Miłość. Funkcje motywu miłości w wybranych utworach trzech różnych epok literackich.

Tematem mojej pracy jest miłość. Postaram się omówić funkcje motywu miłości w wybranych utworach trzech różnych epok literackich.
Miłość to uczucie bezgranicznego przywiązania do drugiej osoby, które często wymaga poświęceń. Uczucie to sprawia, że człowiek odnajduje sens swojego życia. Szczęście w miłości daje nam niezwykle dużo energii, sprawia że czujemy się silniejsi i dostrzegamy więcej możliwości w nas samych.
W literaturze istnieje wiele utworów przedstawiających motyw miłości. Swoją uwagę chciałabym skierować na utwory z epok literackich takich jak średniowiecze, romantyzm i Młoda polska. To epoki, w których miłość ukazywana jest w różny sposób. Możemy zaobserwować miłość nieszczęśliwą i destrukcyjną prowadzącą do samobójczej śmierci, jak również miłość do Boga. W literaturze średniowiecznej trudno znaleźć utwór, w którym nie byłoby wątku miłosnego. Literatura tej epoki ukazuje dwa oblicza miłości: człowieka do boga i oczywiście kobiety i mężczyzny. Jednym z utworów bliskich mojemu tematowi jest celtycka legenda ,, Dzieje Tristana i Izoldy”. Tristan, siostrzeniec i ulubiony rycerz króla Marka, wyrusza po piękną królewnę, która ma zostać żoną władcy. W drodze powrotnej następuje fatalne zdarzenie. Tristan i Izolda wypijają magiczny napój sprowadzający miłość, który był przeznaczony dla Izoldy i jej przyszłego męża. Połączeni siłą eliksiru bohaterowie łamią wszelkie przyrzeczenia. Tristan lekceważy kodeks rycerski i wierność wobec króla, a Izolda obowiązek wierności małżeńskiej. Pełni bólu, nękani wyrzutami sumienia kochankowie nie mogą bez siebie żyć. Nawet kilku dniowa rozłąka powoduje tęsknotę nie do opanowania. Mimo grożących im konsekwencji, nocami spotykają się potajemnie w przyzamkowym ogrodzie. Zdradzeni przez zawistnych dworzan, zostają skazani na śmierć. Kochankowie decydują się na ucieczkę. Król Marek odnajduje ich śpiących w lesie, a ponieważ między nimi leży nagi miecz Tristana, który świadczył o absolutnej czystości ich związku wybacza im. Po przebudzeniu Tristan i Izolda decydują się na rozstanie, wiedząc, że Marek zna ich sekret. Ale rozłąka jeszcze bardziej potęguje uczucia. Splot nieszczęśliwych wypadków sprawia, że kochankowie umierają z miłości. Po ich śmierci służąca Brangien wyjawia królowi tajemnicę eliksiru. Marek każe pochować Tristana i Izoldę w jednej mogile. Na ich grobie wyrastają dwa krzaki głogu, które łączą się gałęziami w miłosnym uścisku. Historia rycerza Tristana i Izoldy mówi o wszechpotędze miłości, której siły nic nie jest w stanie powstrzymać, nawet śmierć. Opowieść ta jest przykładem miłości, która nie zna granic ani podziałów, jest smutna i dramatyczna, ale jak bardzo prawdziwa jak na tamte czasy. Miłość Tristana i Izoldy spłynęła na nich nagle i wbrew ich woli. Przyniosła im wielkie szczęście, objawiła sens życia, była ekstazą i spełnieniem. A jednak nie była szczęśliwa. Na jej drodze stanęły normy moralne, społeczne i obyczajowe. Bohaterowie stanęli przed wyborem, który nie miał szczęśliwej alternatywy. Człowiek nie ma wpływu na swoje uczucia, nie może ich sobie wyperswadować, logicznie wytłumaczyć. Uczucia często stoją w sprzeczności z okolicznościami zewnętrznymi. Wówczas dochodzi do konfliktu tragicznego. Wspaniały przykład wiecznej, prawdziwej, choć niełatwej miłości odnajdujemy w „listach Abelarda i Heloizy”. Abelard, filozof i teolog, udziela lekcji Heloizie w zamian za pokój w domu jej wuja. Niezwykła uroda i inteligencja dziewczyny ogromnie fascynują nauczyciela i w końcu zakochuje się w swojej pięknej, młodej uczennicy. Heloiza także ulega oczarowaniu, urzeczona wiedzą i oryginalnością Abelarda. Kochankowie, mimo zakazu wuja, nie przestali się potajemnie spotykać i wymieniać ze sobą pełne czułości listy. Aż w końcu, w jednym z nich Heloiza z radością wyznała, że spodziewa się dziecka. Abelard, jak to mężczyzna, pełny był sprzecznych uczuć. By zapewnić ukochanej bezpieczeństwo wywiózł ją do swej rodziny, z dala od Paryża, gdzie mogła poczekać do narodzin dziecka, a sam udał się na męską rozmowę do jej opiekuna. Nie była ona łatwa, ale mężczyźni postanowili, że hańbę może zmazać tylko ślub. Dla Abelarda, wykładającego w klasztornej szkole, oznaczało to koniec kariery. Wiedziała o tym również Heloiza. Dlatego też powiedziała stanowczo „nie”. Nie chciała by małżeństwo i obowiązki domowe odciągały Abelarda od filozofii. Która z kobiet, nawet dziś, zareagowałaby podobnie? Oczytana Heloiza powołała się na przypadki z historii, co miało przekonać ukochanego, że małżeństwo z nią zniszczy mu życie. Wolała pozostać kochanką niż niewolnicą sprzedaną mężowi w zamian za poczucie bezpieczeństwa. Jednak Abelard upierał się. Wierna Heloiza spełniła jego wolę. Małżeństwo zostało zawarte w tajemnicy. Małżonkowie zamieszkali osobno. Imię dziecka wybrali razem. Było ono świadectwem ich wspólnych poglądów. Wuj dziewczyny, dowiedziawszy się o całej historii, mści się na Abelardzie. Nasyła na niego zbirów, którzy go okaleczają. Dziewczyna za namową kochanka wstępuje do klasztoru. Abelard również wiedzie życie mnicha. Mimo rozłąki ich miłość trwa, czego dowodem są jedne z najpiękniejszych, a może i najpiękniejsze w historii literatury listy miłosne. Oboje nie mieli pojęcia, że ich burzliwy romans szybko stanie się symbolem miłości przywoływanym ku przestrodze w kazaniach i podręcznikach szkolnych jeszcze 900 lat później. Listy obojga kochanków do dziś zachwycają szczerością i bezpośredniością miłosnych wyznań, są pełne pasji i emocji. Trumny sławnej pary spoczywały obok siebie w klasztorze Parakleta aż do czasów Rewolucji Francuskiej. Dzisiaj kochankowie leżą we wspólnej mogile na cmentarzu w Paryżu, a ich grób jest symbolem potęgi miłości, która przetrwała wszelkie próby, nawet próbę czasu. Średniowiecze to okres w którym dominuje teocentryzm, dlatego też nie można w tej kwestii pominąć także tak rozpowszechnianej w tamtym okresie, miłości i uwielbienia do Boga. Jak wielka może być, możemy przekonać się czytając "Legendę o św. Aleksym". Aleksy, za namową swego ojca, poślubił córkę cesarza. Miał wszystko, piękną i młodą żonę, pieniądze, pozycje, nie jeden człowiek chciałby posiadać to wszystko. Jednak Aleksy był wyjątkiem. Kochał on bezgranicznie Boga oraz wynikające z tego idee życiowe. W imię miłości, bohater opuszcza żonę, zostawia cały swój majątek , rezygnuje z dotychczasowego życia i oddaje się Bogu. Aleksy został mnichem, pod tym przebraniem żył w nędzy, znosił wszelkie cierpienia. Wszystko to robił dla Boga, wierzył w to, że tylko w ten sposób może uzyskać zbawienie. Postać Aleksego często porównywana jest z postacią Jezusa Chrystusa z Biblii. Podobnie jak on, Aleksy pomagał ludziom, w jego obecności działy się różne cuda. Tak jak mesjaż bohater wiedział, że niebawem spotka go śmierć, mimo to, nie wrócił do poprzedniego trybu życia, nadal cierpiał. Bóg docenił oddanie Aleksego, uwidacznia się to w momencie śmierci bohatera, której towarzyszą cuda. W pobliżu ciała zmarłego mają miejsce liczne uzdrowienia. Miłość do Boga wskazała Św. Aleksemu drogę życiową. Wszystko straciło sens, liczyło się tylko oddanie Bogu. Jest to dowodem na to, że miłość może zastąpić nam wszelkie dobra materialne. Czy w takim razie miłość można uznawać za sposób na życie? Na pewno dla Aleksego był to sposób na życie, wszystko co robił, robił z miłości do Boga. Miłość przedstawiana przez romantyków, to przeważnie miłość nieszczęśliwa i niespełniona. Wiąże się z przeżyciami i cierpieniem. Przykładem niespełnionej miłości jest historia, napisana przez Johanna Wolfgang Goethego – „Cierpienia młodego Wertera”. To powieść która ma formę listów pisanych przez tytułowego bohatera do przyjaciela Wilhelma. W skład utworu wchodzą też dwa listy do ukochanej Loty i jeden do Alberta oraz noty od “wydawcy”. W Cierpieniach młodego Wertera Goethe kreuje postać młodzieńca o wyostrzonej wrażliwości, o wiecznie niespokojnym i nie nasyconym sercu, skłonnego do egzaltacji i poetyzacji życia, wreszcie człowieka często uciekającego w świat marzeń. Werter to młodzieniec, który kieruje się uczuciem. Do ludzi i świata podchodzi w sposób bardzo emocjonalny. Silnie wszystko przeżywa, często wzrusza się i tonie we łzach. Werter to “jednostka niepospolita”, indywidualista tęskniący za głębokim uczuciem . Pewnego dnia poznaje Lotę, w której zakochuje się od pierwszego wejrzenia. Widzi w niej ucieleśnienie kobiety, na którą czekał i o której marzył. Rozbudzona namiętność zdominowała jego życie bez reszty. W listach do Wilhelma pisze o poznaniu Loty, wyraża zachwyt ukochaną, opowiada o wspólnych spacerach, rozmowach. Analizuje wnikliwie swoje przeżycia i doznania. Kiedy przyjeżdża narzeczony Loty Albert, o którego istnieniu Werter wiedział od początku, obok słowa “miłość” coraz częściej zaczynie się pojawiać “cierpienie” oraz refleksje na temat życia i śmierci. Werter poetyzuje miłość, która stanowi dla niego treść życia. Podczas ostatniego spotkania, Lotta starała się wytłumaczyć Werterowi, że kocha w niej ideał kobiety, jaką stworzyła jego wyjątkowa wyobraźnia. Radzi, by wyjechał i odpoczął. Później przerażona zachowaniem Wertera, który upadł przed nią w całkowitej rozpaczy, chwycił jej ręce, zaczął namiętnie całować. Wówczas ona wyraźnie, stanowczo odrzuca jego uczucie. Werter ostatecznie postanowił popełnić samobójstwo. Romantyczny kochanek jest skłonny do refleksji nad sobą i światem, usiłuje oderwać się od rzeczywistości poprzez obcowanie z naturą, odpoczynek, sztukę oraz rozmyślania. Jego uczucie rozwija się przede wszystkim w wyobraźni, wystarczy tylko jedno spotkanie z ukochaną kobietą by osiągnąć pełnię szczęścia, ale też niewiele aby bezpowrotnie zatracić się w marzeniach.
Miłość Giaura i Leili jest głównym wątkiem powieści poetyckiej Georga Byrona pt.: „Giaur”. Bohater, poznaję piękną żonę Hassana. Od razu czuję, że łączy ich pokrewieństwo dusz, że są sobie przeznaczeni. Giaur ma świadomość, że Leila nigdy nie może należeć do niego, jest żoną innego. Miłość ta jest więc znowu skazana na niespełnienie, ale Giaur mimo to podejmuję wyzwanie, które rzuciło mu serce. Nie zamierza tak łatwo zrezygnować z ukochanej kobiety, będzie próbował o nią walczyć. Ucieka więc z ukochaną. Hassan dogania niewiernych i w zemście za zdradę zabija Leilę. Od tej pory myśli Gaura owładnięte są żądzą zemsty i w końcu zabija tego, kto odebrał mu ukochaną. Zrozpaczony, cierpiący, rozdarty wewnętrznie i nieszczęśliwy Giaur przywdziewa habit. Jednak nie robi tego z powołania, ani z pokuty. Nie wypełnia obowiązków religijnych i odrzuca Boga. Do samej śmierci nie zaznaje już nigdy spokoju, ukojenia ani pocieszenia. Losy Giaura pokazują, że najważniejsze w życiu są uczucia a spośród uczuć – najważniejsza jest miłość. To właśnie ona nadawała sens jego życiu, była wszystkim co posiadał. Giaur nie potrafił pogodzić się ze stratą ukochanej. Choć Leila nie żyła on dalej ją kochał, tęsknił za nią. Na jego twarzy, bladej i wyrazistej, malowało się ogromne cierpienie, którego nie potrafił ukryć. Zabicie Hassana nie uśmierzyło jego bólu. Targany rozterkami moralnymi, świadomy swoich win, odsunął się od ludzi. Życie przestało mieć dla Giaura jakąkolwiek wartość. Nie potrafił istnieć bez miłości. Gardził życiem zwykłym, bezbarwnym i ludźmi, których jednym celem jest pogoń za sławą czy zdobywaniem dóbr materialnych. Uczucie, którym obdarzył wybrankę, było święte, jedyne i niepowtarzalne.
Miłość w modernizmie to przede wszystkim forma ucieczki od świata, od jego przyziemności, źródło doznań o wyjątkowej sile intensywności. To już nie głębokie romantyczne uczucie duchowe, ale erotyzm.
Wierszem, który pozwala najlepiej zrozumieć stosunek poetów Młodej Polski do tej sfery ludzkich przeżyć, jest „Ukrzyżowanie” Stanisława Koraba-Brzozowskiego zaczynające się od słów: „Dusza ma, cierniem uwieńczona, Na białym krzyżu twego ciała”. Najważniejsze w wierszu jest przekonanie, że spełnienie miłosne to upodlenie duszy. Akt miłosny, uniesienie erotyczne dają wprawdzie zapomnienie, ale są zaledwie chwilowym oderwaniem się od świata. Poeta pokazuje, że siła fizyczności jest ogromna, że człowiek jest nawet gotów poświęcić to, co ma najważniejsze – dusze- w zamian za intensywne doznania fizyczne.
Wiersz Kazimierza Przerwy – Tetmajera „ Lubię kiedy kobieta…” przedstawia erotyczne uniesienia. Autor opisuje to co go najbardziej porusza w zachowaniu kobiety w sytuacji erotycznej. Najbardziej podnieca go stan , gdy kochanka omdlewa w objęciu, rozkoszuje sie stanem uniesienia, przeciąga sie lubieżnie. Poruszają autora również oczy kobiety. Uwielbia , gdy zachodzą one mgłą, gdy twarz kobiety staje sie blada. Piękne są również usta kobiety, bezwiednie rozchylone wyrażają stan oddania i euforii. Kobieta pełna seksualnych atutów to taka, która drży z rozkoszy, która wbija swe drżące palce w ciało mężczyzny. Tetmajer odczytuje radość ze zbliżenia z urywanego oddechu kobiety. Uwielbia jej pełne oddanie, lecz także podnieca go jej delikatne zawstydzenie, lekki protest i to iż wstydzi sie ona przyznać do pożądania. Pociąga go w kobiecie jej subtelne zachowanie, to iż targana zawstydzeniem szuka ust mężczyzny, zaś lęka sie obdarzyć go spojrzeniem w oczy. Autor lubi również ten stan , gdy wyczerpana kochanka leży obok, stan spełnienia i poczucia szczęścia.
Jak widać motyw miłości jest jednym z najpopularniejszych i najbardziej lubianych w literaturze. Z miłością spotykamy się na co dzień. Sami jej doświadczamy lub jesteśmy jej świadkami. Na ulicach widzimy trzymające się za ręce pary. Świat telewizyjny przepełniony jest namiętnością. Gazety rozpisują się o uczuciach gwiazd. W prawie każdej książce występują wątki miłosne. Nie powinniśmy się wypierać swoich uczuć, ale akceptować je i walczyć o nie tak jak Giaur czy Tristan. Tylko tak będziemy ludźmi, gdyż wypierając uczuć wypieramy się naszego człowieczeństwa. Miłość doczekała się nawet swojego święta, tak zwanych walentynek. Dlaczego ten temat jest tak często podejmowany? Odpowiedź jest prosta, bo w świecie pełno jest miłości i musimy tylko nauczyć się ją dostrzegać. Albert Camus twierdził, że: „Świat bez miłości jest martwym”. Nie sposób wymieniać wszystkich jej aspektów, bo jest to uczucie niezwykle bogate i skomplikowane.