Ubogi dom w mieście

Oprócz bogatych domów kupców czy arystokratów mieszkających w mieście (np. arystokratyczny dom Łęckich w Lalce, w którym pieniądze wydaje się zbyt lekką ręką, a pożycza następnie od własnych służących) literatura utrwala obraz ubogich izdebek szewców, wozaków, bezrobotnych... Świat suteren poznajemy np. z obrazków i nowelek Marii Konopnickiej. W noweli Nasza szkapa z mieszkania bohaterów wynosi się podstawowe sprzęty, wyprzedaje się wszystko, a i tak brakuje pieniędzy na wyżywienie dzieci i leczenie ich chorej matki. W ciasnych suterenach gnieżdżą się biedni lokatorzy kamienicy pani Kolichowskiej, opisanej w Granicy Zofii Nałkowskiej. Padają nawet w powieści znamienne słowa: „Ludzie zdecydowali się żyć na sobie warstwami. Co dla jednych jest podłogą, to dla drugich staje się sufitem” – w rzeczywistości bohaterów mieszkających w luksusowych pokojach na piętrach i w biednych suterenach dzielą nie tylko sufity, ale właściwie wszystko: sytuacja materialna, zwyczaje, warunki, inna jest ich codzienność, inne są ich mieszkania i ich losy (życie w kamienicy stało się tematem wielu dzieł literackich filmowych i teatralnych). Motyw biednego miejskiego domu występuje także w innych utworach –wymieńmy najważniejsze z nich: domy ubogiego Powiśla przedstawia Bolesław Prus w Lalce oraz Kazimierz Brandys w Matce Królów. O domach ulic Ciepłej i Krochmalnej wspomina często Stefan Żeromski w Ludziach bezdomnych – to z takiego domu wywodzi się główny bohater powieści – doktor Judym. Wreszcie biedne domy dziewcząt z Nowolipek przedstawia Pola Gojawiczyńska w swej powieści: tylko Kwirynie, córce sklepikarzy, powodzi się w miarę dobrze, wszystkie inne jej koleżanki narażone są na biedę. Do domu jednej z nich matka przynosi po kryjomu przed dziećmi tanią zupę wydawaną w punkcie dla nędzarzy. Wyrwanie się ze świata Nowolipek jest bardzo trudne: wiedzie przez salony rozkapryszonych, znudzonych pań uczących biedne dziewczyny bądź przez udane małżeństwo, bądź... zejście na złą drogę. Ubogi dom artystki, w którym nie ma co zjeść, dopóki aktorka nie zacznie zadawać się z bogatymi panami, poznajemy z kolei w sztuce Gabrieli Zapolskiej Panna Maliczewska.