Plan Marshalla

Plan Marshalla (oficjalna nazwa ang. European Recovery Program) program pomocy gospodarczej Stanów Zjednoczonych dla Europy, mający służyć odbudowie gospodarek poszczególnych krajów po drugiej wojnie światowej; uchwalony przez Kongres w 1948 r. Potoczna nazwa planu pochodzi od nazwiska sekretarza stanu, gen. George\'a Marshalla, który przedstawił jego koncepcję 5 czerwca 1947 r. na Uniwersytecie Harvarda.

Z każdym z krajów, który zdecydował się przyjąć warunki programu, Stany Zjednoczone podpisywały dwustronne umowy. Plan Marshalla zaproponowano wszystkim państwom europejskim, łącznie z ZSRR i innym krajom Europy Środkowej i Wschodniej. Początkowo chęć przystąpienia do planu wyraziły m.in. Polska i Czechosłowacja, ale zależność od ZSRR i rosnąca wrogość władz radzieckich w stosunku do Zachodu zniweczyły te zamiary.

Ostatecznie kraje Europy wschodniej odmówiły, argumentując, że zakładana przez plan liberalizacja i wzmocnienie europejskiej współpracy w odbudowie stanowią ingerencję w ich sprawy wewnętrzne. Plan był też krytykowany jako instrument zwiększania wpływów amerykańskich w Europie. Był on też postrzegany jako element tzw. doktryny Trumana i zapieczętowanie podziału wpływów w Europie. Ostatecznie umowy podpisano z 16 krajami. W Europie Zachodniej do Planu nie przystąpiła Hiszpania.
W latach 1948-1951, łączna wartość udzielonej pomocy przekraczała 13 mld ówczesnych USD (równowartość 130 mld dolarów w 2006 r.). Do zarządzania funduszami powołano Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Z pomocy skorzystały przede wszystkim Wielka Brytania i Francja (po ok. 3 mld dolarów) oraz Włochy i RFN (które przystąpiło do planu w 1949 r.) które otrzymały po ok. 1,5 mld dolarów.