Sentymentalizm w literaturze oświecenia

Sentymentalizm jako kierunek literacki zaczął się rozwijać w latach 60 XVIII w. Prekursorami byli Jan Jakub Rousseau oraz Wolfgang Goethe. Twórców sentymentalizmu fascynowała emocjonalna strona ludzkiej natury, ludzka uczuciowość. Przeciwstawiali cywilizacji naturę, rozumowi serce, a inspiracji artystycznej poszukiwali w tradycji rodzimej, często w ludowej. Dzieło sentymentalne, zgodnie z istotą kierunku, winna cechować czułość. Ulubionym gatunkiem sentymentalistów były: powieść sentymentalna, sielanka, pieśń, elegia. W literaturze klasycystycznej podmiot literacki jest bezosobowym, bystrym obserwatorem. W literaturze sentymentalnej natomiast reprezentuje sferę doznań prywatnych, osobistych, intymnych. Ośrodkiem rozwoju kultury sentymentalnej były Puławy, mecenasem była Izabela Czartoryska. Najważniejszym przedstawicielem w literaturze polskiej był Franciszek Karpiński (1741 - 1828), pierwszy polski intelektualista. Był sekretarzem, nauczycielem, pisał - "Zabawki wierszem i przykłady obyczajne", pamiętniki "Historia mojego wieku i ludzi, z którymi żyłem".

"Do Justyny tęskność na wiosnę"

Poeta tęsknił do niej na wiosnę, utwór jest sielanką sentymentalną, autorski podmiot liryczny przedstawia uczucia Karpińskiego. Połączenie ludzkiej uczuciowości z fascynacją dla świata przyrody. Wiosna jest porą kochania - tęsknota wiosną jest szczególnie silna.

"Laura i Filon"

Utwór jest dialogowaną sielanką sentymentalną. Opowiada o historii igraszki miłosnej Filona i Laury. Scenerią jest świat przyrody, rekwizytem jest jawor. Poeta usiłuje zobrazować piękno ludzkich uczuć, miłości. Obrazuje wszystkie uczucia towarzyszące miłości - tęsknotę, niepokój, zazdrość. Ostatecznie między kochankami następuje pojednanie.

"Pieśń dziada sokalskiego w kordonie cesarskim"

Podmiotem lirycznym jest wędrowny dziad. Opisuje nieszczęścia jakich doświadczył w zaborze austriackim. Wyraża pogląd, iż upadek ojczyzny jest skutkiem wewnętrznego nieładu, który w niej panował. Polskę dawną ukazuje jako kraj wolności, której nie może doświadczyć w Cesarstwie Austriackim. Okazuje się, że bieda w Rzeczpospolitej była mniej dotkliwa od tej w kordonie cesarskim.