Japonia

Ukształtowanie powierzchni

W krajobrazie Japonii dominują góry i wyżyny, zajmujące około 90% obszaru, w tym 10% to góry wysokie. Wyspy Japońskie stanowią bowiem nawodną część potężnego łańcucha górskiego, który wznosi się z dna oceanu na wysokość 12 000 m. W żadnej części kraju niziny stanowiące ok. 10% powierzchni nie są na tyle duże, by sięgały aż po horyzont.
Najbardziej wysunięta na północ, rozległa wyspa Hokkaido poprzecinana jest pasmami górskimi: Kitami na północy, Hidaka na południowym wschodzie i Teshio na zachodzie, które mają przebieg południkowy. W centrum wyspy zaś znajduje się wulkaniczny masyw Gór Isikari z najwyższym szczytem Asahi (2291 m n.p.m.), a także mniejsze pasmo Yūbari. Góry Teshio od pozostałych rozdziela dolina aluwialna rzeki Ishikari (268 km) - trzeciego najdłuższego cieku Japonii. Otaczająca jej ujście nizina jest skupiskiem większości mieszkańców wyspy z największym miastem – Sapporo. Większe obszary nizinne zajmują ponadto zachodnią część Hokkaido, a na północnym wschodzie w głąb Morza Ochockiego wcina się górzysty Półwysep Shiretoko. Natomiast południowo-zachodnią część dawnego Ezo stanowią półwyspy Shakotan i Oshima.
Cieśnina Tsugaru (szer. 19,5 km) oddziela Hokkaido od największej górzystej wyspy archipelagu – Honsiu, zajmującej 61% powierzchni kraju. W jej północnej części zwanej Tōhoku, której początek wyznaczają półwyspy Shimokita i Tsugaru, przebiegają południkowo wzdłuż poszarpanego, klifowego wybrzeża wschodniego Góry Kitakami, a przez środek owego regionu Góry Ou. Oba pasma będące kontynuacją gór na Hokkaido rozdzielone są nizinną doliną uchodzącej do Pacyfiku rzeki Kitakami, w której południowej części znajduje się główne miasto Tōhoku - Sendai.
Pośród nadbrzeżnych nizin północno-zachodniego wybrzeża Honsiu, nieopoal półwyspu Oga znajduje się najniżej położony punkt Japonii, tj. kryptodepresja jeziora Hachirogata (4 m p.p.m.). Dalej na południe dolina rzeki Mogami oddziela Ou od biegnącego równolegle do zachodniego wybrzeża pasma górskiego - Echigo, które z kolei płynnie przechodzi w zajmujące wnętrze wyspy rozległe Góry Mikuni. Na wschód od nich wzdłuż wybrzeża Pacyfiku biegnie pasmo Abukuma.
Uchodząca do Morza Japońskiego na wysokości wyspy Sado Shinano (376 km) - najdłuższa rzeka Kraju Kwitnącej Wiśni, oddziela Mikuni od położonych na zachód od nich Alp Japońskich, które zajmują centralną część Honsiu zwaną inaczej Chūbu. W ich skład wchodzą trzy główne biegnące południkowo, a równolegle względem siebie pasma: Hida na północy, Kiso w strefie środkowej oraz Akaishi na południu. Na wschód od tych ostatnich, a na północ od wcinającego się w Pacyfik półwyspu Izu znajduje się masyw wulkanu Fudżi (3 776 m n.p.m.) - najwyższego szczytu Kraju Wschodzącego Słońca. Na północ stamtąd, a na południe od Gór Mikuni lężą mniejsze, tym nie mniej równie wyniosłe pasma Tanzawa, Okuchichibu i Yatsugatake.
Góry Tanzawa

W południowo-wschodniej części Honsiu rozciąga się równina Kantō (13 tys. km²) - największy japoński obszar nizinny, w którego południowej części nad Zatoką Tokijską leży stolica państwa - Tokio. Samą zatokę zaś od otwartego oceanu oddzielają nizinne półwyspy Miura i Bōsō. Na zachód od Alp Japońskich leżą pasma górskie Ryohaku, Ibuki oraz Yōrō. Na północ od nich głęboko w Morze Japońskie wcina się w przeważającej części nizinny Półwysep Noto, a na południe od owych gór rozpościera się niewielka Nizina Nōbi, w której centralnej części, nad Zatoką Ise leży główne miasto Chūbu - Nagoja.
Pomiędzy należącą do Morza Japońskiego Zatoką Wakasa, a wspomnianą Ise znajduje się największy zbiornik wodny Kraju Kwitnącej Wiśni - jezioro Biwa (675 km²) oraz niewielkie przebiegające południkowo między nim, a niziną Nōbi pasmo Gór Suzuka. Na południe od nich rozpościera się rozległy Półwysep Kii, którego większą część zajmują góry o tej samej nazwie. U nasady tego półwyspu na niewielkiej Nizinie Kansai znajdują się położone w głębi lądu Kioto oraz Osaka nad zatoką Osaka. Na północ od nich, a po zachodniej stronie jeziora Biwa leżą Góry Hira.

Zachodnią część Honsiu w przeważającej części stanowi biegnące równoleżnikowo rozległe, aczkolwiek niewysokie pasmo Gór Chugoku. Na przylegających do nich od południa wąskich nizinach nadbrzeżnych skupiona jest większa część ludności, z największym miastem Hiroszima. Na przeciwległym wybrzeżu Morza Japońskiego znajduje się Półwysep Shimane, na północ od którego leży niewielki archipelag Wysp Oki.
Klifowe wybrzeże Rikuchu Kaigan; prefektura Iwate

Cieśnina Kii oraz usiane rozlicznymi wyspami Wewnętrzne Morze Japońskie oddziela Honsiu od czwartej największej wyspy Japonii - Sikoku. Większą jej część zajmują Góry Sikoku z najwyższym wzniesieniem Ishizuchi (1981 m n.p.m.). W północno-wschodniej części wyspy dolina rzeki Yoshino oddziela je od niewielkiego pasma Sanuki. Nadbrzeżne niziny północne stanowią główny obszar osadniczy z miastem Matsuyama na czele.
Na południowym zachodzie kraju położona jest trzecia pod względem wielkości wyspa Kiusiu, oddzielona od Honsiu wąską cieśniną Kanmon, a od Sikoku cieśniną Bungo. Mające południkowy przebieg Góry Kiusiu, których kulminacją jest położony w środkowo-północnej części wyspy szczyt Kujū (1788 m n.p.m.) zajmują większość jej obszaru. Na północnym, przylegającym do Morza Japońskiego wybrzeżu znajduje się największe miasto Kiusiu - Fukuoka. Silnie rozczłonkowane wybrzeża przybrały postać licznych półwyspów: Osumi, i Satsuma na południu oraz Shimabara, Nishisonogi i Nagasaki na zachodzie. Ponadto nieopodal występują liczne mniejsze wyspy i archipelagi takie jak: Cuszima, Iki, Amakusa czy też Gotō.
Południowe zwieńczenie Wysp Japońskich stanowi długa na 1 000 km girlanda wysp Nansei, które dzielą się na położone bliżej Kiusiu Satsunan oraz dalsze Riukiu na czele z Okinawą. Do Japonii należą też inne grupy przeważnie wulkanicznych wysp, a więc leżące ok. 2000 km na południe od Tokio Ogasawara i Kazan oraz położone bliżej Honsiu Wyspy Izu. Razem wzięte określane są one mianem Wysp Nanpō i wyznaczają granicę między Pacyfikiem, a Morzem Filipińskim na którym znajdują się jeszcze położone na wschód od Okinawy Wyspy Daitō.

Sejsmologia

Wyspy Japońskie leżą na styku czterech płyt tektonicznych: wielkiej eurazjatyckiej, północnoamerykańskiej, przemieszczającej się w kierunku zachodnim (ok. 10 cm rocznie) płyty pacyficznej oraz mniejszej filipińskiej, z racji czego kraj nawiedzają częste trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów. Na wchodzącym w skład Ognistego pierścienia Pacyfiku, terytorium Japonii znajduje się około 80 czynnych wulkanów, spośród których największą aktywność wykazują te z Kiusiu, zwłaszcza Aso, Unzen i Sakurajima.
Skutki trzęsienia ziemi z 17 stycznia 1995 w Kōbe

Nie mniej jednak występujące powszechnie wokół innych wulkanów gorące źródła, gejzery, stawy gorącego błota oraz wyziewy gazów i par świadczą o tym, iż nie są one jeszcze całkowicie uśpione, a ich działalność wciąż stanowi poważne zagrożenie erupcją. Rocznie w Japonii rejestruje się od 1000 do 3000 wstrząsów o różnym nasileniu. Zdecydowana większość z nich jest na tyle słaba, że wykrywają je tylko czułe sejsmografy. Niektóre z nich powyżej 7 stopni w skali Richtera są katastrofami, jak np. wielkie trzęsienie ziemi w Kantō w 1923, które pochłonęło 143 tys. ofiar, czy też to, które nawiedziło Kobe w 1995 zadając śmierć ponad 6 tys. osób i powodując przy tym ogromne zniszczenia, mimo zastosowania nowoczesnych technologii i materiałów. Szczególnie narażona jest równina Kantō, gdzie wielkie trzęsienia ziemi zdarzają się mniej więcej co 70 lat, a następne jest już spóźnione. Natomiast podmorskie trzęsienia ziemi są przyczyną powstawania wysokich do 50 m fal morskich tsunami, które uderzając o wybrzeże z prędkością 750 km/h są w stanie wyrzucić na brzeg pełnomorski statek i dokonać znacznych zniszczeń. Tak było w 1495, kiedy tsunami zniszczyło większą część Kamakury, a w 1993 wyspę Okushiri u wybrzeży Hokkaido.

Wody


Terytorium Japonii w całości należy do zlewiska Oceanu Spokojnego, które tworzy gęsta sieć krótkich, górskich rzek z licznymi progami, a co za tym idzie wodospadami oraz bystrzami. W związku z czym tylko miejscami nadają się one do regularnej żeglugi, przede wszystkim spławu drewna. Nie mniej jednak ze względu na znaczne spadki wód, owe cieki posiadają znaczny potencjał hydroenergetyczny, a także znajdują zastosowanie w nawadnianiu pól uprawnych. Wiosną w czasie topnienia śniegów rzeki na Hokkaido i północnym Honsiu oraz pozostałe w czasie opadów letnich mają znaczne przybory wód, tym samym powodując często w ich dolnych biegach katastrofalne powodzie. Do najdłuższych rzek Kraju Wschodzącego Słońca zaliczają się płynące przez Honsiu: Shinano (367 km) oraz Tone (322 km), a także najdłuższy ciek Hokkaido – Ishikari (268 km). Natomiast największe, bo liczące 16,840 km² dorzecze posiada Tone; następnie Ishikari 14,330 km² i Shinano 11,900 km².

Liczący 497 m Hannoki, który znajduje się w prefekturze Toyama jest najwyższym japońskim wodospadem, aczkolwiek jego aktywność można zaobserwować jedynie w okresie od kwietnia do lipca.Drugim najwyższym, a do tego całorocznym jest Shōmyō, którego wody spadają z wysokości 349 m. Nie mniej jednak najsłynniejszym wodospadem tego kraju jest liczący 133 m Nachi w prefekturze Wakayama.
Najwyżej położone japońskie jezioro – Chūzenji, prefektura Tochigi

Wśród występujących w Japonii jezior większość ma pochodzenie tektoniczne, kalderowe, bądź kraterowe, a w mniejszym stopniu lagunowe czy sztuczne. Największym zbiornikiem wodnym jest położone w środkowej części Honsiu tektoniczne jezioro Biwa, którego powierzchnia wynosi 670 km². Ponadto jeszcze trzy zajmują obszar większy od 100 km², a są to: położone na wschód od Tokio, w prefekturze Ibaraki Kasumigaura (167.6 km²), Saroma (151.9 km²) na Hokkaido oraz leżące w regionie Tohoku Inawashiro (103.3 km²). Najgłębszymi jeziorami są: położone na północy Honsiu, w prefekturze Akita Tazawa (423.4 m), Shikotsu (360.1 m) na Hokkaido, znajdujące się w północnym Tohoku Towada (326.8 m) oraz Mashu (211.4 m), które podobnie jak Shikotsu leży na drugiej największej japońskiej wyspie. Kolejne cztery w tym Biwa mają głębokość przekraczającą 100 m. Znajdujące się na północ od Tokio, w prefekturze Tochigi Chūzenji jest najwyżej położonym jeziorem w Japonii, tj. 1,269 m n.p.m. Następne są położone w środkowym Honsiu, w prefekturze Nagano jeziora Kizaki (764 m n.p.m.) oraz Suwa (759 m n.p.m.), a także wspomniane wyżej Inawashiro (514 m n.p.m.). Za sprawą szczególnie dużej aktywności wulkanicznej Kraj Kwitnącej Wiśni obfituje w bogate zasoby podziemnych wód, przede wszystkim termalnych, które stały się przyczynkiem do powstania wielu onsenów, czyli japońskich cieplic.

Klimat

Duża rozciągłość południkowa sprawia, że Japonia leży w zasięgu trzech stref klimatycznych: na południu – zwrotnikowej, w części środkowej – podzwrotnikowej, a na północy – umiarkowanej ciepłej. Na strefowość klimatyczną nakłada się klimat monsunowy, którego zasięg obejmuje wyspy i kształtuje morski charakter klimatu kraju. Poza wyspami Nansei oraz południową częścią Kiusiu w Japonii wyraźnie zaznaczają się cztery pory roku. Napływ chłodnych mas powietrza z kontynentu azjatyckiego w zimie oraz ciepłych mas znad Pacyfiku w lecie jest przyczyną znacznego zróżnicowania klimatu w poszczególnych częściach archipelagu. W górach niezależnie od pory roku, temperatura spada wraz z wysokością, średnio o 0,6C co 100 m. Średnia ilość opadów wzrasta z północy na południe i wynosi od 800 - 1500 mm na Hokkaido do 2000 - 3000 mm na wyspach Nansei.
Kwitnące drzewa wiśni sakura to wyraźnie japoński symbol nadejścia wiosny

Przynoszone przez północno-zachodni monsun zimowy suche i chłodne syberyjskie masy powietrza nad Morzem Japońskim ulegają ociepleniu i nasyceniu wilgocią, w wyniku czego przynoszą opady wzdłuż całego wybrzeża zachodniego. Temperatury w miesiącach zimowych w Japonii są bardzo zróżnicowane ze względu na znaczną długość geograficzną wysp i ich różnorodność topograficzną. W najwyższych partiach Alp Japońskich, gór Hidaka i Yūbari oraz na szczycie wulkanu Fudżi średnie arytmetyczne temperatury wynoszą zwykle od -20 do -15C. Na Hokkaido można się spodziewać od -15 do -4C, na Honsiu od -10 do +6C, od +3 do +7C na Sikoku, ok. +5 do +10C na Kiusiu oraz +14 do +19C na najbardziej wysuniętych na południe wyspach Nansei. W obszarach silnie zurbanizowanych temperatura jest zwykle o kilka stopni wyższa niż w obszarach wiejskich znajdujących się w tej samej strefie klimatycznej i na podobnej wysokości n.p.m. W okresie zimowym na północy i zachodzie Japonii oraz w rejonach górskich występują bardzo obfite opady śniegu, a wody Morza Ochockiego pokrywają się lodem. W tym czasie południowe wybrzeże Oceanu Spokojnego ma pogodę suchą i słoneczną. Zimą łagodząco na klimat wysp południowych wpływa ciepły Prąd Kuro Siwo i jego odgałęzienie wchodzące na Morze Japońskie – Prąd Cuszimski. Dzięki wpływom tego prądu rolnicy na Kiusiu mogą w zimie uprawiać zboża.
Zdjęcie satelitarne tajfunów Nabi oraz Talim z sierpnia 2005.

Pod koniec marca, gdy słabnie wyż azjatycki, kierunek wiatru ulega zmianie i nad Japonię zaczyna napływać wilgotne i ciepłe powietrze znad Pacyfiku. Powoduje to wyraźne zróżnicowanie warunków klimatycznych północy i południa kraju. O ile na południu kraju, na wyspie Kiusiu i na południowych wybrzeżach Sikoku, prawdziwie wiosenna pogoda rozpoczyna się już z początkiem marca, to na wyżynach wyspy Hokkaido trzeba czekać aż do końca kwietnia, by stopniały ostatnie śniegi. Wiosną cały obszar kraju, poza Hokkaido, znajduje się w zasięgu wyżu ochockiego. Od przełomu lutego z marcem na południu Kiusiu, przez początek kwietnia na południowym i wschodnim Honsiu do połowy maja na Hokkaido trwa okres kwitnienia japońskich wiśni, śliw i czereśni.
Jesień - najbardziej japońska pora roku

Na przełomie czerwca i lipca kształtuje się na północy kraju stacjonarny wyż z bezwietrzną pogodą, wysoką wilgotnością powietrza oraz ulewnymi opadami zwanymi "śliwkowymi" deszczami. Z chwilą odsunięcia się ochockich mas na północ, Japonia wchodzi w zasięg oddziaływania pacyficznych mas powietrza, rozpoczyna się gorące i wilgotne lato, z dużą ilością mgieł w południowo-wschodniej części kraju, tam gdzie stykają się wody prądów zimnego Oja Siwo i ciepłego Kuro Siwo. Latem, gdy wieje ciepły i wilgotny monsun z południowego wschodu, amplitudy temperatur stają się mniejsze, od +29C na południu do +17C na północy i ok. +5 do +10C w rejonach gór wysokich. W wielkich aglomeracjach miejskich pory letnie są ciężkie do zniesienia. Wysokie temperatury, nieprawdopodobna wilgoć powietrza i spaliny są typowe dla Tokio, Nagoi czy Osaki. Duże stężenie trujących gazów, które mieszają się z parującą wodą, sprawiają, że smog staje się ciężki i trudny do rozwiania przez wiatry, przez co utrzymuje się dość nisko nad powierzchnią ziemi. Stanowi swoistą barierę, przez którą promienie słoneczne łatwo się przebijają, a nagrzane powietrze zatrzymują, tworząc efekt cieplarniany. Choć wszystkie 12 miesięcy, charakteryzują się w całym kraju, z wyjątkiem Hokkaido, względnie dużymi opadami, to jednak ich maksimum przypada na porę deszczową od początku czerwca do połowy lipca. Porę deszczową, zwaną tsuyu, uznaje się za drugą w kolejności po wiośnie i jedną z 5 wszystkich pór roku w Japonii.
Hokkaido w okowach zimy

Wtedy zalegając nad wyspami Nansei, Kiusiu, Sikoku i Honsiu okresowy front deszczowy baiuzensen, daje się we znaki. Deszcze padają niemal co drugi dzień. W połowie lipca, wysokociśnieniowe masy powietrza nad Pacyfikiem zaczynają dominować i deszczowy sezon kończy się, a baiuzensen zostaje zepchnięty na południe. Sezonowe wiatry znad Oceanu Spokojnego przynoszą ciepłe, wilgotne powietrze do Japonii i kraj letnią pogodę z wieloma dniami, gdy temperatury sięgają 30 - 35C. Wtedy też od początku sierpnia do połowy września mieszkańcy tych rejonów mogą się cieszyć pełnią słonecznego i gorącego lata.
Wczesną jesienią wciąż upalne i słonecznie dni zakłócają jednak wiatry monsunowe, które zwłaszcza w połowie września przynoszą ze sobą niezwykle obfite ulewy. Towarzyszą temu częste burze i gradobicia. Zmienia się cyrkulacja powietrza i Wyspy Japońskie nawiedzają tajfuny (7 - 10 rocznie). Tajfuny powstają z dużych mas tropikalnego niskociśnieniowego powietrza na środkowym Pacyfiku, w przybliżeniu między 5 i 20 szerokością geograficzną, i są tym samym zjawiskiem, co huragany i cyklony w innych częściach świata. Kiedy tajfuny zaczynają się kształtować, stopniowo poruszają się na północ i zachód. Cyklony tropikalne wywołują ogromne zniszczenia, a towarzyszące im obfite opady są przyczyną licznych powodzi i osuwisk. Późną jesienią w niemal całym kraju powietrze staje się rześkie i wilgotne. Na większości wysp, zwłaszcza w obszarach u wybrzeży Pacyfiku dni są chłodne, ale zwykle słoneczne. Natomiast w zachodniej i północnej Japonii oraz w obszarach górskich, nie dziwią gęste mgły, opady drobnego deszczu i przymrozki.

Flora

Lasy pokrywają ponad 60% powierzchni kraju. W kilku miejscach jest to roślinność pierwotna. W całej Japonii rosną lasy bambusowe dostarczające drewna oraz pożywienia (korzenie są jadalne). Podobnie w całym kraju rosną drzewa wiśni sakura oraz śliwy, których wiosenne kwitnienie przyciąga rzesze ludzi na tradycyjne hanami. Z uwagi na rozciągłość południkową na obszarze Japonii można wyróżnić strefy roślinne. Jednocześnie w górach zaznacza się piętrowy układ roślinności. Najdalej na południe, w pobliżu równika, na wyspach Nansei, Ogasawara, Kazan rosną wilgotne lasy równikowe z drzewiastymi paprociami, drzewem kamforowym, palmami i morwami. Na południu kraju, na obszarze o średniej rocznej temperaturze powietrza 13-21C (Kiusiu, Sikoku), występują wiecznie zielone lasy podzwrotnikowe, w których rosną 2000-letnie cedry japońskie, dęby shii i kashi, jodły momi oraz sosny japońskie. Na Kiusiu lasy podzwrotnikowe rosną do wysokości 1000 m.
Lasy mieszane, z przewagą liściastych, rosną na terenach, gdzie średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6-13C, a więc na Kiusiu powyżej 1000 m, w środkowej części Honsiu między 1500, a 2700 m, a w części północnej na wysokości 1400 m, na Hokkaido lasy mieszane sięgają do 700 m. W lasach tych rosną buki, brzozy, dęby w tym białe, kasztany karłowate, magnolie oraz różne gatunki klonów. Na obszarach ze średnią temperaturą powietrza poniżej 6C rosną subarktyczne lasy mieszane lub iglaste, ze świerkiem syberyjskim, świerkiem yesso, jodłą sakhalan, jodłą syberyjską oraz jodłą niebieską. Ponad piętrem lasów występują sosna karłowata, krzewy i roślinność alpejska. Azalie, hortensje i irysy kwitną wiosną, a chryzantemy jesienią, wtedy także czerwienieją klony.

Fauna

Wiele zwierząt spotykanych na Honsiu, Sikoku i Kiusiu spotyka się w innych rejonach o umiarkowanym klimacie na półkuli północnej. Należą do nich niedźwiedzie brunatne, łasice, dziki, zające, sarny, jelenie wschodnie i ptaki, takie jak bażanty, jastrzębie, kaczki i żurawie. Występuje tu też wiele gatunków płazów i gadów, a wśród nich żółwie, jaszczurki, węże – z gatunkami jadowitymi habu i mamushi. Do unikatowych należy salamandra olbrzymia żyjąca na Honsiu i Kiusiu, osiągająca 1,5 m długości. Innymi specyficznym przedstawicielem japońskiej fauny jest makak japoński. Żyjące w górnych partiach ośnieżonego Tōhoku, przystosowane do panujących tam warunków makaki są najdalej na północ żyjącym gatunkiem małp. Do endemitów należą również kot z Iriomote oraz zając amami.
Wśród zwierząt na subarktycznym Hokkaido spotyka się sobole i czerwone lisy oraz wspomniane niedźwiedzie brunatne. Tutejsze niedźwiedzie są prawie dwukrotnie większe od swoich znacznie łagodniejszych kuzynów z Honsiu. Na wyspach sezonowo pojawia się wiele owadów, takich jak: komary, karaluchy i robaczki świętojańskie. W Japonii występuje 150 gatunków ptaków śpiewających. Na większości wybrzeża panują albatrosy i kormorany. Na wschód od przylądka Inubo znajdują się bogate łowiska dorsza, łososia i licznych skorupiaków. Popularnym gatunkiem hodowlanym japońskiej ichtiofauny jest karp koi.
Częste polowania i likwidacja naturalnych siedlisk wskutek urbanizacji powodują stałe zmniejszanie się liczby zwierząt i ptaków. Ochrona wprowadzona przez Ministerstwo Środowiska w latach 80 obejmuje 136 zagrożonych gatunków.


Historia

Osobny artykuł: Historia Japonii.

Shōgun Yoritomo Minamoto

Początek japońskiego państwa wiąże się ze związkiem plemiennym, a następnie królestwem Yamato z centralnym ośrodkiem na wyspie Honsiu, którego legendarne początki sięgają VII w. p.n.e. Pierwszym legendarnym władcą był Jimmu. Około V w. n.e. królestwo Yamato obejmowało także północną część Kiusiu, jak również zajęło południowy skrawek Korei, dzięki czemu miało kontakt z wysoko rozwiniętą cywilizacją chińską. Wówczas to Japończycy przyjęli chińskie pismo, a dalsze rozprzestrzenianie się wpływów kultury chińskiej nie powstrzymała nawet utrata prowincji koreańskiej w połowie VI w. Shintō jest rodzimą religią Japończyków, nie mniej jednak już od końca VI w. coraz więcej wiernych posiadał buddyzm. W 794 stolicą cesarstwa (pierwszy cesarz – jap. tenno w 589) zostało Heian-kyo (ob. Kioto). Rozpoczął się okres izolacji Japonii od reszty świata, a cesarz był coraz bardziej uzależniony od wielkich rodów. Jeden z nich – Fujiwara, sprawował faktyczną władzę w X i XI w. W tym czasie wyłoniła się klasa rycerzy feudalnych – samurajów, podległych panom feudalnym. W 1192 szogun, naczelny wódz, Yoritomo z rodu Minamoto stworzył system feudalnej administracji wojskowej, zwanej bakufu. Od tej pory kolejni cesarze byli odsuwani od władzy przez stojących na czele państwa szogunów. Ośrodkiem władzy Yoritomo była Kamakura. Odtąd wszystkie następne okresy bakufu w dziejach Japonii nosiły nazwę od stolicy szogunów lub nazwy ich rodu.
Samuraj wg Taiso Yoshitoshi

Pierwszy szogunat, Kamakura, upadł w czasie prób podbicia Japonii przez Mongołów. Wyruszająca z Korei flota mongolska próbowała dwukrotnie, w 1274 i 1281, dokonać inwazji Japonii, ale za każdym razem została rozproszona przez tajfun zwany kamikaze (boski wiatr). Kraj Wschodzącego Słońca obronił się wprawdzie przed najeźdźcą, jednak przygotowania do wojny pochłonęły ogromne środki i zrujnowały finansowo szogunów. Zdobycie Kamakury w 1333 przez jeden z rywalizujących ze sobą rodów rozpoczęło okres wojen feudalnych, który zakończył się ustanowieniem przez nowego cesarza szogunami przedstawicieli rodu Ashikaga ze stolicą w Muromachi – dzielnicy Kioto.
Samuraje szturmujący mongolski okręt. Moko Shurai Ekotoba

Pierwsi Europejczycy przybyli do Japonii w 1542, a byli nimi kupcy portugalscy z Makau. Zaszokowali oni japońskich panów feudalnych nieznaną bronią – muszkietami. Razem z nimi do Japonii dotarło chrześcijaństwo. Pierwszym misjonarzem chrześcijańskiej religii był hiszpański jezuita Franciszek Ksawery (1506-1552). Kraj był rozbity na księstwa feudalne zwalczające się nawzajem. Próby jego zjednoczenia podjął się popierający chrześcijaństwo Oda Nobunaga (1536-1582), który w 1573 objął władzę. Po jego śmierci władzę w Japonii przejął Toyotomi Hideyoshi (1536-1598). Swoją stolicą uczynił w 1587 Nagasaki – port na zachodnim wybrzeżu Kiusiu. Wkrótce do miasta zaczęły przybywać liczne statki kupców hiszpańskich, portugalskich i holenderskich. Następcą Hideyoshiego został Tokugawa Ieyasu (1543-1616), który kontynuował zjednoczenie kraju i założył dynastię shogunów rodu Tokugawa sprawujących rządy w latach 1603-1867.
Zamek Kruków w Matsumoto

Początkowo sprzyjał on kupcom zagranicznym i był otwarty na wpływy Zachodu. Później jednak przestraszył się nadmiernej chrystianizacji kraju. Od 1636 wszystkie kontakty z kupcami europejskimi i misjonarzami zostały zakazane, chrześcijanie japońscy byli prześladowani, a jedynym otwartym portem zostało Nagasaki. Rozpoczęła się izolacja Japonii od wpływów europejskich.
Zamek Białej czapli w Himeji

Coraz bardziej represyjny charakter rządów skorumpowanego shogunatu, naciski Zachodu wywołujące niepokoje wewnętrzne, kryzys ekonomiczny oraz społeczny, bunty chłopów i feudałów, wszystko to doprowadziło do przełamania izolacji Japonii. Skrzypiące drzwi do kraju zaczęły się otwierać. W lipcu 1853 komandor marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych Matthew Perry (1794-1858) zakotwiczył okręty nazwane przez Japończyków "czarnymi" w zatoce Yedo (ob. Zatoka Tokijska). Amerykanie przybyli ponownie w lutym 1854 i wymusili na Japonii pierwszy traktat łamiący jej izolację. Włodarze Kraju Kwitnącej Wiśni wyrazili zgodę na handel oraz nawiązali stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi. Nie mniej jednak Japończycy nadal bronili się przed ingerencją z zewnątrz, co doprowadziło do interwencji połączonej floty brytyjsko-francuskiej i ostrzału japońskich portów. Kulminacją tego było skierowanie przez Brytyjczyków potężnej armady, która zakotwiczyła w okolicach Kōbe w 1866. W końcu młody japoński cesarz, Mutsuhito (1852-1912), otworzył granice Japonii. W 1867 zlikwidował shogunat Tokugawy, a w 1868 ogłosił restaurację władzy cesarskiej. Okres jego władzy określono później mianem epoki Meiji, to znaczy "światłe rządy". Japoński monarcha zniósł feudalizm, rozwiązał klasę samurajów, zastępując ją poborowym wojskiem. Rozpoczął się okres uprzemysłowienia oraz modernizacji. W 1889 cesarz zatwierdził konstytucję opartą na europejskich wzorcach. Obowiązująca do 1945 ustawa zasadnicza zachowała jednak boski kult cesarza i dawała mu szerokie uprawnienia. W 1879 wybuchła wojna chińsko-japońska o Wyspy Nansei. Japończycy rozgromili chińską flotę, a zgodnie z traktatem pokojowym z 1895 pokonane Państwo Środka oddało Japonii Tajwan. Niespodziewane i druzgocące zwycięstwo w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905) uczyniło z Kraju Wschodzącego Słońca pierwsze mocarstwo na Dalekim Wschodzie. W 1910 po zmuszeniu do abdykacji cesarza Sunjonga (1874-1926) Japonia anektowała Koreę.
Admirał Isoroku Yamamoto

W czasie I wojny światowej Cesarstwo Japonii stanęło po stronie państw ententy, w wyniku czego otrzymało jako terytoria mandatowe Ligi Narodów posiadłości pacyficzne pokonanych Niemiec, a więc Mariany, Karoliny oraz Wyspy Marshalla. W Chinach na Półwyspie Szantuńskim Japończycy zajęli niemiecką kolonię, jednak wycofali się pod silnym naciskiem aliantów.
Lotniskowiec Akagi

W 1931 Japonia przejęła kontrolę nad Mandżurią, tworząc z niej marionetkowe cesarstwo przemianowane na Mandżukuo. Wybuch II wojny chińsko-japońskiej w 1937 rozpoczął podbój Chin, w czasie którego Japończycy zajęli wszystkie duże chińskie miasta portowe, a także znaczną część obszaru wewnątrz tego państwa. Masakra nankińska stała się symbolem brutalnej okupacji japońskich wojsk. Wybuch II wojny światowej w Europie przyśpieszył tok wydarzeń w samej Japonii, gdzie coraz silniejsze poparcie i władzę zdobywały ugrupowania nacjonalistyczne i militarystyczne dążące do poszerzenia japońskiej strefy wpływów. W 1940 kraj kwitnącej wiśni podpisał pakt z niemiecką III Rzeszą i Włochami, tworząc oś Berlin – Rzym – Tokio.
Wybuch bomby atomowej w Nagasaki 9 sierpnia 1945

Niespodziewany atak Cesarskiej Marynarki Wojennej na amerykańską bazę marynarki wojennej Pearl Harbor na Hawajach w grudniu 1941 stanowił włączenie się Japonii do II wojny światowej. Niedługo potem wojska japońskie opanowały całą Azję Południowo-Wschodnią i znaczną część Oceanii, zagrażając przy tym Indiom i Australii. Czerwiec 1942 stanowił przełom w wojnie na Pacyfiku, kiedy to w bitwie o Midway Japonia poniosła druzgocącą porażkę i odtąd cesarstwo zaczęło tracić zdobyte terytoria. Z początkiem 1945 miasta japońskie poddawane były intensywnym i dotkliwym bombardowaniom i mimo że wojna w Europie dobiegła końca, Japonia nie chciała się poddać. 6 sierpnia 1945 lotnictwo amerykańskie zrzuciło bombę atomową na Hiroshimę, a trzy dni później na Nagasaki. Tego samego dnia Armia Czerwona wkroczyła do Mandżurii. Japonia skapitulowała, a Amerykanie rozpoczęli okupację kraju.

W 1946 cesarz Hirohito (1901-1989) zrzekł się swojego boskiego statusu, a parlament japoński uchwalił nową, w pełni demokratyczną konstytucję. We wrześniu 1951 Japonia podpisała w San Francisco traktat pokojowy z mocarstwami zachodnimi oraz układ o bezpieczeństwie ze Stanami Zjednoczonymi. Tym samym Waszyngton wziął na siebie odpowiedzialność za obronę nowego sojusznika, jednocześnie zapewniając sobie wpływy polityczne, gospodarcze i wojskowe. Utworzono bazy, zamieniając siły okupacyjne na "garnizonowe". W następnym roku skończyła się formalnie okupacja. Do dnia dzisiejszego Japonia nie podpisała traktatu pokojowego z Rosją. Powodem jest spór o południową część archipelagu Kuryli składającą się z wysp: Habomai, Shikotan, Kunashiri i Etorofu. Japończycy nazywają je Terytoriami Północnymi.


Ustrój

Od zarania swych dziejów Kraj Wschodzącego Słońca jest monarchią, a dwór cesarza dla którego właściwszym odpowiednikiem japońskiego tennō (jap. , tennō?) lub bardziej oficjalnie tenshi (jap. 天, tenshi?) jest "syn niebios", stanowi najstarszą, trwale ugruntowaną instytucję polityczną Japonii, będąc przy tym wciąż powszechnie szanowaną i popieraną.
Charakterystyczna scena w dniu urodzin cesarza

Władcy wywodzący się z najdłużej w świecie panującej, choć nie jedynej w historii państwa dynastii niezwykle rzadko mogli sprawować suwerenne i bezpośrednie rządy, co niejako tłumaczy jej długowieczność z racji niewielu okazji do skompromitowania się. Insygniami władzy monarszej zasiadającego na Chryzantemowym tronie cesarza są lustro, klejnot oraz miecz symbolizujące odpowiednio mądrość, uczynność i męstwo.

Restauracja władzy cesarskiej w 1868 r. na powrót uczyniła władców zamkniętych dotąd w "złotej klatce" w Kioto pierwszoplanowymi postaciami państwa. W myśl ustawy zasadniczej z tego okresu cesarz był święty i nietykalny oraz sprawował pełnię władzy cywilnej i wojskowej, nie ponosząc przy tym żadnej odpowiedzialności. Budowany na szintoistycznej mitologii autorytet cesarski miał na celu zjednoczyć naród japoński w dziele modernizacji państwa. Lecz nawet wtedy nie sprawował faktycznych rządów, a jedynie firmował działania gabinetu. II wojna światowa przyniosła temu kres, gdy w obliczu beznadziejnej sytuacji państwa cesarz podjął pomimo sprzeciwu wojskowych ostateczną i suwerenną decyzję o kapitulacji. Odtąd pozbawiony już nimbu boskości władca ostatniego cesarstwa świata jest symbolem państwa i jedności narodu, uosabiającym jego tradycję i ciągłość, pełniąc przy tym jedynie funkcje ceremonialne i reprezentacyjne. Rezydujący w Pałacu Cesarskim w Tokio monarcha pozbawiony jest prawa veta wobec stanowionych ustaw, a wszelka inicjatywa polityczna wymaga aprobaty rady ministrów. Do zazwyczaj wykonywanych obowiązków należą: ogłaszanie wyborów powszechnych do parlamentu i jego zwoływanie, rozwiązywanie Izby Reprezentantów czy przyznawanie honorów i odznaczeń. Sprawami rodziny cesarskiej kieruje podlegająca premierowi Agencja Dworu Cesarskiego (jap. , Kunaichō?).
Członkowie Genrō-in na drzeworycie z XIX w.

Początki japońskiego parlamentaryzmu sięgają okresu modernizacji kraju z drugiej połowy XIX w. Już na początku 1868 r. zaplanowano utworzenie tymczasowego niewybieralnego i podlegającego władzy wykonawczej dwuizbowego Zgromadzenia Obradującego (Gijisho), aczkolwiek z powstałych potem i wielokrotnie modyfikowanych instytucji najdłużej bo 15 lat utrzymała się powołana w 1875 r. Rada Starszych - Genrō-in - będąca swego rodzaju senatem cesarskim.

Pierwsza japońska konstytucja powołała do życia Zgromadzenie Cesarskie (jap. , Teikoku Gikai?) z dwoma równouprawnionymi izbami tj. 500 osobową arystokratyczną Izbą Parów (jap. , Kizoku'in?) oraz wybieralną liczącą 300 przedstawicieli Izbą Reprezentantów (jap. Shūgi'in?). Ówczesny parlament posiadał jednak bardzo ograniczone kompetencje, które sprowadzały się do kwestii podatkowo-budżetowych. W innych dziedzinach stanowił forum dyskusyjne, usankcjonowane ujście dla wymiany myśli i poglądów. Jego rola uległa dalszemu osłabieniu w latach 30. i 40, gdy władzę zdobyli militaryści. System wyborczy wymagał spełnienia wysokich cenzusów wiekowych i majątkowych, tak iż liczba głosujących objęła znikomy procent społeczeństwa. Liberalizacja sposobu głosowania z 1925 r. nadała prawo wyborcze wszystkim pełnoletnim mężczyznom, a od 1945 r. za sprawą władz okupacyjnych także kobietom.

Obecne, ukształtowane podczas okupacji Japonii, dwuizbowe i całkowicie wybieralne Zgromadzenie Narodowe (Kokkai) składa się z wyższej Izby Radców (Sangi-in) oraz niższej Izby Reprezentantów (Shūgi-in). Konstytucja głosi, iż tylko parlament może stanowić prawo, a jako że pochodzi z wyborów powszechnych jest wyrazem demokratycznej zasady suwerenności narodu oraz najwyższym organem władzy państwowej. Zgromadzenie Narodowe spełnia trzy podstawowe funkcje: legislacyjną, kreatywną (wybór premiera) oraz kontrolną (gabinet odpowiada przed parlamentem).
Sala posiedzeń Izby Radców w budynku Zgromadzenia Narodowego w Tokio

Kadencja składającej się z 480 deputowanych izby niższej trwa 4, a liczącej 242 członków izby wyższej 6 lat, z tym że połowa jej składu jest odnawiana co 3 rok. Parlament Japonii obraduje w trybie sesyjnym, którego posiedzenia plenarne odbywają się w czasie sesji zwyczajnych, nadzwyczajnych i specjalnych oraz niezmiernie rzadkich sesji nagłych w przypadku Izby Radców. Pracami obu izb Zgromadzenia Narodowego kierują ich przewodniczący zwani gichō oraz ich zastępcy, a także nie będący parlamentarzystą sekretarz generalny. Ich stanowiska nie mogą być łączone z funkcjami w administracji państwowej wszelkich szczebli. Deputowani obu izb zgrupowani są w stałych bądź specjalnych komisjach parlamentarnych. Postanowienia ZN są najczęściej podejmowane zwykłą większością głosów.

Przez znakomitą większość historii Japonii władza wykonawcza sprawowana była w sposób autorytarny. W okresie klasycznym reformy Taika i prawa ritsuryō pozwoliły scedować rozproszoną dotąd władzę na osobę cesarza, któremu zazwyczaj jednak nie było pisane rządzić samodzielnie, a za pośrednictwem powołanej w 689 r. Wielkiej Rady Stanu (Daijō-kan lub Dajō-kan). Na jej czele znajdowało się stanowisko wielkiego ministra stanu (daijō-daijin), które z uwagi na trudny podołaniu zaszczyt było zwykle nie obsadzone. W związku z czym główną postacią stawał się wówczas minister lewej strony (sadaijin), któremu podlegali pozostali ministrowie oraz cały rozbudowany aparat urzędniczy. W późniejszym okresie tj. X oraz XI w. rola owego ciała zmalała na rzecz określanego mianem Sekkan urzędu regenta, który zależnie od wieku monarchy mógł być Sesshō lub Kampaku.
Kwiat paulownii, symbol premiera i gabinetu Japonii

Pod koniec XII w. rządy przejęła klasa wojowników z stojącymi na ich czele dyktatorami wojskowymi - szogunami, bądź ich regentami zwanymi shikken (jap. , shikken?), których w podejmowaniu decyzji wspomagała Wielka Rada Stanu grupująca liderów największych rodów samurajskich. W okresie Edo zaś szoguni rządzili wraz z kilku osobowym rządem - Rōjū. System bakufu rychło upadł wraz z otwarciem i modernizacją kraju, a wówczas ponownie powołano starożytny Daijō-kan, który w 1885 został zastąpiony przez pierwszy nowoczesny gabinet (naikaku) na czele z premierem. Tym niemniej do końca II wojny światowej istniało nieoficjalne, acz wpływowe stanowisko doradcy cesarza - genrō.
Obecnie gabinet składa się z wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe, i mianowanego przez cesarza, premiera oraz powoływanych przez niego ministrów stanu, którzy muszą być cywilami i w większości członkami parlamentu. Stoją oni na czele resortów oraz agencji, których nie może być więcej jak 20. Premierem jest zwykle przewodniczący zwycięskiej partii bądź wchodzącej w jej skład frakcji. Główne zadania Rady Ministrów to: kierowanie sprawami państwa, prowadzenie polityki zagranicznej, kontrola i nadzór administracji państwowej, wydawanie rozporządzeń wykonawczych do konstytucji i ustaw przyjętych przez parlament oraz wprowadzanie ich w życie. Tylko gabinetowi przysługuje inicjatywa ustawodawcza w kwestii budżetu państwa. Prace Rady Ministrów koordynuje Urząd Premiera.
Siedziba Sądu Najwyższego w Tokio

Biurokracja Kraju Wschodzącego Słońca ma długą sięgającą jego początków tradycję, lecz w przeciwieństwie do starożytności ta współczesna oparta na merytokracji i apolityczności służba cywilna jest urzędniczą elitą państwa gwarantującą ciągłość jego działania, powołaną do realizacji zadań stawianych przez egzekutywę. Na szczeblu centralnym pracuje ponad milion urzędników.

Sądownictwo w dawnej Japonii było w gestii dzierżących władzę na centralnym bądź to lokalnym szczeblu. W okresie klasycznym w skład Wlk. Rady Stanu wchodziło Ministerstwo ds. Kar (Gyōbusho), a w czasach pierwszych dwóch szogunatów istniały podległe im organy sprawiedliwości takie jak ustanowiony w 1249 Wysoki Sąd (Hikitsuke) czy istniejąca równolegle rada sądownicza Monchūjo, której kontynuacją w okresie Edo było powołane w 1634 r. Hyōjōsho. Upadek bakufu i wynikła z tego później modernizacja przyczyniła się do stworzenia na wzór francuski zbliżonego do współczesnego lecz zależnego wciąż od władzy wykonawczej wymiaru sprawiedliwości. W powojennym, opartym na modelu kontynentalnej Europy sądownictwie japońskim najwyższą i ostateczną instancją jest powstały jeszcze w 1875 r. Sąd Najwyższy (jap. , Saikō-saibansho?), w skład którego wchodzą desygnowani przez premiera przewodniczący oraz 14 wyłanianych w wyborach na 10 letnią kadencję sędziów. Sąd ten pełni ponadto funkcję Trybunału Konstytucyjnego oraz powołuje przewodniczących sądów niższych szczebli tj.: pełniących głównie funkcje apelacyjne 8 sądów wyższych (jap. kōtō-saibansho?), 50 - okręgowych (jap. chihō-saibansho?), 50 - rodzinnych (jap. , katei-saibansho?) oraz 452 - ds. doraźnych (jap. kan'i-saibansho?). Sądy wyższe znajdują się w: Tokio, Osace, Nagoi, Hiroshimie, Fukuoce, Sendai, Sapporo i Takamatsu.

W 2004 r. parlament przyjął ustawę, zgodnie z którą od maja 2009 r. w niektórych procesach karnych wymagana jest, oprócz sędziów zawodowych, także obecność sędziów przysięgłych, wybranych losowo spośród obywateli. Nazywają się oni saiban-in (jap. , saiban-in?). Wraz z sędziami zawodowymi orzekają oni zarówno o winie, jak i karze. W sprawach poważnych przestępstw orzeka zespół trzech sędziów zawodowych i sześciu przysięgłych, w sprawach mniej istotnych - jeden sędzia zawodowy i trzech przysięgłych.

Stosunki międzynarodowe

Japonia jest członkiem ONZ (od 1956 r.), G8 (od 1975 r.) oraz państw G4 (wraz z Brazylią, Indiami i Niemcami).

W 2004 r. Japonia została otwarcie skrytykowana przez Chiny, Koreę Północną i Koreę Południową za wysłanie do Iraku oddziałów Sił Samoobrony. Akt ten został odczytany jako powrót japońskiego militaryzmu, mimo że, zdaniem rządu, misją oddziałów miały być pomoc w odbudowie po zniszczeniach wojennych i niesienie pomocy humanitarnej.

Od zakończenia wojny na Pacyfiku Japonia prowadzi spory terytorialne:

* Rosja: 3 wyspy i jeden mały archipelag, stanowiące południową część Kuryli (jap. Kuriru-rettō – , Chishima-rettō – , ros. Курильские острова) – obecnie zajmowane przez Rosję,
* Korea Południowa: Liancourt (jap. Takeshima – , kor. Dokdo – ) – obecnie Korea Pd,
* Chiny i Tajwan: Wyspy Senkaku (jap. Senkaku-shotō – , chin. Diaoyutai – ) – obecnie Japonia.

Do dnia dzisiejszego Japonia formalnie nie zakończyła II wojny światowej z Rosją.

Prawo

Historia japońskiego prawodawstwa sięga okresu klasycznego, gdy na dwór Yamato, jak wówczas nazywano Kraj Kwitnącej Wiśni zaczęły docierać z kontynentu nowe idee związane z buddyzmem i konfucjanizmem. Rządzone wtenczas przez dynastię Sui, a następnie Tang Chiny stanowiły obfite źródło wzorów i inspiracji dla poszukujących ich tam Japończyków. Jednym z nich okazał się być po części legendarny książę Shōtoku, regent sprawujący rządy w imieniu cesarzowej Suiko, który w 604r. ogłosił zainspirowaną tymi religijno-filozoficznymi naukami Konstytucję Siedemnastu Artykułów, będącą ogólnie rzecz ujmując gloryfikacją buddyzmu i konfucjańskich wartości etycznych, takich jak: harmonia czy posłuszeństwo nakazom władcy. Kontakty z Chinami stały się bowiem bodźcem do refleksji nad organizacją państwa i sposobem sprawowania władzy, które w przeciwieństwie do rządzonych w sposób niepodzielny przez cesarza Chin, były w przypadku zdecentralizowanej Japonii w gestii potężnych i arystokratycznych rodów uji, takich jak Soga.
Fujiwara no Fuhito, jeden z głównych twórców kodeksów Taihō i Yōrō

Zadość tym dążeniom uczyniła w końcu wprowadzana od 645 r. pod rządami cesarza Kōtoku reforma Taika (Wielka Reforma), która określała sposób nowego podziału i zarządzania ziemią rolną stanowiącą odtąd własność cesarza, zyskującego tym samym bezpośrednie zwierzchnictwo nad mieszkańcami państwa Yamato. Kontynuacją zmian mających na celu umocnienie centralizacji władzy cesarskiej było ustanowienie wzorowanego na chińskim legiźmie systemu prawa administracyjno-karnego, znanego jako Ritsuryō. Składały się nań cztery kodeksy tj. Ōmi (669), Asuka (689), najważniejszy z nich Taihō (701) oraz będący poprawioną jego wersją Yōrō ustanowiony w 720 i wcielony w 757 r. Owe regulacje w stworzenie których zasadnicze zasługi wnieśli będący w opozycji wobec klanu Soga członkowie rodu Fujiwara, tacy jak Kamatari czy Fuhito obowiązywały formalnie, aż do początków okresu Meiji, faktycznie zaś uległy zdeaktualizowaniu w przeciągu wieku od ich wprowadzenia. I choć niewątpliwie udało się dzięki nim zjednoczyć Kraj Wschodzącego Słońca pod panowaniem cesarzy, tym nie mniej już w okresie Heian utracili oni rzeczywistą władzę na rzecz Fujiwarów, z których jeden, niejaki Tadahira opracował w 927 r. obejmujący 50 ksiąg przepisów dotyczących administracji państwowej kodeks Engishiki.
Kamień upamiętniający Konstytucję Meiji. Jokohama

Dalsze osłabienie centralnej władzy w Kioto oraz wzrost znaczenia wielkich rodów z prowincji pod koniec okresu Heian doprowadziło w 1185 r. do ustanowienia wojskowych rządów bakufu z szogunami klanu Minamoto na czele, którzy podobnie jak wielu cesarzy w przeszłości utracili wkrótce samodzielność na rzecz rodu Hōjō. W czasie ich regencji Hōjō Yasutoki sformułował w 1232 r. będący usankcjonowaniem suwerennej władzy wojowników kodeks Jōei, który stanowił prostą kompilację zasad rządzenia oraz innych przepisów kładących podwaliny pod rysujące się stosunki feudalne, takie jak poddaństwo chłopów. Nowe prawo wywarło też znaczny wpływ na ukształtowanie się silnych do dnia dzisiejszego samurajskich wartości z wiernością i lojalnością na czele.
W nastałym po Sengoku tj. czasie wojen i rozbicia państwa okresie Edo, władzę nad Japonią objął ród Tokugawa, który podobnie jak już to bywało w przeszłości legitymował swe rządy w oparciu o neokonfucjanizm, czego wyrazem był ogłoszony po raz pierwszy w 1615 i wielokrotnie potem uaktualniany kodeks Buke-shohatto traktujący o roli i postępowaniu rodów wojskowych z szczególnym naciskiem na daimyō, tak by nie podważali oni już więcej władzy szoguna. Z kolei dwutomowy regulamin Kujikata Osadamegaki z 1742 r. regulował sprawy związane z działalnością biurokracji państwowej. Tym razem jednak egzekwowanie owego prawa leżało w gestii rządzących w swych księstwach panów feudalnych.
Cesarska pieczęć Konstytucji Japonii

Przewrót z 1868 r. doprowadził do przejęcia kontroli nad Japonią przez samurajów popierających cesarza, w imieniu którego rychło ogłoszone zostały reskrypty: Przysięga cesarska w pięciu artykułach (Gokajō no goseimon), której treść zawierała uogólnione zasady kierowania państwem oraz zapowiedź dalszych reform m.in. z zakresu prawa, administracji i sądownictwa, a także nawiązująca do prawa z okresu Nara Księga struktury rządu (Seitaisho) będąca fundamentem silnej władzy centralnej. Ostateczne ramy prawne nowej Japonii zakreśliła opracowana w tajemnicy pod kierunkiem pierwszego japońskiego premiera Itō Hirobumiego tzw. Konstytucja Meiji (Dai-Nippon Teikoku Kenpō) z 1889 r. - pierwsza ustawa zasadnicza w Azji. Wzorowana na prusko-niemieckim modelu miała być darem od cesarza dla narodu, pozbawionego dotąd wyłączając arystokrację i wojowników jakichkolwiek praw. Wprowadziła ona bardzo ograniczone, choć przełomowe dla państwa zasady monarchii konstytucyjnej oraz warunkowe, a więc mogące ulec uchyleniu podstawowe prawa obywatelskie.
Współczesny ukształtowany po II wojnie światowej Kraj Kwitnącej Wiśni opiera się na stworzonej w 1946 r.w przeciągu zaledwie tygodnia oraz narzuconej odgórnie przez dowództwo alianckich sił okupacyjnych Konstytucji Państwa Japońskiego (Nippon-koku-kenpō) obowiązującej od 3 maja 1947 r. Ów mocno liberalny, przesiąknięty anglo-amerykańską tradycją prawną dokument wprowadził szeroko rozumiane zasady demokratyzmu: trójpodział władzy, laicyzm, niezbywalne prawa człowieka i wolności jednostki oraz skrajny pacyfizm. Konstytucja wchodzi w skład tzw. Sześciu Kodeksów (Roppō Zensho) będących fundamentem prawnym państwa. Pozostałe to pochodzące jeszcze z okresu Meiji kodeksy: Cywilny (Minpō), Handlowy (Shōhō) i Karny (Keihō) oraz powojenne kodeksy Postępowania Cywilnego (Minji-soshō-hō) oraz Karnego (Keiji-soshō-hō). Cechą charakterystyczną japońskiej kultury prawnej jest istnienie silnie zakorzenionego i przekazywanego z pokolenia na pokolenie prawa zwyczajowego, które przedkładane jest zazwyczaj nad przepisami prawa stanowionego.