Co powinieneś wiedzieć na temat Starożytnego Rzymu

W II tysiącleciu p.n.e. na teren Półwyspu Apenińskiego przybyli Italikowie. Italikowie osiedli się pomiędzy italskimi plemionami, dzięki czemu Italikowie zyskały bezpośredni dostęp do zdobyczy cywilizacji śródziemnomorskiej.

To właśnie pod rządami Etrusków, osada italska zamieniła się miasto. Etruskowie wnieśli alfabet, umiejętność zakładania miast, wierzenia religijne, różne style architektury.

Po załamaniu się hegemonii Etrusków, osłabienie wykorzystały plemiona italskie (w tym Rzym). Rzym, pokonując kolejne koalicje plemion, podporządkował sobie środkową Italię. Po kolejnych podbojach plemion Rzym zawładnął cały półwysep Apeniński.

Militaryzm
- brutalne podboje
- porażki Rzymu: o 216 p.n.e. pod Kannami (Hannibal)
o 105 p.n.e. pod Germanami
- wojsko budowało mosty
- służba wojskowa była szansą na awans społeczny
- po wprowadzeniu podatków na wojsko pojawił się podział na legiony (złożony z obywateli rzymskich i wojska pomocniczego, wystawionego przez ludy uznające władze Rzymu nad nimi).

Polityka
- od VI w p.n.e. Rzym był wspólnotą obywateli
- pod koniec VI p.n.e. doszło do obalenia monarchii i ustanowienia republiki
Inaczej niż w polis rzymscy obywatele uczestniczyli kilku zgromadzeniach ludowych – komicjach (rzymskie zgromadzenia ludowe).
Najważniejszymi urzędnikami byli dwaj konsule. Dowodzili armią i zwoływali komicje oraz senat. Senat składał się głownie z byłych urzędników. Senatorowie kontrolowali urzędników, zajmowali się finansami, prowadzili politykę zagraniczną.

Powody kryzysu republiki:
- wielki obszar państwa, przy czym republika była charakterystyczna dla państw-miast
- brak systemu podatkowego
- słabość systemu władcy
- wojny domowe

Po długim okresie wojen domowych jedynym władcą Rzymu został Oktawian (August). Za jego rządów wykształcił się pryncypat. Mimo że był nieoficjalnie cesarzem, to oficjalnie był pierwszym senatorem.
Pryncypat stanowił kompromis między tradycjami rzymskiego państwa-miasta a potrzebą silnej władzy dla imperium.

od III wieku władza cesarska coraz bardziej przypominała rządy monarchów hellenistycznych. Zwieńczeniem tej rewolucji było zerwanie przez Dioklecjana z pozostałościami pryncypatu i zastąpienie go ustrojem absolutystycznym, zwany dominatem (absolutna władza cesarza).

        podział cesarstwa w 395 r. 
          /                                           \
  Zachodnie                                   wschodnie 
 Honoriusz, Rzym, upadek             Konstanypol, upadek 453r. 

Upadek
Nic nie zapobiegło upadkowi Imperium.
W 286r. próba ustanowienia kontroli nad rozległymi terytoriami cesarstwa za pomocą tetrarchii (współrządów czterech cesarzy), doprowadziła tylko do wojen.
W 375 r pod naciskiem Hunów nowa fala ludów germańskich przelała się NA Dunaju. Próba ich powstrzymania zakończyła się klęską, gdzie poległ sam cesarz. Pod koniec IV w. doszło do rozpadu Imperium. W następnym stuleciu kolejne najazdy germańskie położyły kres państwu zachodnio rzymskiemu, Data upadku – 476.
Ostatnią próbę przywrócenia jedności państwa podjął się Justynian I Wielki (483-565).

Co Rzym zdobył
Macedonię, Grecję, Hiszpanię, południową Francję, Galię, Brytania, Bałkany.

Ważniejsze wydarzenia
- wydanie edyktu Karakalli w 212 r., nadające pełne obywatelstwo rzymskie prawie całej wolnej ludności imperium

Prawo
Prawo XII tablic – najstarsza znana kodyfikacja prawa rzymskiego, opracowana w latach 451-449 p.n.e. i wyryta na spizowych tablicach.
Corpus iuris civilis – zbiór prawa rzymskiego, spisany w latach 533-536 ne, na polecenie cesarza Justyniana

Pojęcia
Civis Romanus – obywatel rzymski
Ius civile – prawo obywatelskie
Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz
Kalendarz juliański –kal. Słoneczny, opracowany na polecenie Juliusza Cezara, wprowadzony w Rzymie w 45 r pne, rok przestępny co 4 lata
Kalendarz gregoriański – kal. Juliański, zreformowany w latach 1576 – 1582 na polecenie papieża Grzegorza XIII

Leksykon
Dyktator – za czasów republiki urzędnik mainowany w kryzysowych sytuacjach, skupiający pełnię władzy cywilnej i wojskowej
Hunowie – lud pochodzenia tureckiego
Konsulowie – naczelni urzędnicy cywilni i wojskowi, wybierani przez komicje centurialne, po dwóch na rok,
Pryncypat – stworzony przez Oktawiana, łączący monarchiczne formy rządów z instytucjami i ideologią republikańską.

Daty
753 p.n.e. – data założenia Rzymu
508-504 p.n.e. – obalenie monarchii, ustanowienie republiki
449 p.n.e. – prawo XII tablic
264 p.n.e. – Italia pod panowaniem Rzymu
58-51 p.n.e. – podbój Galii przez Juliusza Cezara
43 p.n.e. – założenie Lyonu
30 p.n.e. – Oktawian jednym władcą Imperium, początek pryncypatu
50 ne – założenie kolonii
212 – edykt Karakalli
284-305 – rządy cesarza Dioklecjana
286 – wprowadzenie tetrarchii
330 – druga stolica Rzymu – Konstantynopol
395 – rozpad Imperium na część zachodnią i wschodnią
476 – koniec cesarstwa zachodniego
527-565 – rządy Justyniana I
533-536 – spisanie Corpus iuris civilis