Bolesław Prus "Faraon" wątek walki o władzę w Egipcie – konflikt między Ramzesem XIII, a kapłanami.

Głównym wątkiem powieści Bolesława Prusa Faraon jest walka pomiędzy młodym władcą, Ramzesem XIII, a stanem kapłańskim o faktyczną władzę w państwie. Najważniejszym przedstawicielem kasty kapłanów jest arcykapłan boga Amona – Herhor. Pomiędzy tymi dwoma bohaterami toczą się zmagania o władzę w słabym i chylącym się ku upadkowi Egipcie. Zrozumienie podstaw konfliktu pomiędzy władcą a kapłanem jest możliwe po analizie stawianych przez nich celów i tego, jak pojmują ideę państwa.

Ramzes XIII jako młody następca tronu i późniejszy faraon jest bystrym obserwatorem otaczającej go rzeczywistości. Dostrzega on przede wszystkim stopniowy upadek swego kraju. Można wyliczyć kilka czynników, który wpłynęły na zubożenie mieszkańców i pogarszające się znaczenie Egiptu na arenie międzynarodowej ówczesnego świata.

Pierwszym z nich jest ubożejący z każdym rokiem skarbiec państwa i znacznie przewyższające go wydatki. Prosty lud żyje w nędzy, głoduje, z trudem płaci i tak duże podatki. Ogromne sumy pochłania także utrzymanie dworu królewskiego i najemnego wojska, które i tak jest mniej liczebne niż za czasów świetności Egiptu.

W zupełnie innej sytuacji są kapłani, posiadający najbogatsze folwarki, zdrowych robotników i zasobne skarbce. Ramzes widzi, że bogobojny ojciec składa kosztowne datki na świątynie, utrzymuje rzeszę urzędników, kapłanów, kobiet i służby. Kapłani, nomarchowie i urzędnicy przejmują część podatków. Kolejną przyczyną kryzysu w Egipcie jest brak rąk do pracy, które mogłyby walczyć z pustynią i odzyskiwać utracone pod piaskami żyzne grunty. Chłopi pracują ponad siły, nie mają dni wolnych od pracy, są bici i zastawiani razem z dzierżawionymi majątkami. Do osłabienia państwa przyczyniła się także utrata jedności kulturowej, obyczajowej i etnicznej.

Fenicjanie chętnie udzielają pożyczek, ale w zamian odbierają wysokie procenty. Szlachta ucztuje i bawi się, choć pozostaje zadłużona. Wojny osłabiły Egipt i zmniejszyły jego znaczenie w polityce międzynarodowej. Ramzes XIII traktat z Asyrią uważa za haniebny dla swojego państwa. Nadal wierzy w potęgę kraju, w to, że kolejna wojna byłaby dla niego zwycięską i przyniosłaby nieograniczone bogactwa. Po śmierci ojca przejmuje trudne dziedzictwo – zubożały kraj ze zmęczonymi poddanymi.

Głównym celem, jaki postawił sobie młody faraon, jest jak najszybsze doprowadzenie Egiptu do rozkwitu oraz zapewnienie dobrobytu pospólstwu. Pragnie ulżyć najbiedniejszym, dając im co siódmy dzień odpoczynku, zmniejszając podatki i przydzielając każdemu chłopu skrawek ziemi na własność. Dla siebie chce nieograniczonej i samodzielnej władzy. Wie, że aby to osiągnąć, musi przede wszystkim ograniczyć wszechwładzę kapłanów, którzy od kilku wieków wpływają na politykę i sytuację w Egipcie.
Ramzes był zagrożeniem dla kapłanów, ponieważ zamierzał obalić ich rządy. Kapłani za wszelką cenę chcieli utrzymać istniejący porządek i faktyczną władzę w Egipcie.


Stan kapłański dostrzega w młodym i porywczym Ramzesie XIII zagrożenie. Faraon, cieszący się przychylnością ludu, mający śmiały plan reform, które realnie mogły poprawić byt poddanych, a przede wszystkim nie ukrywający tego, że chce rządzić samodzielnie i wykluczyć kapłanów z życia politycznego, był dla nich przysłowiową „solą w oku”.

Arcykapłani postawili sobie za główny cel utrzymanie istniejącego porządku i całkowite podporządkowanie sobie krnąbrnego władcy. Początkowo spór o władzę przybiera postać subtelnej gry, w której obie strony, przekonane o słuszności swych celów, z bezwzględnością dążą do ich realizacji. Ramzes kieruje się entuzjazmem, dumą i wiarą w swą nieomylność. Po śmierci ojca szybko wprowadza nowy porządek, ogranicza wydatki, stara się odbudować zmniejszoną armię i przede wszystkim odsuwa od rządów Herhora i innych nieprzychylnych mu arcykapłanów. W rzeczywistości nie docenia ich potęgi i organizacji, która ma wiekowe podwaliny, lekceważąc mądrość i wiedzę znienawidzonego stanu.Realizację swych zamierzeń uzależnia od sił z zewnątrz – bogatych Fenicjan, którzy chętnie udzielają mu wysokoprocentowych pożyczek oraz pomocy kapłana Samentu, który nienawidzi kapłanów egipskich i jak się później okazuje, chce zająć miejsce Herhora. Jest przekonany, że zwycięży, ponieważ ma za sobą wojsko a lud go miłuje. Druga strona konfliktu – kapłaństwo ze swym najwyższym arcykapłanem Herhorem, kieruje się w tej walce rozsądkiem i spokojem, przechwytując plan wywołania buntu oraz manipulując poczynaniami i decyzjami faraona. Kapłani mają przewagę nad przeciwnikiem – są niezależni finansowo, opierają się na doskonałej organizacji i zaufanych ludziach, którzy przenikają do obozu stronników Ramzesa XIII. To w dużej mierze decyduje o ich potędze.

Walka przybiera różnorodną postać. Począwszy od skrytych podchodów, drobnych utarczek słownych i insynuacji, na bezpośrednim starciu kończąc. Konflikt opiera się głównie na manifestowaniu potęgi i siły. Książę w bitwie z Libijczykami w okolicy Jezior Sodowych, okazuje się doskonałym strategiem i skutecznym dowódcą.

Plan Herhora, który liczył, że wojna z Libią na kilka lat zajmie uwagę młodzieńca, nie mógł w tej sytuacji zostać zrealizowany. Rychła śmierć starego faraona, który miesiącami był utrzymywany przy życiu, przyczyniła się do szybszego objęcia tronu przez Ramzesa. Nie wie, że kapłani próbowali przekonać poddanych, że oszalał i myślą o odsunięciu go od rządów. Nie dostrzega, że entuzjazm poddanych nieco osłabł, ponieważ nie wprowadził szybko oczekiwanych zmian. Ma doskonały plan obalenia kapłanów – chce zaatakować świątynie i przejąć Labirynt, a Samentu ma mu pokazać drogę do skarbca. Hiram ma dostarczyć mu dowody, oskarżające Herhora i Mefresa o zdradę państwa. Oszukany przez kapłanów, którzy doskonale wiedzą o jego zamiarach, przyspiesza zaplanowane działania, nie wiedząc, że w ten sposób realizuje plan Herhora. Organizuje bunt i atak na świątynie trzy dni wcześniej niż planował i ostatecznie ponosi klęskę.

Ramzes przegrał, ponieważ nie liczył się z przeciwnikiem i był zbyt pewien swojej potęgi.


Nasuwa się pytanie, jaka jest rzeczywista przyczyna niepowodzenia Ramzesa XIII? Jakie popełnił błędy, że przegrał? Przede wszystkim zgubiła go duma i pewność zwycięstwa, swoista ignorancja i niedocenianie przeciwników. Kapłani pomimo tego, że tworzyli zamkniętą i elitarną klasą społeczną, mieli pełną kontrolę i wpływali na wszystkie aspekty życia społecznego i politycznego Egiptu. Byli doskonale zorganizowali, dysponowali agentami i szpiegami. To właśnie w ich rękach spoczywała wiedza, niedostępna dla młodego i buntowniczego faraona.


Ramzes XIII przegrał, ponieważ był zbyt pewny siebie, a szybkie zwycięstwo w wojnie z Libią, wypełniło jego serce nieludzką wręcz dumą. Okazał się ignorantem, który przecenił własne możliwości i nie docenił przeciwnika. Ostatecznym zwycięzcą w tym konflikcie został Herhor, który po zabójstwie Ramzesa przez Lykona, został nowym władcą Egiptu. Większego tragizmu postaci faraona nadaje fakt, że jego następca, wywodzący się ze znienawidzonego przez niego stanu, zrealizował jego plan reform i przywrócił dobrobyt w państwie. A naród egipski szybko zapomniał o władcy, którego określał mianem łowcy kobiet i lekkoducha.