – Wertera. Jak postać stworzona przez Goethego, Pustelnik stwierdza, że jedynym lekarstwem na niespełnioną miłość jest śmierć, dlatego też dobywa sztylet i sprawia wrażenie, jakby chciał popełnić samobójstwo. Wtedy ksiądz oburza się i, próbując odwołać się do racjonalistycznych, oświeceniowych wartości, powstrzymuje go. Pokazuje to, że duchowny nie rozumie w ogóle postawy Pustelnika ani idei romantycznej miłości.
Gdy nieszczęśliwy kochanek chowa sztylet, rozpoczyna się godzina miłości. Wtedy wyznaje, że cokolwiek by nie zrobił, ona pozostanie jego ukochaną; jest pierwszą, jedyną jego miłością, tylko że niestety niedostępną. Pustelnik żali się, że ksiądz go nie rozumie, bo jest duchownym – jego życie skupia się na chwale i służbie Bożej, a nie na miłosnych perypetiach.
Następnie kochanek wyjawia historię swojej miłości: jego młodość była zarazem „niebem i torturą”. Żył marzeniami i wyobrażeniami o ukochanej (zainspirowany najprawdopodobniej książkami zbójeckimi), całe dnie spędzał w świecie omamów i był szczęśliwy, lecz jednocześnie cierpiał, bo wszystko to było nierealne, nie miało odzwierciedlenia w rzeczywistości. Próbował odnaleźć idealną ukochaną, ale nie udawało mu się, aż w końcu, gdy już miał zaprzestać, odnalazł ją. Znalazł kobietę marzeń niedaleko siebie i zakochał się, aby niedługo potem nie móc z nią być. Stało się to przyczyną zostania pustelnikiem, a zarazem cierpień na wieki w samotności.
Ksiądz stwierdza, z przymrużeniem oka, że współczuje bohaterowi, ale jego uczucia uznaje za szaleństwo z miłości, chorobę; zachowuje chłodny, „tolerancyjny” dystans do tego, co mówi kochanek. Próbuje również racjonalistycznie wytłumaczyć zachowanie zakochanego bohatera, co obrazuje jego złe podejście, ograniczoność umysłu.
Przedstawiona powyżej interpretacja fragmentu IV części „Dziadów” udowadnia, że rozmowa Księdza z Pustelnikiem to tak naprawdę konfrontacja poglądów racjonalistycznych, oświeceniowych z romantycznymi. Wszystkie myśli wypowiedziane przez nieszczęśliwego kochanka realizują romantyczny światopogląd: romantyczne postrzeganie miłości, indywidualizm, wahania nastroju, lektury, a także to, że był duchem. Natomiast duchowny to zupełne przeciwieństwo: do wszystkich spraw podchodzi z dystansem, wszystko chłodno mierzy rozumem i zmysłami.

ocena wg kryteriów nowej matury i klucza:
treść 16/25
kompozycja 3/5
styl 5/5
język 9/12
zapis 2/3

ocena: dst (35/50)