Barok.

Barok - połowa XVI w - koniec XVII wieku

Nazwa epoki: Nazwa epoki pochodzi z języka portugalskiego i oznacza perłę o nieregularnym kształcie. Takie skojarzenie związane było z wymyślnymi, nietypowymi formami charakterystycznymi dla malarstwa i architektury epoki.

Kontrreformacja: Reakcja kościoła katolickiego na zagrożenie reformacją i przystępowaniem wiernych do Kościoła katolickiego.

Jezuici: Zakon, który szczególnie odznaczył się w krzewieniu wiary katolickiej i zwalczaniu protestantów. Tworzyli oni szkoły przyklasztorne (kolegia), nauczając w duchu katolicyzmu, ale też okrutnie zwalczali innowierców.

Filozofia: Blaise Pascal mówił, że „człowiek to najsłabsza w przyrodzie trzcina”. Podkreśla kruchość ludzkiego życia, ale tez przejawiał dumę z tego, że natura wyposażyła człowieka w rozum.

Wojny religijne: Na kształt XIX-wiecznej Europy wpłynęły zbrojne konflikty między protestantami a katolikami. Najdłuższa wojna (30 letnia) spowodowała zmiany na mapie politycznej, ale też nie sprzyjała swobodnemu rozwojowi kultury.

Styl barokowy: Odznaczał się niepokojącymi, dynamicznymi formami, sprawiał wrażenie chaosu i nieuporządkowania. Swym bogactwem i przepychem miał oddziaływać na zmysłu odbiorców.

Literatura baroku: Z powodu szalejącej kościelnej cenzury jej rozwój nie przebiegał swobodnie. Literatura pokazuje lęki egzystencjalne, odradzają się średniowieczne motywy śmierci, przemijania, kruchości życia, widzenia świata jako walki przeciwieństw. Jednocześnie rozwijał się nurt dworski, podejmujący tematykę miłości.

Barok w Polsce: Upływa pod znakiem wojen. Walczymy ze Szwecją, Turcją, Rosją, Kozakami. Szlachta stanowi w państwie najpotężniejszą grupę społeczną, a jej wpływy wciąż rosną, umacnianie przywilejami. „Złota wolność szlachecka” powoduje w konsekwencji fatalne rządy i upadek państwa.

Szlachta - podzielona wewnątrz samego stanu na:
- magnaterię (najbogatszą, najbardziej wpływową),
- średnią szlachtę (najliczniejszą, dążącą do podniesienia poziomu życia),
- gołotę (nie posiadającą ziemi, ale równie honorową, przekonaną o własnej wyjątkowości).

Sarmatyzm: Sposób życia, ideologia, kultura, a nawet moda polskiej szlachty. Aby podkreślić swą wyjątkową pozycję w społeczeństwie, polscy szlachcice wywiedli swój rodowód od starożytnego rodu Sarmatów. Podkreślali swoja inność wizerunkiem i strojem (specyficznie golone głowy, wąsy, kontusze, bogate pasy, stale noszone szable).

Typowy Sarmata:
- kocha ojczyznę, staje w jej obronie,
- jest mężny,
- dba o tradycję i staropolskie obyczaje,
- jest religijny,
- zna prawo, potrafi przemawiać,
- jest bardzo gościnny,
- nie lubi obcych, gardzi obyczajami innych narodów, nie stara się zrozumieć odmienności,
- cechuje go religijna nietolerancja,
- wykorzystuje prawo do własnych celów, nie działa dla dobra państwa,
- często uczestniczy w bezsensownych pojedynkach, szafując życiem,
- jego uwolnienie dla ucztowania sprowadza się do pijackich burd i bijatyk

Gawęda - opowieść swobodna, pozbawiona wyraźnej kompozycji, pełna dygresji, powtórzeń i bezpośrednich zwrotów do słuchaczy.

Komedia - gatunek dramatyczny obejmujący utwory o pogodnej tematyce, żywej akcji, pomyślnym zakończeniu, najczęściej budzącej śmiech.

Komedię można scharakteryzować w opozycji do tragedii:
- patos tragedii - wesołość komedii,
- wysoki styl - styl nierzadko potoczny,
- bohaterowie dobrze urodzeni (wysokiego rodu, królowie, herosi, na nawet bogowie) - bohaterowie z niższych warstw społecznych (służący, chłopi, ale też mieszczanie),
- postaci ukazywane jako szlachetniejsze, niż są w rzeczywistości - postaci ukazywane jako marniejsze, niż są w rzeczywistości,
- konflikt tragiczny - konflikt trywialny,
- fatalne zakończenie - szczęśliwe zakończenie.

Praca w załączniku w formie ściągi.