Układ moczowy

Układ moczowo-płciowy - to układ narządów składających się z narządów tworzących tzw.uk. moczowy i narządów tworzących tzw.uk.płciowy.

Układ moczowy - jego zadaniem jest wydalanie na zew. końcowych produktów przemiany materii za pośrednictwem moczu, stąd też uk.moczowy dzielimy na:
- narząd produkujący mocz (nefron)
- drogi odprowadzające mocz (cewki zbiorcze, przewody brodawkowe, kielichy nerkowe mniejsze i większe, miedniczka nerkowa, moczowód, pęcherz moczowy, cewka moczowa).

Nieparzyste narządy to cewka moczowa i pęcherz.

Nerka to gruczoł i jako gruczoł zbudowana jest z cewek nerkowych (kanalików nerkowych) i każda cewka składa się z 2-óch części:wydzielniczej i wyprowadzającej (cewka zbiorcza jest początkowym odcinkiem wyprowadzającym mocz).

Nerka - jest to narząd parzysty leżący na tylnej ścianie brzucha po obu stronach kręgosłupa na poziomie dwóch dolnych kręgów piersiowych i dwóch górnych lędżwiowych, nerka lewa jest położona nieco wyżej (w połowie wysokości trzonu).
Nerka ma kształt ziarna fasoli.

Położona w płaszczyźnie czołowej, stąd w obrębie nerki wyróżnia się: brzeg wypukły, przyśrodkowy (wklęsły), 2 śc.: przednia (sąsiaduje z narządami) i tylna (przylega do śc. brzucha), biegun górny i dolny.

Nerka jest pokryta osłonkami - torebki.

Bezpośrednio nerka jest otoczona torebką włóknistą, która składa się z 2 blaszek: wew. (ściśle przylega do nerki) i włóknistą (luźno pokrywa nerkę).
Na biegunie górnym pokrywa ją nadnercze.

Torebka tłuszczowa - wspólna dla nerki i nadnercza, jest tkanką tłuszczową, pełniącą funkcję ochronną. Na zew.tej torebki jest powieź nerkowa też wspólna, błona łącznotkankowa, która jest podłożem dla otrzewnej.Przypomina ona worek otwarty lub dołowy. Osłonki te chronią nerkę i w pewnym stopniu umocowują.

Brzeg przyśrodkowy jest wklęsły i w połowie jego długości jest zagłębiony - wnęka nerkowa - poprzez nią do nerki wnika tętnica nerkowa, a wychodzi żyła nerkowa, miedniczka nerkowa, wnikają nerwy, które tworzą korzeń nerki.Wnęka przedłuża się w głąb - w zatokę nerkową.
W tej zatoce mieszczą się początki odcinków dróg wyprowadzających mocz - kielichy mniejsze i większe i 2/3 odcinka miedniczek nerkowych z nerwami, naczynia krwionośne i tkanka tłuszczowa.

Budowa morfologiczna nerki (makroskopowa) - nerka składa się z 2-óch części:
- obwodowej - jaśniejszej - kora nerki
- wewnętrznej - ciemniejszej - rdzeń nerki- tworzy on piramidy, które podstawą zwrócone są ku powierzchni, wierzchołek zaś tworzy uwypuklenie - brodawka nerkowa.
Część kory wnika między piramidy i oddziela je od siebie - słupy nerkowe.
Część rdzenia wnika w głąb kory i wytwarza promienie rdzeniowe.
Brodawka jest objęta kielichem mniejszym (ale nie jest ich tyle samo w brodawkach, bo nawet 3 piramidy mogą uchodzić do kielichów).

Budowa drobnowidowa (mikroskopowa) - nerka jest gruczołem i składa się z kanalików nerkowych zbudowanych z nefronu.

Nefron - jest podstawową częścią wydzielniczą kanalika nerkowego. Składa się z:
- ciałka nerkowego, zbudowanego z kłębka naczyniowego i torebki, składającej się z 2-óch warstw. Do kłębka krew dostarcza tętniczka doprowadzająca, a odprowadza tętniczka wyprowadzająca.
Kłębek obejmuje nabłonkowa torebka Bowmana.

Od ciałka nerkowego odchodzi
- kanalik kręty I rzędu o przebiegu początkowo pokręconym (kanalik bliższy), a w stronę istoty rdzennej o przebiegu prostym.W tym miejscu kanalik kręty I rzędu przechodzi w
- pętlę Henlego, w której budowie wyróżniamy ramię zstępujące i wstępujące. Ramię wstępujące dochodzi w okolicę macierzystego ciałka nerkowego gdzie tworzy
- kanalik kręty II rzędu (kanalik dalszy), czyli wstawkę i przechodzi w cewkę zbiorczą, która jest początkiem dróg odprowadzających mocz

W ciałku nerkowym odbywa się filtracja osocza krwi i powstaje mocz pierwotny 150l/dobę, a w miarę przepływu przez kolejne części nefronu poprzez resorbcję zwrotną (glukozy, wody i niektórych elektrolitów) oraz wydzielanie produktów przemiany materii, powstaje mocz ostateczny.

Mocz ostateczny nie może zawierać białka, glukozy, krwinek czerwonych, białych ciałek krwi.Cewki zbiorcze biegną i łączą się w przewody brodawkowe.Brodawka jest usiana otworkami, przez które mocz nieustannie ścieka do kielichów mniejszych.

Te łączą się i tworzą kanaliki większe (2,3 czasem 4).Te znów się łączą i przechodzą w 1 miedniczkę nerkową - ma kształt lejkowaty- i przechodzi w moczowód.Miedniczka jest spłaszczona przednio - tylnie.

Moczowód - długi przewód łączący miedniczkę z pęcherzem moczowym.
W obrębie moczowodu wyróżniamy:
- część brzuszną biegnie po tylnej ścianie jamy brzusznej po mięśniu lędźwiowym większym (po jego powierzchni przedniej)
- część miedniczną- biegnie w miednicy małej.

Granicą umowną jest kresa miedniczna. część brzuszna krzyżuje się z kresą i wchodzi do miednicy małej. biegnie początkowo po bocznej jej ścianie, następnie na wysokości kości kulszowej moczowód się zagina i kieruje ku przodowi podążając w stronę pęcherza moczowego.
U kobiet biegnie w tzw.przymaciczu, w więzadle szerokim macicy - pom. jego dwoma blaszkami, w pobliżu dna pęcherza krzyżuje moczowód tętnica maciczna (od przodu i od góry).
U mężczyzn moczowód idzie bezpośrednio do pęcherza i w pobliżu dna krzyżuje go od przodu i góry nasieniowód, następnie moczowód przebija ścianę pęcherza i kończy się ujściem pęcherzowym na dnie pęcherza moczowego.

Pęcherz moczowy - to narząd nieparzysty, leżący w miednicy małej do tyłu spojenia łonowego a do przodu:
- u mężczyzn - odbytnicy;
- u kobiet macicy i górnego odcinka pochwy.
Normalnie pęcherz nie wystaje ponad poziom spojenia łonowego. Jeżeli jednak zalega w nim mocz - wznosi się ponad jego poziom.

Pęcherz składa się ze szczytu, trzonu i dna.

Szczyt - jest zwrócony ku górze i przodowi w stronę pępka.

Trzon - w jego obrębie jest ściana przednia, tylna i 2 boczne (w pęcherzu pełnym). Po prawej przylega do wyrostka lub jajnika. Z tyłu leży macica,a u mężczyzn odbytnica.

Dno - u kobiet dno pęcherza spoczywa na przeponie moczowo - płciowej, część tylna dna dotyka górnego odcinka pochwy i szyjki macicy. U mężczyzn część przednia przylega do gruczołu krokowego.

Budowa ściany - składa się z 3 warstw:
- błony śluzowej,
- błony mięśniowej
- błony zewnętrznej.

Błona śluzowa (pokryta nabłonkiem wielowarstwowym przejściowym) - jest pofałdowana, ale w obrębie dna jest całkowicie gładka. Ta okolica ma kształt trójkąta - trójkąt pęcherzowy (z kąta przedniego wychodzi cewka moczowa, do kątów tylno-bocznych uchodzą moczowody.

Błona mięśniowa - mięśniówka gładka, podłużna i okrężna (o takim przebiegu są włókna). Włókna okrężne w przednim kącie wytwarzają zwieracz wew. cewki moczowej. Cała mięśniówka pęcherza to m. wypieracz moczu (antagonista zwieracza).

Cewka moczowa - u kobiet ma ok. 4 cm, rozpoczyna się ujściem wew., który znajduje się w kącie przednim trójkąta pęcherzowego. Cewka na całej swej długości biegnie po przedniej ścianie pochwy (jest z nią ściśle związana). Na swej drodze przebija przeponę moczowo płciową i w tym miejscu jest objęta od zewnątrz m. zwieraczem cewki moczowej, który podlega naszej woli.
Cewka kończy się ujściem zew. na brodawce cewkowej w przedsionku pochwy (do przodu ujścia zew. pochwy).
- u mężczyzn ma ok. 15-20cm. Rozp. się ujściem wew. cewki moczowej. Kończy się ujściem zew. na żołędzi prącia. W obrębie cewki moczowej M. wyróżniamy 3 części:
- sterczowa - ok.4 cm to cz. która przebija gruczoł krokowy (stercz-prostata), to powoduje, że u prawie wszystkich mężczyzn po 50 roku życia zaczyna się problem z oddawaniem moczu (prostata się rozrasta i częściowo uciska na cewkę).
Przerost gruczołu krokowego często ulega uzłośliwieniu;
- błoniasta - 1.5-2cm, przebija przeponę moczowo-płciową i w tym miejscu cewka otoczona jest zwieraczem zew. cewki moczowej;
- gąbczasta - 12-15cm, przebiega w ciele gąbczastym prącia.

W poł. dł.części sterczowej jest uwypuklenie tej błony-wzgórek nasienny, na którym uchodzą przewody wytryskowe. Odtąd droga moczowa i płciowa jest wspólna.