Historia Chełma

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Chełma i pobliskich okolic sięgają późnego paleolitu około 10 tys. lat p.n.e. W pierwszej połowie XIII wieku książę halicko - włodzimierski Daniel Romanowicz założył tu gród warowny,
przeniósł do Chełma z Halicza stolicę swego księstwa i ustanowił biskupstwo obrządku wschodniego.

Usytuowanie miasta na jednym z ważniejszych węzłów drogowych średniowiecznej Europy Wschodniej stwarzało dogodne warunki rozwoju gospodarczego, zaś dobrze umocniony gród obronny nie poddał się najazdom tatarskim. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego miasto powróciło pod panowanie polskie, zaś w 1392 roku Chełm otrzymał od Władysława Jagiełły prawa miejskie magdeburskie. Od XV wieku aż do okresu rozbiorów miasto było siedzibą kasztelanii i starostwa grodowego.

Po pomyślnych dla miasta czasach wieku XVI i pierwszej połowy następnego, fatalnym dla kraju stało się panowanie Jana Kazimierza (1648-1668) i jego następcy. Runęła wówczas na Polskę nawała kozacka, a w ślad za nią nastąpił "potop" szwedzki i najście wojsk moskiewskich, przynosząc ze sobą zniszczenia i mordy, co doprowadziło kraj do ruiny. Dopiero wiek XVIII przyniósł spokój i stabilizację, co dało możność podniesienia się państwa z doznanych klęsk.
Spalony i splądrowany uprzednio Chełm stopniowo odbudowano. Miasto z drewnianego stawało się murowanym.

Te pomyślne dla Chełma lata zostały brutalnie przerwane dokonanymi przez zaborców rozbiorami Polski i upadkiem jej państwowości. Początkowo, po II rozbiorze przez krótki okres czasu (1793-1795) miasto było siedzibą władz nowoutworzonego województwa chełmskiego. Zaraz jednak potem Ziemia Chełmska znalazła się pod zaborem austriackim (1795-1809), później był krótki, nieco jaśniejszy epizod związany z powstaniem Księstwa Warszawskiego (1809-1812-1815) i z kolei po klęsce Napoleona i kongresie wiedeńskim Chełm znalazł się pod zaborem rosyjskim (1815-1915). Panowanie moskiewskie na ziemiach Królestwa Polskiego zaznaczyło się prześladowaniami, więzieniami, zsyłkami na Sybir i bezwzględną rusyfikacją kraju.

Od 1918 roku Chełm stanowił ważny ośrodek miejski i był siedzibą powiatu.
Najważniejszą inwestycją urbanistyczną w Chełmie – a drugą pod względem rozmiarów w skali całego państwa (po Gdyni) była budowa osiedla dla przenoszonej z Radomia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej. Inwestycja zaplanowana w 1925 roku łączyła się z chlubą wzmocnienia polskości miasta – szczególnie po okresie prześladowań narodowych i religijnych z czasów zaborów. Spór o lokalizację inwestycji z Lublinem przesądził osobiście J. Piłsudski- honorowy obywatel Chełma który aż dziewięciokrotnie przebywał na ziemi Chełmskiej. Kamień węgielny pod gmach „dyrekcji” położono22,10,1928 roku .Na powierzchni 50 hektarów powstać miało do 1930 roku 156 domów mieszkalnych obliczonych na 25 tysięcy ludzi. Z powodu ostrej zimy 1929/30 prace przerwano. Wybudowano jednak 150 budynków na 241 ulicach o łącznej długości 60 km . Prace nad budową osiedla wielokrotnie przerywano. Wznowiono je w 1940 roku ale w realizacji pomysłu przeszkodził wybuch II wojny światowej. Dyrekcja Kolei ostatecznie znalazła swą siedzibę w Lublinie.
Okres II wojny światowej przyniósł dewastację gospodarki i prześladowania ludności polskiej i żydowskiej. Wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej nastąpiło w lipcu 1944 r.

W Chełmie z czasem zaczęły powstawać osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe i sieć placówek handlowych. W latach sześćdziesiątych wybudowana została w mieście cementownia, później fabryka obuwia i szereg innych zakładów przemysłowych, rosła ilość mieszkańców, powstawały szkoły.

Na dynamiczny rozwój miasta w dużym stopniu wpływ miała przeprowadzona w 1975 r. reforma administracyjna kraju i w związku z nią utworzenie z dniem 1 czerwca 1975 r. województwa chełmskiego, którego Chełm był stolicą. Zaowocowało to szeregiem inwestycji komunalnych i mieszkaniowych.