Przypadki łamania przepisów konstytucji przez administrację carską powodowały, że zaczęto zakładać tajne związki, w bliższej lub dalszej perspektywie przewidujące konieczność walki o pełną suwerenność Polski. Najczęściej powoływano je w środowisku uczniowskimi studenckim, a także wśród wojskowych.
W pierwszej z tych grup przeważały organizacje, których głównym celem była praca oświatowa, dokształcanie się, poznawanie własnej historii, co w odległej dopiero przyszłości miało dać podstawę do skutecznej walki o niepodległość. Taki był program np. „Związku Przyjaciół pod godłem Panta Koina” (z grec. panta koina – wszystko wspólne). Założycielem tej organizacji był w 1817 roku Ludwik Mauersberger, a istniała ona do 1822 roku. W 1819 roku powstał Związek Wolnych Braci Polaków (Tadeusz Krępowiecki, Wiktor Heltman, Józef Kozłowski), rozbity przez policję carską w 1823 roku. Inne organizacje studenckie to: Towarzystwo Filomatów (założone w 1817 roku– Józef Jeżewski, Tomasz Zan, Adam Mickiewicz), Związek Filadelfijski, Związek Promienistych i inne. Z kolei w środowisku wojskowym działało Wolnomularstwo Narodowe utworzone w 1819 roku przez majora wojsk Królestwa Polskiego Waleriana Łukasińskiego. Na bazie tej organizacji w 1821 roku powołano Towarzystwo Patriotyczne, ale już w roku następnym p
rzywódca tej organizacji został aresztowany i skazany na 9-letni pobyt w twierdzy. W rzeczywistości spędził w więzieniu resztę życia. Zmarł w 1868 roku. Po uwięzieniu W. Łukasińskiego organizacją kierował Seweryn Krzyżanowski, ale Towarzystwo Patriotyczne nie odgrywało już większej roli. Tajne związki działające w środowisku wojskowych jednoznacznie stawiały postulat walki o niepodległość. Tak było również z powołanym do życia w 1828 roku w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty sprzysiężeniem, na którego czele stał Piotr Wysocki. Tym łatwiej było mu znaleźć zwolenników, że wojskowa polityka księcia Konstantego spotykała się z silną krytyką środowisk polskich. Dbał on bowiem, by wszystkie wyższe stanowiska wojskowe znajdowały się w rękach rosyjskich. Budziło to zrozumiałe niezadowolenie podoficerów polskiego pochodzenia i ten fakt wykorzystał P. Wysocki do popularyzowania swojej organizacji. Sprzysiężenie (1829 rok) Podchorążych było związkiem szczególnym. Nim władze carskie wpadły na jego ślad, udało się mu doprowadzić do wybuchu powstania. Rozpoczęło się ono w nocy z 29 na 30 XI 1830 roku, stąd wywodzi się jego nazwa <powstanie listopadowe>.
(na fot. Walerian Łukasiński)