Mikroekonomia (ściąga)

Cechy przedsiębiorstwa INDYWIDUALNEGO WŁAŚCICIELA:
- przedsiębiorstwo jest właścicielem kapitału pieniężnego i rzeczowego
- przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu
- przedsiębiorca zatrudnia wolna siłę roboczą
- przedsiębiorca jest równocześnie kierownikiem produkcji, księgowym..
- sam ponosi całe ryzyko prowadzenia działalności

OGRANICZENIA W ROZWOJU przedsiębiorstwa indywidualnego właściwości:
- ograniczone możliwości gromadzenia kapitału
- narastająca niestabilność warunków gospodarowania
- przedsiębiorstwo nie jest w stanie wchłonąć rozwiązań technicznych ponieważ prowadzi koncentrację kapitału.
Ograniczenia te można zniwelować poprzez przejście z koncentracji na
centralizację kapitału.

CENTRALIZACJA KAPITAŁU – łączenie niezaleznych, istniejących już w gospodarce wolnych kapitałów poprzez: emisje akcji, sprzedaż udziałów, fuzję przedsiębiorstw, łączenie kapitału przemysłowego z bankowym. NIEPEWNOŚĆ - możliwość odchyleń dodatnich i ujemnych od zamierzonych w planie efektów.

RYZYKO - odnosi się tylko do odchyleń ujemnych

MIKROFIRMA - mniej niż 10 osób, roczny obrót nie przekracza 2 mln Euro
MAŁA FIRMA - mniej niż 50 osób, roczny obrót nie przekracza 10 mln euro
ŚREDNIA FIRMA - mniej niż 250 osób, roczny obrót nie przekracza 50 mln, roczna suma jego aktywów nie przekracza 43 mln euro.
DUŻA FIRMA - więcej niż 250 osób, roczny obrót przekracza 50 mln euro, roczna suma jego aktywów przekracza 43 mln euro.

FUNKCJA PRODUKCJI – przedstawia zależność pomiędzy wielokrotnością użytych czynników produkcji a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji. Zależność ta ma charakter przyczynowo - skutkowy.

NAKŁADY PROCESU PRODUKCJI: surowce, półfabrykaty, maszyny, urządzenia, praca, przedsiębiorca, ziemia, kapitał finansowy. E

FEKTY PRODUKCJI: dobra finalne ( inwestycyjne, konsumpcyjne) Dobra pośrednie, usługi.

TECHNOLOGIA PRODUKCJI - wskazuje jakie czynniki muszą być ze sobą połączone w celu wytworzenia konkretnego dobra oraz w jakich proporcjach należy łączyć poszczególne zasoby. TECHNIKA PRODUKCJI - to zbiór wszystkich znanych technologii Wytwarzania danego produktu.

EFEKTYWNOŚĆ TECHNICZNA - producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie używał większej ilości czynników niż jest to konieczne dla osiągnięcia danej wielkości produkcji. EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA - polega na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji aby koszt wytworzenia jednostki produktu był jak najmniejszy.

KONSUMENT - jest tym z podmiotów rynkowych który podejmuje decyzje zgodnie z zasadą optymalizacji. Oznacza to ze dokonuje wyborów racjonalnych w celu maksymalizacji swojego zadowolenia. Miarą która służy do wyrażania zadowolenia z konsumpcji jest użyteczność. Konsument dokonuje wyboru w oparciu o system preferencji oraz istniejące ograniczenia (dochód, ceny dóbr na rynku).

SYSTEM PREFERENCJI: 1) założenie kompletności preferencji - wybór między różnymi rodzajami dóbr. 2) założenie przechodniości preferencji - kombinacje dóbr są przechodnie (ABC: A przed B, B przed C, to A przed C) 3) założenie nienasyconości – docenia bardziej te towary, które są bardziej użyteczne.

UŻYTECZNOŚCI: - Kardynalna - porządkowa (stoi nad innymi) przypisuje wartości porządkowe określonym dobrom. - Całkowita – całkowite zadowolenie z konsumpcji TU=ΣQi - Krańcowa (marginalna) - przyrost (wzrost / spadek) zadowolenia jakie osiąga konsument ze zwiększenia danego dobra o jednostkę MU= ΔTU / ΔQ Formułując definicję KRZYWEJ OBOJĘTNOŚCI zakłada się występowanie dwóch dóbr X i Y. Konsument wybiera między różnymi poziomami konsumpcji tych dóbr, uznając że poszczególne kombinacje są w równym stopniu przez niego prefer. Krzywa obojętności: - ma nachylenie ujemne (ze wzrostem konsumpcji jednego dobra - drugie spada) - jest wypukła do początku układu współrzędnych - może ich być nieskończenie wiele - mogą się przecinać

MARGINALNA STOPA SUBSTUTYCJI ( MSS ) - ilość dobra z którego rezygnujemy na rzecz dobra drugiego.

OPTIMUM KONSUMENTA - sytuację optymalną wyznacza punkt w którym konsument maksymalizując swoje zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyżej położonej z możliwych do osiągnięcia krzywej obojętności (punkt styczności krzywej obojętności z linią budżetową Bl )

KRZYWA ENGLA - używana jest w celu zbadania zależności między wielkością konsumpcji danego dobra a poziomem dochodów konsumenta. Krzywa Engla ma różny kształt w zależności od rodzaju dobra: - jeżeli przyrost konsumpcji dobra jest większy od przyrostu dochodu konsumenta to dobro nazywane jest dobrem luksusowym. - jeżeli przyrost konsumpcji danego dobra jest mniejszy od przyrostu dochodu wtedy są to dobra podstawowe.

PRZEDSIĘBIORSTWO - jest to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem techniczno - produkcyjnym, organizacyjnym i ekon. Jest podstawową i powszechna formą organizacji wytwórczych . Cechy: - samodzielność finansowa, - samodzielność ekonomiczna - podejmowanie decyzji na własne ryzyko Cele: - wzrost przedsiębiorstwa - zysk - rentowność - udoskonalenie technologii - ugruntowana pozycja na rynku PRODUKCJA - polega na wytwarzaniu dóbr z dostępnych zasobów które są łączone w procesie produkcyjnym zgodnie z wybraną technologią.

PRODUKCJA CAŁKOWITA - ( PC) - jest to całkowita wielkość produkcji wytworzona w określonym czasie PRODUKCJA PRZECIĘTNA - ( PP) - jest to produkt całkowity przypadający Na jednostkę czynnika zmiennego PRODUKCJA MARGINALNA ( PM) , krańcowa (PK) - jest to zmiana produktu całkowitego wynikająca ze zmiany nakładu czynnika zmiennego o jedna jednostkę. Zysk BRUTTO = przychody ze sprzedaży – koszty produkcji Zysk NETTO = zysk brutto –podatki Zysk WŁAŚCICIELA = zysk netto – rezerwy TEORIA FUNKCJI PRODUKCJI - funkcja produkcji jest to relacja miedzy wielkością produkcji danego dobra a potrzebnymi nakładami czynników produkcji. Czynniki wpływające na wielkość produkcji: kapitał, ludzie, praca, technologia, ziemia, informacja, podatki, prawo, subsydia ( dotacje ). Produkcja w KRÓTKIM okresie czasu: - nie zmienia się proces technologiczny - funkcja przyjmuje postać jednoczynnikową Założenia: - występuje jeden czynnik zmienny (praca) - występuje jeden czynnik stały (kapitał) - technologia w procesie produkcji jest stała - czynniki pracy i kapitału łączone są w dowolnych proporcjach - przedsiębiorstwo wytwarza produkt jednorodny

Etapy produkcji:
1) rozpoczęcie działalności gospodarczej
2) kiedy produkcja przeciętna jest większa od wlk. zatrudnienia
3) kiedy produkcja całkowita zaczyna maleć a produkcja krańcowa przyjmuje wartości ujemne

Produkcja w DŁUGIM okresie czasu: - może nastąpić zmiana procesu technologicznego - funkcja ma postać dwuczynnikową - czynniki produkcji są zmienne - występuje czynnik kapitału i pracy

Efekty skali produkcji:
1) STAŁE efekty skali (wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, produkcja zmienia się w tej samej proporcji.)
2) MALEJĄCE efekty skali ( wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, natomiast produkcja zmienia się mniej niż proporcjonalnie)
3) ROSNĄCE efekty skali ( wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, natomiast produkcja zmienia się więcej niż proporcjonalnie)

ELASTYCZNOŚĆ PRODUKCJI - wyraża procentowa zmianę wielkości produkcji wywołaną procentową zmianą nakładów wszystkich czyn. prod. Przyczyny występowania ROSNĄCYCH korzyści skali: - specjalizacja pracy, techniczny podział pracy, specjalizacja w zarządzaniu - pełne wykorzystanie niepodzielności czynników produkcji - zasada kontenera - upusty cenowe - niskie koszty reklamy - więcej źródeł finansowania - dywersyfikacja produkcji Przyczyny występowania NIEKORZYŚCI skali: - koszty gigantyzmu – ograniczona efektywność systemu zarządzania, coraz większe koszty przepływu informacji - wzrost kosztów kontroli - mała elastyczność reakcji na zmiany rynkowe - ograniczenia natury fizycznej, geograficznej OPTYMALNA KOMBINACJA CZYNNIKÓW PRODUKCJI ( E ) – znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położona izokwantą produkcji.

TECHNICZNE OPTIMUM PRODUKCJI - jest to wielkość produkcji przy Której przedsiębiorstwo ponosi najniższe koszty.

MARGINALNA STOPA TECHNICZNEJ SUBSTYTUCJI - ( MSTS) - opisuje z jakiej wielkości czynnika produkcji musimy zrezygnować aby zwiększyć ilość drugiego czynnika produkcji. EKONOMICZNE OPTIMUM PRODUKCJI – (równowaga przedsiębiorstwa) - wyznacza taką wielkość produkcji przy której przedsiębiorstwo maksymalizuje poziom zysków ( w krótkim okresie minimalizuje straty) Sposoby wyznaczania: 1. porównanie kosztów marginalnych i utargów marginalnych. Przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze gdy KM= UM i KM jest rosnący 2.porównanie kosztów i utargów całkowitych. Przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze gdy różnica między KC i UC jest największa. Zyski w warunkach konkurencji doskonałej Straty w warunkach konkurencji doskonałej Przedsiębiorstwo akceptuje straty w krótkim okresie czasu jeżeli UC pozwala w całości pokryć koszty zmienne oraz chociaż częściowo koszty stałe. E1 – pkt niwelacji przedsiębiorstwa ( osiąga zerowe zyski) E2 - pkt. Zamknięcia przedsiębiorstwa. IZOKOSZTA ( Ic) - ( linia jednakowego kosztu ). Jest to linia łącząca wszystkie punkty obrazujące kombinację czynników kapitału i pracy przy danych środkach finansowych. TC = w * L + r * K IZOKWANTA ( Iq) – ( linia jednakowego produktu ). Wskazuje daną wielkość produkcji którą można uzyskać z różnych kombinacji czynników produkcji: kapitału i pracy.

OPTIMUM PRODUCENTA - jest to stan równowagi w którym ostatnia jednostka pieniężna wydana na zakup czynnika pracy daje taką samą wielkość produkcji jak ostatnia jednostka pieniężna wydana na zakup czynnika kapitału. ( izokoszta musi być styczną do izokwanty. W punkcie optimum producenta przyrost produkcji czynnika pracy i kapitału równy jest stosunkowi cen jednostkowych obu czynników.)

ŚCIEŻKA EKSPANSJI PRODUKCJI – jest to funkcja składająca się z punktów styczności między równoległymi izokosztami oraz odpowiadającymi im izokwantami produkcji będącymi poszczególnymi punktami optimum producenta. ( wyznaczają ją punkty optymalne producenta). Istnieje ona tylko wtedy gdy przedsiębiorstwo dąży do maksymalizacji zysków. Teoria kosztów producenta: K. RZECZYWISTE (explicite ) - wynikają z działalności przeds. Związane są z zakupem czynników produkcyjnych. Otrzymujemy je mnożąc liczbę czynników przez cenę jednostkową czynnika. K. ALTERNATYWNE ( implicite ) - ilość utraconych korzyści. Koszt tego z czego rezygnujemy żeby nabyć coś innego.

K. EKONOMICZNY - wartość wszystkich czynników wykorzystywanych w procesie produkcyjnym.
K. STAŁE ( FC ) - przyjmują określona wartość (stałą) w określonym przedziale czasowym przy niezmieniającej się technologii. (np. czynsz, wynagrodzenie pracowników administracji, odsetki od kredytów, amortyzacja, składki ubezpieczeniowe, dzierżawa.)

PRZECIĘTNE K. STAŁE ( AFC ) - uzyskujemy je dzieląc koszty stałe przez koszty produkcji. AFC = FC / Q K. ZMIENNE ( VC ) - są różne w zależności od wielkości produkcji (np. wynagrodzenie pracowników produkcyjnych, energia i woda, zakup materiałów) PRZECIĘTNE K. ZMIENNE - uzyskujemy je dzieląc koszty zmienne przez wielkość produkcji AVC = VC / Q K. CAŁKOWITE ( TC ) - suma kosztów stałych i zmiennych. PRZECIĘTNE K. CAŁKOWITE - koszty całkowite dzielimy przez wielkość produkcji ATC = TC / Q Funkcja K.STAŁYCH jest linią prostą, równoległą do osi X. Funkcja K.ZMIENNYCH wzrasta wraz ze wzrostem produkcji.

Funkcja K.CAŁKOWITYCH jest przesunięta względem funkcji kosztów o wielkość kosztów stałych.

MODEL RYNKU DOSKONALE KONKURENCYJNEGO – ( Robinson, Chamberlain) – duża ilość kupujących i sprzedających, ceny kształtowane są przez mechanizm rynkowy, produkt jednorodny, doskonała mobilność czynników produkcji, doskonała informacja (przejrzystość, transparentność rynku)

Cechy charakterystyczne MONOPOLU PEŁNEGO: - jeden sprzedawca, wielu kupujących ( monopol podażowy) - jeden kupujący , wielu sprzedających (monopson) - jeden sprzedawca, jeden kupujący ( bilateralny) - producent jest cenodawcą ( cena monopolowa) - jednorodny lub zróżnicowany produkt bez substytutów - brak mozliwosci wejścia na rynek na którym działa monopolista - doskonała informacja o rynku BARIERY ograniczjące dostęp do rynku monopolowego 1.bariery prawne i administracyjne - rzad przyznaje firmie wyłącznośc na produkcje danego produktu - przedsiębiorstwo posiada patent, prawa autorskie - polityka protekcyjna (ochrona przed towarem zagranicznym) 2. Prawa własności do specyficznych, niepowtarzalnych zasobów potrzebnych do produkcji danego dobra. 3. Bariery finansowe ( konieczność zaangażowania duzego kapitału niezbędnego do podjęcia produkcji.

RÓWNOWAGA MONOPOLU (ekonomiczne optimum producenta) -

DYSKRYMINACJA CENOWA – ma miejsce wtedy gdy ten sam produkt sprzedawany jest w tym samym miejscu i czasie po różnej cenie. Warunki stosowania dyskryminacji cenowej: - monopol musi posiadać możliwośc zapobiegania praktykom odsprzedaży - monopol ma mozliwosc dzielenia rynku zbytu na segmenty

Dyskryminacja PIERWSZEGO STOPNIA – polega na różnicowaniu cen w zalezności od nabywcy. Każdemu kupującemu narzuca się inna cenę. Mamy wówczas do czynienia z dyskryminacją doskonałą.

Dyskryminacja DRUGIEGO STOPNIA - polega na różnicowaniu cen zakupu w zależności od ilości kupowanego towaru. ( dyskryminacja ilościowa)

Dyskryminacja TRZECIEGO STOPNIA - sprzedaz tego samego produktu Różnym grupom nabywców po różnych cenach. Koszty monopolizacji gospodarki: - monopolista wytwarza mniejszą ilość produktów niż byłoby to na rynku konkurencji doskonałej - produkty sa sprzedawane po wyzszych cenach - nieefektywność wykorzystania zasobów - koszty administracyjne ( ustawodawstwo antymonopolowe) - wpływy polityczne (lobbing) Pozytywne aspekty monopolu: - istnienie monopolu naturalnego - szybki postęp naukowo - techniczny w długim okresie czasu ze względu na dostęp do znacznych źródeł jego finansowania

INGERENCJA RZĄDU: 1. Opodatkowanie zysków monopolowych – stosowane w celu ograniczenia skutków w sferze podziału ( redystrybucji) 2. Regulacja cen – ustalenie ceny maksymalnej powyzej którtej monopolista nie może sprzedawać wytwarzanych przez siebie produktów 3. Własność publiczna - 4. Polityka antymonopolowa – wprowadzenie urzędów antymonopolowych.

Cechy rynku KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ: - produkty są zróżnicowane i posiadają liczne substytuty - występuje wielu producentów i nabywców określonego towaru - cena jest kształtowana przez wzajemne oddziaływanie popytu i podaży - swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go - założenie doskonałej informacji o rynku. Krzywa popytu na rynku konkurencji monopolistycznej: dd - zmianie ceny przez przedsiębiorstwo nie towarzyszy zmiana cen w przedsiębiorstwach konkurencyjnych. DD - jeżeli producent zmienia cenę to konkurencja również.

EKONOMIA - nauka o zachowaniach podmiotów gospodarczych i ich konsekwencjach. Jest to nauka badająca w jaki sposób ludzie indywidualnie lub zespołowo wykorzystują ograniczone zasoby do zaspokojenia różnych potrzeb.

PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA EKONOMII - relacje zachodzące między sprzedającymi a kupującymi - analiza rynku POTRZEBA - stan niedoboru lub braku czegoś co człowiekowi potrzebne jest do życia i rozwoju. Cechy potrzeb: - nieograniczone co do ilości i rodzaju - mogą być obiektywne i subiektywne - mają ograniczona pojemność - w miarę zaspokajania zmniejsza się ich intensywność

DOBRA – środki zaspokajania potrzeb (rzeczy, usługi, stany) Dobra WOLNE - wytworzone przez naturę. Ich ilość jest nieograniczona w stosunku do potrzeb człowieka. Ich znaczenie zmniejsza się.

Dobra GOSPODARCZE - są wytwarzane przez człowieka. Są to dobra rzadkie, ich ilość jest ograniczona w stosunku do potrzeb człowieka. Ich znaczenie zwiększa się. Dobra PRODUKCYJNE - ( środki produkcji ) - rzeczowe elementy wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji. Dzielimy je na środki pracy (urządzenia, maszyny), i przedmioty pracy (surowce, paliwa)

Dobra KONSUMPCYJNE - żywność, ubrania, długopisy, budynki.....itd.

ZASOBY - (czynniki produkcji) - praca, ziemia, kapitał, technologia, informacja, przedsiębiorczość.

ŚRODKI PRACY – przedmioty dzięki którym człowiek pracy przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne. Zużywają się stopniowo, wymagają odpisów amortyzacyjnych. (np. budynki, maszyny)

PRZEDMIOTY PRACY - rzeczowe elementy użytkowe które człowiek przy pomocy środków pracy przekształca w dobra ekonomiczne. Zużywają się jednorazowo, zmieniają swoją formę.

PRACA – wykonywanie celowych czynności w procesie produkcji. Ludzie wraz ze swoją wiedzą.

ŚRODKI PRODUKCJI - to materialne obiekty używane w procesie produkcji
ZIEMIA - surowiec naturalny ( grunty, złoża minerałów), jest jednym z 3 czynników produkcji. Ilość ziemi jest stała więc jej cenę reguluje popyt.
KAPITAŁ - dobra finansowe (bogactwa, aktywa) służące do rozpoczęcia lub kontynuacji działalności , są to ekonomiczne dobra produkcyjne.
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ - cecha osoby która na własny koszt i ryzyko podejmuje działalność gospodarczą, jego celem jest osiągnięcie zysku.
INFORMACJA - są to komunikaty lub ich kombinacje które umożliwiają zmniejszenie stopnia niewiedzy o badanym zjawisku.

RZADKOŚĆ W EKONOMII - każde dobro wytworzone przez człowieka będzie dobrem rzadkim, ponieważ nie jesteśmy w stanie jako godpodarka wytworzyć takiej ilości dóbr aby zaspokoić potrzeby wszystkich. Zasób rzadki charakteryzuje się tym że popyt przewyższa podaż.

GOSPODAROWANIE - to ciągłe dokonywanie wyborów: co, jak i dla kogo wytwarzać. Jest to proces alokacji zasobów pomiędzy różnorodne zastosowania w celu najpełniejszego zaspokojenia nieograniczonych potrzeb człowieka w warunkach ograniczoności zasobów.

Etapy gospodarowania:
1. Wytwarzanie ( odbywa się w przedsiębiorstwie)
2. Wymiana (odbywa się na rynku)
3. Podział ( zysków dla pracodawcy i pracowników)
4. Spożycie ( odbywa się w gospodarstwie domowym)

PRODUKCJA - świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzi polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych.

PODZIAŁ - pierwotny ( na płacę dla pracowników i pracodawcy), wtórny ( przez budżet do wspólnej kasy - podatki), ostateczny ( gosp.dom)

KOSZT ALTERNATYWNY – koszt który ponosimy wybierając daną możliwość. Jest to wartość najbardziej cenionej przez nas możliwości nie wybranej w związku z wybraniem przez nas innej możliwości.

RACJONALNOŚĆ POSTEPOWANIA - polega na tym że podmioty gosp. zbierają , analizują przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia decyzji. Zasady racjonalnego postępowania: - zasada maksymalizacji efektów ( przy pomocy danych nakładów należy dążyć do jak największych efektów) - zasada minimalizacji nakładów ( efekt produkcji osiągamy przy jak najniższych nakładach)

RACJONALNOŚĆ RZECZOWA - skuteczne działanie występuje wtedy gdy dokonany dobór środków odpowiada obiektywnie istniejącej rzeczywistości.

RACJONALNOŚĆ METODOLOGICZNA - postępowanie zgodnie z posiadana wiedzą niezależnie od tego czy jej stan jest zgodny z obiektywnie istniejącą rzeczywistością.

RACHUNEK EKONOMICZNY –porównanie nakładów z efektami jakie jednostka zamierza osiągnąć. Ułatwia on wybór takiego wariantu postępowania który pozwala osiągnąć maksymalne korzyści.

KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH – to graficzne przedstawienie wszystkich możliwych do wyprodukowania kombinacji dóbr przy wykorzystaniu posiadanych aktualnie czynników produkcyjnych. Wyznacza ona przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra maksymalną wielkość produkcji drugiego dobra.

ALOKACJA ZASOBÓW - plan użycia dostępnych środków, w szczególności w bliskiej przyszłości po to aby osiągnąć konkretne cele w dalekiej przyszłości.

PODMIOT GOSPODARCZY - to każdy aktywny uczestnik procesów gosp. którego działania i decyzje wywołują skutki ekonomiczne.

PRZEDSIĘBIORTSWO - jednostka prowadząca działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku . Posiada samodzielność ekonomiczną.

PODMIOTY SFERY REALNEJ - podmioty koncentrujące się na wpływie technologii , specjalizacji, skali produkcji, doświadczenia, siły roboczej oraz lokalizacji na konkurencyjność przedsiębiorstwa.

PODMIOTY SFERY REGULACJI - podmioty stawiające w centrum uwagi systemy informacyjne, metody i procedury podejmowania decyzji, zasoby wiedzy i umiejętności jej wykorzystania, formy organizacyjne przedsiębiorstwa oraz struktury zarządzania.

GOSPODARSTWO DOMOWE - jedno lub wieloosobowy podmiot gospodarczy oparty zazwyczaj na więziach rodzinnych, działający w sferze konsumpcji, którego celem jest zaspokojenie potrzeb wszystkich jego członków.

BANK - przedsiębiorstwo prowadzące działalnosc polegajacą na udzielaniu kredytów, przyjmowaniu depozytów, wydawaniu instrumentów pieniadza elektronicznego, itd.

PAŃSTWO - jednostka podziału politycznego która nie podlega zadnej innej jednostce politycznej.

PIENIĄDZ - jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Pełni funkcję powszechnego ekwiwalentu. Pieniądz jako MIERNIK WARTOŚCI - wyraża ceny różnych towarów. Pieniądz jako ŚRODEK PŁATNICZY – spełnia tą funkcje przy spłacie wszystkich zobowiązań dłużnych. Pieniądz jako ŚRODEK WYMIANY - środek za pomocą którego dokonujemy wymiany dóbr i usług. Pieniądz jako ŚRODEK TEZAURYZACJI - jest to środek przechowywania wartości (skarbu). Pieniądz jest wycofany z obiegu. Musi on zachowywać swoją wartość, siłę nabywczą w przyszłości. Pieniądz ŚWIATOWY - pieniądz funkcjonujący w skali globalnej, obsługujący międzynarodową wymianę dóbr i usług oraz ruch kapitału.

TEZAURYZACJA - gromadzenie i przechowywanie kruszców oraz pieniędzy poza instytucjami depozytowo - oszczędnościowymi. Wynika z braku zaufania do pewności lokat.

GOSPODARKA NATURALNA - jej podstawowym podmiotem jest gospod. domowe. Produkty wytwarzają produkty w celu zaspokojenia własnych potrzeb.Nie występuje wymiana i rynek. Działalność ma charakter tradycyjny.

GOSPODARKA TOWAROWA - jej podmiotem są gosp. domowe i przedsiębiorstwa . Producenci wytwarzają produkty na sprzedaż/ wymianę. Produkt pracy ludzkiej staje się towarem. Działalność ma char. racjonalny. SDR - (specjalne prawa ciągnienia) - pieniądz międzynarodowy kreowany przez MFW w celu udostępniania go krajom członkowskim, mającym deficyt bilansów płatniczych aby mogły go użyć w charakterze waluty rezerwowej na dokonanie transakcji wyrównawczej.

SPOŁECZNY PODZIAŁ PRACY - sposób organizacji procesów produkcji w społeczeństwie, polegający na wyodrębnieniu się grup ludzi zajmujących się wytwarzaniem określonych produktów. RYNEK – zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami. Jest to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Wyróżniamy rynek: lokalny, regionalny, narodowy, międzynarodowy, światowy, towarów, usług, finansowy, pierwotny, centralny, wolny, szary, czarny, hurtowy, dataliczny, produkcyjny, konsumpcyjny, kapitałowy, pracy, itd....

CENA RELATYWNA - ilość jednego towaru, która uzyskujemy za jednostkę drugiego towaru.

KONKURENCJA - podstawowy fundament wolnego rynku. Zakłada wolność współzawodniczenia ze soba podmiotów gospodarczych na wszystkich obszarach handlu i usług. (przedsiębiorstwo tej samej branży , współzawodniczące na tym samym rynku) MECHANIZM RYNKOWY - określenie wzajemnych zależności występujących między podażą, popytem a ceną towaru (co, jak i dla kogo produkować ?)

POPYT - ilość dóbr i usług jaką konsumenci chcą i mogą kupić po określonej cenie i w określonym czasie.

PRAWO POPYTU - wzrost ceny powoduje zmniejszenie popytu, spadek ceny powoduje zwiększenie popytu.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU - wrażliwość popytu na zmiany ceny.

POPYT ELASTYCZNY - wtedy gdy niewielka zmiana determinant popytu skutkuje znaczną zmianą wielkości popytu.

POPYT NIEELASTYCZNY - wtedy gdy nawet znacząca zmiana determinantów powoduje jedynie niewielkie zmiany wielkości popytu.

POPYT SZTYWNY - wielkośc popytu nie reaguje na zmiany ceny ( insulina, sól, trumny )

POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY - przy danej cenie wielkość popytu może przybierać dowolne rozmiary.

POPYT JEDNOSTKOWY - (proporcjonalny) - procentowa zmiana wielkości popytu jest taka sama jak procentowa zmiana ceny.

DETERMINANTY POPYTU: potrzeba, preferencje konsumentów, dochody konsumentów, ceny innych dóbr, liczba i struktura ludności, pozostałe czynniki.

ELASTYCZNOŚĆ ŁUKOWA - dotyczy duzych zmian cen i oblicza się ją dla określonego odcinka na krzywej popytu.

ELASTYCZNOŚĆ PUNKTOWA – dotyczy niewielkich zmian cen, oblicza się ją dla konkretnych punktów leżących na krzywej popytu. PODAŻ - ilość dóbr i usług jakie producenci chcą i mogą sprzedać po określonej cenie i w określonym czasie.

PRAWO PODAŻY - wzrost ceny rynkowej dobra prowadzi do wzrostu oferowanych jego ilości na rynku.
DETERMINANTY PODAŻY: koszty produkcji, technologia produkcji, ilość przedsiębiorstw na rynku, polityka państwa, warunki pogodowe, inne czynniki.
PODAŻ INDYWIDUALNA - ilosć dóbr zaoferowana do sprzedaży przez jednego przedsiębiorcę. Jest to zależność między ceną produktu a ilością zaoferowaną przez przedsiębiorstwo do sprzedazy na rynku ( przy założeniu ceteris paribus)
PODAŻ RYNKOWA - suma podaży indywidualnych producentów
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - cena satysfakcjonująca zarówno producenta jak i konsumenta. Cena ta „wyczyszcza” rynek z towarów. Konsumenci mogą nabyć wszystko co chcieli a producenci sprzedać całość.

RYNEK PRODUCENTA - rynek na którym konsumenci sa zmuszeni do nabywania produktów o cenach i warunkach określonych przez producentów ( z powodu braku innych dostawców ).
RYNEK KONSUMENTA – rynek na którym producenci aby sprzedać produkty muszą je dostosowywać do potrzeb i gustów konsumentów.

MODEL PAJĘCZYNY - podaż podąża za ceną z pewnym opóźnieniem, natomiast ceny dostrajają się niemal natychmiastowo.

DOBRA NORMALNE - to takie na które wraz ze wzrostem dochodów rośnie popyt.
DOBRA PODRZĘDNE - to takie na które wraz ze wzrostem dochodów maleje popyt.

DOBRA LUKSUSOWE - wzrost dochodu zwiększa popyt na te dobra ( np. komputer, telewizor plazmowy, biżuteria, obrazy.)
DOBRA PODSTAWOWE - (pierwszej potrzeby) - sa to wszystkie dobra niższego rzędu oraz część dóbr normalnych z wyjątkiem luksusowych.
DOBRA SUBSTYTUCJONALNE - to takie które wzajemnie się zastępują, mają podobne wartości i zastosowanie ( np. masło i margaryna )
DOBRA KOMPLEMENTARNE - to dobra które uzupełniają się wzajemnie, Jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania. (np. drukarka i papier, długopis i wkład )
PARADOKS SPEKULACYJNY –im cena wyższa tym większy popyt. ( np. kiedy rośnie cena żywności konsumenci kupują więcej bo w przyszłości będzie jeszcze drożej)
PARADOKS VEBLENA - (efekt snoba) - chęć posiadania dóbr luksusowych, możliwość demonstracji możliwości nabywczych.
PARADOKS OWCZEGO PĘDU - „ma coś kolega więc ja tez to mam...”
PARADOKS GIFFENA - jeżli drożeje np. szynka i chleb , to chleba kupujemy więcej bo za ta samą cenę co szynka można się chlebem bardziej najeść. ( jest substytutem)